Voor ‘smal’ lezen van alle hoofdstukken van Lukas op mijn Blog, klik hier
|
Ησαν δε αυτω εγγιζοντες παντες οι τελωναι και οι αμαρτωλοι ακουειν αυτου. και διεγογγυζον οι τε Φαρισαιοι και οι γραμματεις λεγοντες οτι Ουτος αμαρτωλους προσδεχεται και συνεσθιει αυτοις. ειπεν δε προς αυτους την παραβολην ταυτην λεγων,
1-3 Al de tollenaars en de zondaars nu plachten tot hem te komen om hem te horen. En de Farizeeën en de Schriftgeleerden morden aanhoudend onder elkaar, zeggend: Deze ontvangt zondaars en eet met hen. Hij nu sprak tot hen deze parabel, zeggend:
Algemeen wordt hoofdstuk 15 als een onderscheiden deel van het Lukasevangelie beschouwd. In reactie op het voortdurende gemor bij de religieuze elite over zijn betrekkingen met personen die zij als 'zondaars' bestempelden, spreekt Jezus een parabel uit welke uit drie onderdelen bestaat, waarin wat verloren was - doch (terug)gevonden werd - centraal staat:
Een schaap, een drachme en een zoon.
Het laatste deel, dat van de Verloren zoon, wordt gekenmerkt door een beslissend en tevens tragisch besluit betreffende een andere zoon, de oudste, die feitelijk in een meer verloren toestand achterblijft dan zijn jongere broer die (terug)gevonden werd.
Het hele
hoofdstuk vormt daarom het antwoord van Jezus op de onuitgesproken
klacht: Wat
heb je er mee voor dat je eet met zondaars?
Zoals we zullen zien luidt het antwoord:
"Wanneer ik zondaars ontvang en met hen eet betekent dit dat verloren, wanhopige mensen terugkeren tot God, hun hemelse Vader, die zich daarover zeer verheugt. Het betekent echter ook dat zij die daarover ontstemd zijn, niets te weten zijn gekomen over de gunst die God schenkt, ook al hebben zij al die tijd bij hem thuis gewoond en hem met hard werken jaar na jaar gediend".
Τις ανθρωπος εξ υμων εχων εκατον προβατα και απολεσας εξ αυτων εν ου καταλειπει τα ενενηκοντα εννεα εν τη ερημω και πορευεται επι το απολωλος εως ευρη αυτο; και ευρων επιτιθησιν επι τους ωμους αυτου χαιρων, και ελθων εις τον οικον συγκαλει τους φιλους και τους γειτονας λεγων αυτοις, Συγχαρητε μοι, οτι ευρον το προβατον μου το απολωλος. λεγω υμιν οτι ουτως χαρα εν τω ουρανω εσται επι ενι αμαρτωλω μετανοουντι η επι ενενηκοντα εννεα δικαιοις οιτινες ου χρειαν εχουσιν μετανοιας.
4-7 Welk mens onder jullie, die honderd schapen heeft en één daarvan verliest, laat niet de negenennegentig in de wildernis achter en gaat het verlorene na, totdat hij het vindt? En als hij [het] gevonden heeft, legt hij [het] verheugd op zijn schouders. En thuisgekomen, roept hij de vrienden en de buren bijeen, tot hen zeggend: Verheugt je met mij, omdat ik mijn schaap heb gevonden dat verloren was. Ik zeg jullie: Evenzo zal er vreugde in de hemel zijn over één zondaar die tot inkeer komt, [méér] dan over negenennegentig rechtvaardigen die geen berouw nodig hebben.
Zoals we al zagen was er in de persoon van de Messias een kracht gelegen die mensen zoals de tollenaars en de zondaars aantrok. Dat laat ons zien dat dit de manier is waarop de Grote Herder God verloren mensen zoekt. Want hoewel het een zeer groot voorrecht is een leerling van Jezus te zijn, kiest geen mens uit zichzelf die weg. Het initiatief ligt bij God, zoals ook Gods voortreffelijke herder, de Messias, zelf bij een andere gelegenheid tot morrende Joden zei: Niemand kan tot mij komen indien de Vader die mij zond hem niet trekt (Jh 6:44).
Dit eerste deel van de drievoudige parabel toont ons daarom de gemeenschappelijke aanpak en vreugde van God en zijn Zoon bij het zoeken en vinden van de schapen: Personen die ‘verloren’ zijn geraakt wat betreft hun verhouding met hun Schepper. Nergens anders komt de eenheid van de Vader en de Zoon méér tot uitdrukking dan op dit terrein. Beide zijn één in de zorg voor de 'schapen' (Jh 10:27-30).
De herder laat de 99 andere schapen achter in de wildernis om het ene te zoeken. Wildernis tekent de ellendige situatie van ons, zondaars, maar ook de grote moeite die de herder moet doen om dáár het schaap te vinden. Vandaar ook dat hij zo buitengewoon verheugd is wanneer hij het verloren schaap vindt: Hij tilt het op zijn schouders en draagt het weg uit die gevaarlijke omgeving, de wereld.
Ook kan hij zijn vreugde niet voor zichzelf houden, de buren en de vrienden - zinnebeeldig voor YHWH God en de engelen moeten daarin delen. En inderdaad, zij verheugen zich méér over de ene zondaar die berouw heeft dan over de 99 overigen die zogenaamd geen berouw nodig hebben. Tenminste, zoals zijzelf - de elitaire Joodse religieuze bovenlaag - van oordeel zijn.
Met de vreugde van de hemel wil dan ook gezegd worden dat het verloren zijn van de zondaar Gods bijzondere aandacht op hem vestigt, precies zoals de herder achter het ene schaap aangaat. Het is alsof voor de hemel op dat moment slechts die ene mens bestaat.
Η τις γυνη δραχμας εχουσα δεκα, εαν απολεση δραχμην μιαν, ουχι απτει λυχνον και σαροι την οικιαν και ζητει επιμελως εως ου ευρη; και ευρουσα συγκαλει τας φιλας και γειτονας λεγουσα, Συγχαρητε μοι, οτι ευρον την δραχμην ην απωλεσα. ουτως, λεγω υμιν, γινεται χαρα ενωπιον των αγγελων του θεου επι ενι αμαρτωλω μετανοουντι.
8-10 Of welke vrouw die tien drachmen heeft, steekt niet, als zij één drachme verliest, een lamp aan en veegt het huis en zoekt zorgvuldig, totdat zij [die] vindt? En wanneer zij [die] heeft gevonden, roept zij de vriendinnen en buurvrouwen bijeen, zeggend: Verheugt je met mij, want ik heb de drachme gevonden die ik verloren had. Evenzo, zeg ik jullie, ontstaat er vreugde voor het aangezicht van de engelen Gods over één zondaar die tot inkeer komt.
In dit onderdeel van de drievoudige parabel legt Jezus nadruk op de noodzaak om intensief op zoek te gaan naar wat verloren ging, een actie waarin hij zelf een voorbeeld bleek te zijn voor het gehele Israël Gods. Aangezien in de toepassing de 'vrouw' hemelse connecties blijkt te hebben - haar vriendinnen en buurvrouwen vertegenwoordigen kennelijk de engelen Gods - moet zij een afbeelding zijn van het (ware) Israël Gods. Dat wil zeggen de gecombineerde hemelse en aardse Gemeente waardoor de heilige geest werkzaam is. Onder leiding van de Messias - het voornaamste lid van dat Israël – wordt ijverig op zoek gegaan naar die (geestelijk) verloren mensen.
Om het zoeken effectief te doen zijn, ontsteekt de 'vrouw' een lamp: Het getuigenis van Gods Woord (Ps 119:105). In werkelijkheid is het de werkzaamheid van de geest die licht geeft op het voornemen van God dat daarin onthuld wordt. Zodoende kan aan zondaars het inzicht verleend worden welk een grote gunst God hun in zijn Zoon schenkt wanneer zij tot inkeer komen.
Het vegen van het huis wijst blijkbaar op de intensiteit van het zoekproces.
In de parabel is de drachme weliswaar een onbezield ding, toch verbeeldt ze iets van levende waarde: De zondaar die tot berouw komt, maar aanvankelijk verkerend in zijn geestelijk dode toestand. Daaruit moet hij, door het horen van het Evangelie, eerst gewekt worden (Rm 10:17; Ef 2:1, 4-5).
Ειπεν δε, Ενθρωπος τις ειχεν δυο υιους. και ειπεν ο νεωτερος αυτων τω πατρι, Πατερ, δος μοι το επιβαλλον μερος της ουσιας. ο δε διειλεν αυτοις τον βιον.
11-12 Hij nu zei: Een zeker mens placht twee zonen te hebben. En de jongere van hen zei tot de vader: Vader, geef mij het [mij] toekomende deel van het vermogen. Hij nu verdeelde de middelen voor levensonderhoud onder hen.
Een zeker
mens placht twee zonen te hebben…
Is dat niet een vreemde zin, een mens die twee zonen placht te hebben?
Zeker, want een dergelijke zin wekt de indruk dat die speciale mens de gewoonte had om twee zonen te hebben. Ongeveer op de manier waarop een gewoon mens er twee auto’s, of twee huisdieren etc., op na pleegt te houden.
Maar het gaat in de parabel dan ook niet om een gewoon persoon.
De zekere mens beeldt God af, de hemelse Vader zelf, en hij pleegt al heel lang twee zonen te hebben, die vanzelfsprekend ook geen gewone zonen zijn.
De meeste versies vertalen: "Een zeker mens had twee zonen".
Maar hier is door Lukas geen aorist maar de imperfectumvorm van het werkwoord gebruikt, en door het gebruik daarvan wordt een handeling in haar verloop/ontwikkeling voorgesteld, dus als voortdurend, nog niet voltooid (duratief aspect).
Oók wordt deze tijdsvorm soms gebruikt om een streven of willen tot uitdrukking te brengen (de conatu). Bijvoorbeeld: En zij wilden het Zacharias noemen, naar de naam van zijn vader (Lk 1:59).
Op grond daarvan zouden we dit vers (11) ook aldus kunnen weergeven: "Een zeker mens [YHWH God] wilde twee zonen hebben".
Met een dergelijke weergave zou dan worden uitgedrukt wat de Evangelist ook werkelijk bedoelde te zeggen, namelijk dat God, in zijn eeuwig raadsbesluit, had besloten twee bijzondere 'zonen' te hebben.
Uit de manier waarop de parabel zich in haar vervolg ontvouwt, leiden wij af dat we voor het vaststellen van de identiteit van die beide zonen, ver terug moeten in de Bijbelse historie. Helemaal tot het moment - enige tijd na de Vloed - waarop Noach, onder inspiratie van Gods geest, de verdeling voorzag die zich binnen de wereld der mensen, de nakomelingen van zijn drie zonen, zou voordoen.
Wij concluderen dit uit het feit dat YHWH, volgens Noach, voortaan de God van Sem zou zijn (Gn 9:26), wat inhield dat er tussen YHWH Elohim en de geslachtslijn van Sem een speciale relatie zou zijn, een intieme verhouding welke niet in de zelfde mate zou bestaan tussen God en alle andere mensen buiten die speciale lijn. Aldus beschouwd zien we voor ons geestesoog de twee 'zonen' hun historische gestalten aannemen, t.w.:
De Oudere: De mensen in de geslachtslijn van Sem welke, naar later duidelijk zou worden, via de aartsvaders Abraham, Isaäk en Jakob zou lopen en uitmonden in de natie Israël. Vergelijk Gn 11:10-26.
De Jongere: De Heidenwereld daarbuiten.
Dat brengt ons
uiteraard tot de vraag: Wat was dan het historische moment dat de Jongere zoon
als het ware tot de Vader zei: Vader, geef
mij het [mij]toekomende deel
van het vermogen?
Dat moet geweest zijn ten tijde van de ingrijpende gebeurtenis welke algemeen bekend is komen te staan als de Spraakverwarring.
Want toen kwam de Heidenwereld buiten de speciale lijn van Sems nageslacht in verzet tegen YHWH God. Terwijl er nog een mate van eenheid in Gods gezin bestond - In die tijd spraken de mensen nog één taal, iedereen gebruikte dezelfde woorden (Gn 11:1) - kwam men onder de leiding van de Chamiet Nimrod in opstand. Zij zeiden:
Laten we een stad bouwen met een toren die tot in de hemel
reikt. Dat zal ons beroemd maken, en dan zullen we niet over de hele aarde
verspreid raken.
(Gn 11:4)
Wij kennen de desastreuze afloop van hun ambities:
Maar YHWH daalde neer, om de stad en de toren eens te
bezien, die de mensenzonen bouwden. Want YHWH sprak: Zie, zij vormen één volk
en spreken één taal. En dit is nog maar het begin van hun doen; later zal men
niets meer kunnen beletten van al wat zij van plan zijn. Kom, laat ons afdalen,
en daar beneden hun spraak in verwarring brengen, zodat zij elkanders taal niet
meer verstaan. Zo verstrooide YHWH hen over de hele aarde, en staakten zij de
bouw der stad. Daarom noemt men haar Babel, omdat YHWH daar de spraak van de
hele aarde in verwarring bracht, en omdat Jahweh hen vandaar over de hele aarde
heeft verstrooid.
(Gn 11:5-9)
Merk verder op dat direct hierna in Genesis 11, het verslag wordt voortgezet met de gedetailleerde opsomming van Sems speciale geslachtslijn die tot Abraham leidde.
Hij nu
verdeelde de middelen voor levensonderhoud onder hen…
YHWH God verzette zich - op dat ogenblik(!) - niet tegen de eigenzinnigheid van de Heidenwereld. Onder inspiratie van de geest heeft Paulus eens aan een heidens gehoor, in de stad Lystra, precies toegelicht wat er destijds 'speelde':
Die [God] in de voorbijgegane geslachten alle Heidenvolken toestond hun eigen wegen te gaan, hoewel hij zichzelf niet zonder getuigenis liet, door goed te doen, door jullie regens vanuit de hemel en vruchtbare tijden te geven (Hn 14:16-17).
και μετ ου πολλας ημερας συναγαγων παντα ο νεωτερος υιος απεδημησεν εις χωραν μακραν, και εκει διεσκορπισεν την ουσιαν αυτου ζων ασωτως. δαπανησαντος δε αυτου παντα εγενετο λιμος ισχυρα κατα την χωραν εκεινην, και αυτος ηρξατο υστερεισθαι.
13-14 Niet
vele dagen daarna ging de jongere zoon, na alle dingen bijeengepakt te hebben,
op reis naar het buitenland, naar een ver land, en daar verkwistte hij zijn
vermogen door een verdorven leven te leiden. Toen hij nu alles er had
doorgebracht, kwam er een zware hongersnood over dat land en hij begon gebrek
te lijden.
Dit gedeelte tekent de snelheid waarmee de Heidenwereld ontaardde, nadat ze door de Spraakverwarring volgens de nieuwe taalgroepen uiteenging en buiten Gods heilzame invloedssfeer geraakte; zeer ver van hem verwijderd. Als het ware in het buitenland, in een ver land (Ef 2:11-13).
De ontaarding werd bovendien krachtig bevorderd door de verdorven invloed van de demonen.
Jezus zelf heeft immers onthuld dat met de Spraakverwarring de Tijden der Heidenen een aanvang namen (Lk 21:24). Daarmee worden de Zeven Tijden bedoeld van Daniël, hoofdstuk 4, die gekenmerkt worden door het feit dat YHWH tijdelijk zijn heerschappij in het koninkrijk der mensheid heeft opgeschort. En hij deed dat voor de duur van 7 Tijden, of 4200 jaar (Dn 4:13-17).
Zie
de Studie: De Zeven Tijden
Of de Engelstalige Studie: Confusion of Tongues and the Seven Times
Het machtsvacuüm dat daardoor ontstond werd meteen door Satan aangegrepen om zich als de heerser der wereld en als de god van deze eeuw op te werpen (Jh 12:31; 14:30; 16:11; 2Ko 4:4).
Vandaar dat hij tot
Jezus kon zeggen:
Aan jou zal ik al deze macht en de heerlijkheid ervan geven, want aan mij is ze [alle koninkrijken der bewoonde wereld] overgegeven en aan wie ik ook wil, geef ik ze.
(Lk 4:5-6)
Sindsdien heeft er wel een bovennatuurlijke heerschappij over de mensheid gefunctioneerd, maar van welk een slecht gehalte!
Onze strijd is niet tegen bloed en vlees, maar tegen de
heerschappijen, tegen de machten, tegen de wereldheersers van deze duisternis, tegen
de goddeloze geestenkrachten in de hemelsferen.
(Ef 6:12)
και πορευθεις εκολληθη ενι των πολιτων της χωρας εκεινης, και επεμψεν αυτον εις τους αγρους αυτου βοσκειν χοιρους· και επεθυμει χορτασθηναι εκ των κερατιων ων ησθιον οι χοιροι, και ουδεις εδιδου αυτω.
15-16 En
hij ging heen en verbond zich met één van de burgers van dat land, en [die] zond
hem naar zijn velden om zwijnen te hoeden. En geregeld begeerde hij verzadigd
te worden met de schillen die de zwijnen aten, en niemand gaf [ze] hem.
In het buitenland, de Heidenwereld die Satan tot god heeft, is geen sprietje geestelijke voeding te vinden. Of hooguit geestelijk afval, de Satanische leringen van demonen, die het wereldrijk van ontaarde religie - het Grote Babel dat zich tijdens de Tijden der Heidenen vanuit het oorspronkelijke Babel waar de verwarring begon, heeft ontwikkeld - aan haar aanhang heeft gepresenteerd (1Tm 4:1; 2Ko 11:14; Op 17:4-5).
In dit gedeelte van de parabel begint de Jongere zoon de trekken aan te nemen van een speciale groep binnen de Heidenwereld. Want niet alle mensen binnen die wereld ervaren haar sfeer als geestelijk rampzalig. Integendeel, het merendeel heeft de wereld lief, lijdt niet onder haar geestelijke verpaupering, maar schept zelfs behagen in haar onrechtvaardige wegen (1Jh 2:15; Rm 1:20-32; 2Th 2:12).
Weliswaar is er in de persoon van de Messias een kracht gelegen die mensen zoals de tollenaars en de zondaars tot hem trekt: De manier waarop de Grote Herder, de Vader God, verloren mensen zoekt. Want, zoals we zagen, zoekt een mens niet vlug uit zichzelf de weg van het leerlingschap. God moet hem daartoe trekken. Het helpt echter wanneer de zondige Adamitische mens enig besef begint te krijgen van zijn verpauperde staat bij God. De geestelijke hongersnood waardoor de wereld gekenmerkt wordt, kan dat besef op gang brengen, maar is vaak niet voldoende dat iemand vastberaden stappen doet om de weg terug naar de Vader in te slaan (Hn 17:26-27).
Soms moet de ellende nog dieper gevoeld worden, zoals ook in het geval van de Verloren zoon. Door de nood gedwongen moest hij zich verhuren aan een burger in dat verre land, uiteraard ook een Heiden en dus een geestelijk verblind mens die zich in het geheel niet om hem bekommerde. Deze stuurde hem naar zijn velden om onreine zwijnen te hoeden, en omdat niemand hem iets te eten gaf, zelfs niet de schillen die de zwijnen opschrokten, moest hij zich nog heimelijk dat afval toe-eigenen teneinde enigszins zijn buik te vullen en de knagende honger te bestrijden. De vroegere 'vrienden' waren verdwenen; niemand bekommerde zich nog om hem. Zo werd hij geleidelijk in de positie gemanoeuvreerd die tot een geestelijk ontwaken moest leiden.
Hoe verging het intussen de Oudere zoon? Die was al die tijd bij zijn Vader thuisgebleven; zij bleven elkaars leven delen en hadden alles gemeenschappelijk (vers 31). Zo verging het ook de leden van Sems geslachtslijn die via de aartsvaders naar Israël liep. Ten tijde van de Spraakverwarring ging die 'Oudere zoon' niet weg uit Gods vaderlijke zorg. Integendeel, zoals blijkt uit Dt 32:8
Toen de Allerhoogste aan de volken hun erfenis toedeelde, toen hij de mensenzonen van elkaar scheidde, stelde hij de grenzen der Heidenvolken vast, naar het aantal der zonen van Israël.
Al die tijd stond dus de bestemming van de Oudere zoon - uiteindelijk Israël - God scherp voor ogen. Na die stap in 1826 AM deed YHWH in dit verband nog veel volgende stappen, zoals in :
2084 AM - Zijn Verbond met Abraham:
• In verbondenheid met zijn zaad zullen alle Heidenvolken gezegend worden.
• Het Beloofde land aan hem en zijn zaad in het vooruitzicht gesteld als permanent bezit.
• Het Verbond,
met de daarbij behorende beloften, zal naderhand herhaald en bevestigd worden tegenover
Isaäk en Jakob (Gn 12, 13, 15, 22, 26, 28).
2094 AM - Abraham ontvangt de zegen van Melchizedek, wellicht Sem die toen nog steeds leefde en de leeftijd had bereikt van 536 jaar (Gn 14).
2108 AM - Invoering van de besnijdenis als teken van het Verbond voor Abraham en zijn zaad (Gn 17).
2266 AM
- Op zijn reis terug naar Kanaän wordt Jakob bij de worsteling met de engel
voortaan Israël genoemd (Genesis 32 en 33)
2277 AM - De geschiedenis van Jozef ontvouwt zich vanaf dit jaar (Gn 37-50).
2290 AM - Jozef wordt voedselbeheerder in Egypte, waardoor Jakob en zijn nakomelingen door een grote ontkoming in het leven worden gehouden (Gn 45:7).
Zie Mashiach Yeshua voorafgebeeld door Jozef.
En de
Engelstalige studie The Messiah
typified by Joseph
2514 AM - Tien plagen over Egypte die leiden tot de Uittocht van Israël, waarvan de 12 Stammen tot een miljoenenvolk zijn uitgegroeid. Bij de Sinaï sluit YHWH Elohim met Israël - met Mozes als Middelaar - het Wetsverbond (Ex 7-20). In de wildernis wordt de Tabernakel opgericht welke met zijn Levitische priesterschap als een voorafbeelding zal functioneren van de toekomstige Tempelstad Nieuw Jeruzalem (Op 21).
2554 AM - Onder Jozua trekken de 12 Stammen de Jordaan over en gaan het Beloofde land binnen dat in ongeveer 6 jaar grotendeels wordt veroverd.
2950-2990 AM - Davids koningschap. Met hem sluit God het Verbond voor een blijvend koningschap in zijn geslachtslijn (2Sm 7).
2990-3030 AM - Salomo koning. De tempel te Jeruzalem wordt gebouwd ter vervanging van de Tabernakel en voltooid in 3000 AM.
3416 AM – De Eerste tempel, die van Salomo, wordt door de Babyloniërs verwoest. Omdat dit volgens de best beschikbare bronnen plaats zou hebben gevonden in 587 v.Chr., moet het beginjaar van de Anno Mundi tijdrekening gesteld worden op 4003 v. Chr. (587 + 3416 = 4003).
3416-3468 AM - Na de val en verwoesting van Jeruzalem worden de Joden in ballingschap weggevoerd naar Babel en daaruit bevrijd door de Perzische koning Cyrus. Als gevolg van Cyrus’ decreet keert een Rest uit ballingschap terug in Jeruzalem.
3488 AM - De bouw van de Tweede tempel wordt voltooid in 515 v.Chr.
3559 AM – In het jaar 445 – 444 v.Chr. wordt door Artaxerxes het decreet uitgevaardigd om Jeruzalem te herbouwen. Vanaf dat jaar vangt de vervulling aan van de Jaarwekenprofetie betreffende Israël en de stad Jeruzalem (Nh 2; Dn 9:24-27).
4002 AM - Geboorte van Jezus, de Messias die voor altijd koning zal zijn op de troon van David (Lk 1:30-33; 2:1-7).
4031 AM - Jezus door Johannes gedoopt; zijn openbaar optreden begint, waarbij hij wordt geconfronteerd met de verwording van Israëls religieus leiderschap. Onder aanvoering daarvan verzet de ‘Oudere zoon’ zich tegen de barmhartige Messiaanse benadering van verloren mensen.
4035 AM – Messias Jezus ter dood gebracht. In vervulling van Js 53:12, werd toen in het waarlijk loskopend slachtoffer voorzien doordat hij zijn ziel uitstortte in de dood (Mt 20:28; 1Tm 2:5-6).
4052 AM – Het apostelconvent gehouden te Jeruzalem. De 1:2 verhouding van Leviticus 12 vastgelegd.
Zie de studie:
Leviticus
hoofdstuk 12 - Welke waarheden gaan schuil achter de reinigingsprocedures?
Zie ook de studie: Wanneer werd Adam geschapen en begon de Anno Mundi tijdrekening?
De Oudere zoon was weliswaar altijd thuisgebleven bij zijn Vader, maar tegen de tijd van Jezus’ openbaar optreden was hij niet met die Vader in een hart van liefde verbonden. Voor hem gold wat Jezus tot de Farizeeën zei:
Huichelaars, treffend heeft Jesaja over jullie geprofeteerd, zeggend: 'Dit volk eert mij met de lippen, maar hun hart houdt zich ver van mij vandaan. Tevergeefs dan brengen zij mij religieuze eer, door leringen te onderwijzen die geboden van mensen zijn' (Mt 15:7-9).
εις εαυτον δε ελθων εφη, Ποσοι μισθιοι του πατρος μου περισσευονται αρτων, εγω δε λιμω ωδε απολλυμαι. αναστας πορευσομαι προς τον πατερα μου και ερω αυτω, Πατερ, ημαρτον εις τον ουρανον και ενωπιον σου, ουκετι ειμι αξιος κληθηναι υιος σου· ποιησον με ως ενα των μισθιων σου. και αναστας ηλθεν προς τον πατερα εαυτου. ετι δε αυτου μακραν απεχοντος ειδεν αυτον ο πατηρ αυτου και εσπλαγχνισθη και δραμων επεπεσεν επι τον τραχηλον αυτου και κατεφιλησεν αυτον.
17-20 Toen
hij nu tot zichzelf was gekomen zei hij: Hoeveel dagloners van mijn vader
hebben broden in overvloed, terwijl ik hier verga van honger. Ik zal opstaan en
naar mijn vader gaan en tot hem zeggen: Vader, ik zondigde tegen de hemel en
voor jouw aangezicht, ik ben niet waard nog langer je zoon genoemd te worden;
maak mij als één van je dagloners. En opgestaan zijnde ging hij naar zijn
vader. En toen hij nog veraf was, zag zijn vader hem en werd door medelijden
geroerd, en snel [op hem toe] lopend viel hij hem om de hals en kuste hem hartelijk.
Zijn kennelijk langdurige verblijf bij de Heidense varkenstrog heeft tenslotte een heilzame uitwerking. Na een leven dat beheerst werd door ongezonde passies en gekenmerkt door geestelijke ondervoeding, keert de Jongere zoon zijn gedachten naar binnen. Hij gaat de zaken zien naar de werkelijkheid en erkent dat hij niet juist heeft gehandeld en zelf de oorzaak is van zijn ellende.
Hij onderscheidt dat zijn situatie oneindig veel slechter is dan van de dagloners die zijn Vader dienen; zij lijden geen gebrek, terwijl hijzelf bijna dood gaat van de honger.
In zijn
moedeloze toestand komt hem de goedheid van zijn Vader voor de geest, en
daaruit rijpt een vast besluit: Teruggaan en nederig schuld bekennen, hopend op
vergeving.
Kan, mag, hij die wel verwachten? Blijkbaar wel, want er komt hem een goede herinnering aan zijn Vader voor de geest. Hij weet wat hij moet zeggen: "Vader", ….
Die
vertrouwelijke wijze van aanspreken heeft in zich al een bemoedigende klank.
De ontvangst is werkelijk verrassend. Zijn Vader had kennelijk op de uitkijk gestaan, en toen deze zijn Zoon in diens ellendige toestand ontwaarde, werd hij innerlijk diep geroerd. Wat een aanblik! In bloeiende gezondheid vertrokken, en ziedaar: Een gebroken, uitgeput mens die schoorvoetend, diep beschaamd, het vaderlijk huis nadert.
Maar uit de houding van de Zoon spreekt zoveel schuldbesef, dat de Vader slechts medelijden kan voelen, en in zijn bereidheid om de ongelukkige mijlen ver tegemoet te komen, snelt hij op hem toe en omhelst hem hartelijk. Ja, zelfs nog voor zijn Zoon een woord heeft kunnen uitbrengen.
Verschaft die gang van zaken in de parabel ons niet een hartverwarmend beeld van onze Vader God!
Met welk een
blijdschap wordt een terugkerende zondaar door hem ontvangen! En dat nu is
precies datgene wat de Farizeeën in Jezus’ houding naar de gewone mens van het
volk toe weerspiegeld zagen, maar waarvoor zij jammer genoeg in het geheel geen
oog hadden, vervuld als zij waren van hun eigen vermeende gerechtigheid.
ειπεν δε ο υιος αυτω, Πατερ, ημαρτον εις τον ουρανον και ενωπιον σου, ουκετι ειμι αξιος κληθηναι υιος σου. ειπεν δε ο πατηρ προς τους δουλους αυτου, Ταχυ εξενεγκατε στολην την πρωτην και ενδυσατε αυτον, και δοτε δακτυλιον εις την χειρα αυτου και υποδηματα εις τους ποδας, και φερετε τον μοσχον τον σιτευτον, θυσατε και φαγοντες ευφρανθωμεν, οτι ουτος ο υιος μου νεκρος ην και ανεζησεν, ην απολωλως και ευρεθη. και ηρξαντο ευφραινεσθαι.
21-24 De zoon nu zei tot hem: Vader, ik zondigde tegen de hemel en voor jouw aangezicht, ik ben niet waard nog langer je zoon genoemd te worden. Maar de vader zei tot zijn slaven: Vlug! Haalt een gewaad te voorschijn, het beste, en trekt [het] hem aan; en geeft een zegelring aan zijn hand en sandalen aan de voeten; en haalt het gemeste kalf, offert [het] en laten wij al etend ons verheugen! Want deze zoon van mij was dood en kwam weer tot leven; hij was verloren en werd gevonden. En zij begonnen zich te verheugen.
Deze passage in het bijzonder moet Theofilus, de eerste lezer van dit Evangelie, aangesproken hebben. Maar, samen met hem, hebben wij allen, van oorsprong 'Heidenen' die voornamelijk de Gemeente vormen, reden ons over dit Schriftdeel te verheugen. Waarom? Omdat nergens elders in de Schrift op een meer roerende en hartverwarmende wijze de grote barmhartige liefde wordt verwoord die de Vader God ons in de Messias heeft bewezen.
Dat men blij is over het terugvinden van een schaap (deel 1 van de parabel), of van een drachme (deel 2), zou men nog aan een zeker eigenbelang kunnen toeschrijven. Maar dat een vader zo uitbundig verheugd is over de terugkeer van een zoon, die zich voorheen schandelijk ondankbaar betoonde, kan men nog slechts verklaren uit een onbaatzuchtige vaderliefde.
Vader, ik
heb gezondigd…
De Zoon doet wat hij zich heeft voorgenomen. Hij heeft behoefte om zijn schuld en alle verkeerde daden te belijden, het bewijs dat hij werkelijk tot inkeer is gekomen. Een thema ook dat in dit Evangelie geregeld door Jezus wordt benadrukt.
Maar aan het verzoek om opgenomen te mogen worden onder de dagloners van zijn Vader, komt hij niet meer toe; die onderbreekt hem abrupt. Kennelijk meende de Zoon dat hij zijn verblijf en onderhoud in het huis van zijn Vader moest verdienen, maar zijn Vader smoort dat idee - zo kenmerkend voor het wetticisme van het Jodendom - onmiddellijk in de kiem.
En, hoe treffend! Hij geeft zijn Zoon zelfs in het geheel geen antwoord, althans niet met woorden. Het blijkt namelijk zijn bedoeling te zijn onmiddellijk aan diens desolate toestand een einde te maken. In de situatie waarin deze thans verkeert kan hij onmogelijk de vaderlijke woning binnengaan. Dus roept hij de toegelopen knechten bij zich, en beveelt hun snel het volgende te doen:
1. Een στολη, Grieks voor lang gewaad, naar buiten te brengen. Niet een willekeurig lang kleed, maar het eerste [πρωτη], in de zin van het beste; het voornaamste.
Dat is uiteraard niet de manier waarop een dagloner of huurling wordt bejegend, maar wel een zoon die weer als zodanig wordt erkend of aangenomen, zoals Paulus schreef:
Jullie ontvingen geen geest van slavernij, opnieuw tot vrees. Maar jullie ontvingen een geest van aanneming als zonen, in welke wij uitroepen: Abba, Vader!
(Rm 8:15).
2. Zijn Zoon met de στολη [lang gewaad] te bekleden. Op grond van hun geloof worden de leden van het Israël Gods getooid met het ‘kleed’ van toegerekende rechtvaardigheid.
En vergelijk Js 61:10; Ps 132:9; Op 7:13-15; 21:2.
3. Een zegelring aan zijn hand te doen [letterlijk: geven]:
Hij nu die ons met jullie bevestigt in de Messias en ons
zalfde, [is] God. Degene ook
die ons verzegelde en het onderpand van de geest in onze harten gaf
(2Ko 1:21-22).
De geest die inwonend is in elke Christen dient als onderpand voor wat komen gaat, datgene wat hem door God goedgunstig in het vooruitzicht is gesteld om dat samen met Jezus, de Messias, als erfenis te ontvangen:
Indien wij nu kinderen zijn, dan ook erfgenamen, ja, erfgenamen
van God, maar mede-erfgenamen van de Messias…Indien God vóór ons is, wie zal
tegen ons zijn? Hoe zal hij die zelfs zijn eigen Zoon niet spaarde, maar hem
voor ons allen overgaf, ons met hem ook niet alle dingen goedgunstig geven? Wie
zal een beschuldiging inbrengen tegen uitverkorenen Gods? God is Degene die
rechtvaardigt.
(Rm 8:17, 31-33)
In de Septuagint (LXX) treffen wij het Griekse woord voor zegelring, δακτυλιος, ondermeer ook aan in Gn 41:42 als teken van overdracht: Farao die koninklijke bevoegdheden overdroeg aan Jozef. Zie ook Es 3:10 en 8:2.
4. Hem te schoeien met sandalen. De Vader maakt wat zijn Zoon betreft duidelijk onderscheid met zijn slaven, die gewoonlijk geen schoenen droegen. De berouwvolle Zoon hoort weer bij de familie van vrije mensen:
Jezus antwoordde hun: Amen, voorwaar ik zeg jullie: Ieder
die de zonde doet is een slaaf van de zonde. Maar de slaaf blijft niet voor
eeuwig in het huis; de zoon blijft voor eeuwig. Als daarom de Zoon jullie
vrijmaakt, zullen jullie werkelijk vrij zijn.
(Jh 8:34-36)
Zie ook Gl 4:26, 31–5:1
5. Het gemeste kalf te offeren [ d.i. slachten], om de 'honger' van zijn Zoon te stillen. In dit verband zei Jezus eens over zichzelf:
Ik ben het brood des levens. Wie tot mij komt zal geenszins
honger hebben…Dit is het brood dat uit de hemel neerdaalt, opdat een ieder
ervan eet en niet sterft. Ik ben het levende brood dat uit de hemel neerdaalde;
als iemand van dit brood eet zal hij leven in eeuwigheid; en bovendien, het
brood dat ik zal geven is mijn vlees ten behoeve van het leven der wereld.
(Jh 6:35, 50-51)
Zonder beeldspraak: De waarde van Jezus’ slachtoffer wordt op de tot inkeer gekomen Zoon van toepassing verklaard. Want laten we niet vergeten dat Jezus deze parabel vertelde terwijl hij onderweg was naar Jeruzalem om daar zijn ziel te geven als losprijs in ruil voor velen (Mt 20:28).
In Gods gezin wordt dit offer, naar het voorbeeld van het oude Israël, in grote saamhorigheid en vreugde als een gemeenschapsoffer 'gegeten' (1Ko 10:16-18).
Ην δε ο υιος αυτου ο πρεσβυτερος εν αγρω· και ως ερχομενος ηγγισεν τη οικια, ηκουσεν συμφωνιας και χορων, και προσκαλεσαμενος ενα των παιδων επυνθανετο τι αν ειη ταυτα. ο δε ειπεν αυτω οτι Ο αδελφος σου ηκει, και εθυσεν ο πατηρ σου τον μοσχον τον σιτευτον, οτι υγιαινοντα αυτον απελαβεν. ωργισθη δε και ουκ ηθελεν εισελθειν. ο δε πατηρ αυτου εξελθων παρεκαλει αυτον.
25-28 Nu was zijn oudere zoon op het veld bezig; en toen hij dicht bij het huis kwam hoorde hij muziek en dans. En na één van de knechten bij zich geroepen te hebben ging hij informeren wat dát wel mocht zijn. Die nu zei tot hem: Je broer is gekomen en je vader offerde het gemeste kalf, omdat hij hem gezond terugkreeg. Hij nu werd toornig en wilde niet binnengaan. Zijn vader daarentegen ging naar buiten en spoorde hem aan.
De Oudere zoon staat verbaasd wanneer hij bij het naderen van het huis geluid van feestvreugde opvangt. Geen wonder dat hij de eerste knecht die hij ziet bij zich roept: Wat heeft dit te betekenen?
Diens antwoord - dat zijn broer in goede gezondheid is teruggekeerd - brengt niet het werkelijke beeld over en wekt dan ook geen gevoelens van medegevoel bij hem. Hij heeft niet de ellendige toestand gezien waarin zijn broer is thuisgekomen. Het enige wat hij wél weet zijn de geruchten die in de loop der tijd tot hem zijn doorgedrongen: Dat die nietsnut van een broer in den vreemde bezig was het vaderlijk vermogen er door te jagen met vrouwen van lichte zeden.
En die wordt nu feestelijk door zijn vader onthaald! Daaraan wil hij, de trouwe Zoon, part noch deel hebben!
De Vader schijnt veel begrip te hebben voor de gevoelens van zijn Oudere zoon en komt daarom - voor de tweede maal - naar buiten, nu om hém te verwelkomen en te overreden toch binnen te komen en in de feestvreugde te delen. We mogen aannemen dat zijn Vader hem nauwkeurig inlicht over de toestand waarin zijn broer is teruggekeerd en dat deze zijn diepe spijt heeft betuigd over zijn schaamteloze gedragingen.
ο δε αποκριθεις ειπεν τω πατρι αυτου, Ιδου τοσαυτα ετη δουλευω σοι και ουδεποτε εντολην σου παρηλθον, και εμοι ουδεποτε εδωκας εριφον ινα μετα των φιλων μου ευφρανθω· οτε δε ο υιος σου ουτος ο καταφαγων σου τον βιον μετα πορνων ηλθεν, εθυσας αυτω τον σιτευτον μοσχον.
29-30 Ten antwoord zei hij echter tot zijn vader: Zie, al zoveel jaren dien ik je [als slaaf] en nooit overtrad ik je gebod, en mij gaf je nooit een bokje opdat ik me met mijn vrienden zou vermaken. Zodra echter die zoon van jou kwam, die je vermogen met hoeren verbraste, offerde je voor hem het gemeste kalf.
De Oudere zoon blijft onwillig en in zijn verbittering wordt hij koppig en onredelijk. Dat hij zijn Vader altijd trouw heeft gediend en nooit diens gebod overtrad, kunnen we veilig aannemen. Maar dat deze hem nooit enige onschuldige ontspanning met zijn vrienden gegund zou hebben, lijkt wat overdreven en niet erg waarschijnlijk. In zijn boosheid gaat hij zaken verkeerd voorstellen.
Wat hem bezig
houdt en geheel in beslag neemt, is uiteraard het gedrag van zijn broer, die
alles er doorheen gejaagd heeft. Wat dwaas van zijn Vader om iemand als hij
feestelijk te ontvangen, en wat een onrecht jegens hem, de Oudere broer! Wat
hem betreft heeft die zogenaamde broer voor hem geheel afgedaan. Hij wil hem
voortaan niet meer als zodanig kennen. Vandaar zijn minachtend die zoon van jou!
ο δε ειπεν αυτω, Τεκνον, συ παντοτε μετ εμου ει, και παντα τα εμα σα εστιν· ευφρανθηναι δε και χαρηναι εδει, οτι ο αδελφος σου ουτος νεκρος ην και εζησεν, και απολωλως και ευρεθη.
31-32 Maar hij zei tot hem: Kind, jij bent altijd bij mij en al het mijne is het jouwe. Wij nu moesten ons wel verheugen en blij zijn, want deze broer van jou was dood en kwam tot leven, en hij was verloren en werd gevonden.
De Vader blijft hartelijk en begrijpend. Hij heeft zijn Oudste zoon ook lief en hij erkent hun innige gemeenschap en jaren van samenwerking in het behartigen van hun gemeenschappelijke belangen. Maar zijn broer hoort er ook bij! Bedenk toch: Hij is tot inkeer gekomen! Hij was voor ons als dood, maar nu leeft hij weer. Hij was verloren, maar werd gevonden.
Daarmee eindigt de parabel. Er wordt niet vermeld of de Zoon gehoor gaf aan de dringende oproep van zijn vader. In ieder geval had hij er geen weerwoord op.
Te oordelen naar Israëls huidige situatie, staat die Oudere zoon nog altijd buiten. Al bijna tweeduizend jaar heeft Israël als natie geweigerd binnen te gaan en aan de feestvreugde deel te nemen. Nog altijd houdt ze als volk onverminderd vast aan vermeende eigen verdiensten en beroemt zij zich op vermeende eigen gerechtigheid, verkregen door angstvallige wetbetrachting.
Dat dit soort van 'gerechtigheid' bij God niet telt en dat, wat Hem betreft, alleen die gerechtigheid waarde heeft die voortvloeit uit geloof - het geloof dat Jezus hun Messias is, en dat redding gelegen is in het offer van diens eigen ziel - wordt door de natie nog altijd met hoogmoedige verachting afgewezen (Js 53:7, 12).
Halsstarrig verzet ze zich tegen de reddende en vergevende liefde die de Vader in Jezus bewijst aan berouwvolle zondaars. Maar met een dergelijke instelling raakt een kind van zijn vader vervreemd; zeker als er nog slechts sprake is van dienen. Dan ben je niet langer een kind, maar een knecht: Zie, al zoveel jaren dien ik je [als slaaf].
Dat is het beeld
van Israël; nog altijd: Hard werkend en ogenschijnlijk de Vader dienend, maar
zonder echte kinderlijke blijdschap in die Vader. In plaats daarvan geeft ze
blijk van afkeuring, ja, van kritiek: Mij
gaf je nooit een bokje opdat ik me met mijn vrienden zou vermaken.
Met die
hoogmoedige houding van eigenwaarde en intolerantie jegens de Jongere broer, de
Gemeente, heeft Israël het voorbeeld nagevolgd van de Farizeeën met wie Jezus
voortdurend in conflict verkeerde. Wat dit de natie opleverde is door de
apostel Paulus met veel hartenpijn opgetekend in de hoofdstukken 9, 10 en 11
van zijn Romeinenbrief.
Daarin gebruikt hij ondermeer het beeld van een edele Olijfboom die zijn wortels heeft in Gods Verbond met Abraham en uiteindelijk het ware Israël afbeeldt, het voltallige Israël van God (Rm 9:6; Gl 6:16).
Wegens haar verharding heeft God het ongelovige Joodse volk, de natuurlijke takken, weggebroken en Heidense takken, leden van de Gemeente - afkomstig van een wilde olijf - door enting daartussen geplaatst (Rm 11:16-24).
Bovendien heeft God Israël als natie opgesloten in ongehoorzaamheid. Hij heeft die Oudste zoon wegens zijn halsstarrige houding echt buiten de deur gezet!
Voor hoe lang? Totdat de volheid der Heidenvolken zal ingaan. Want dan zal een Rest van de natie uiteindelijk toch tot inkeer en herstel komen. Alles wijst er op dat dit punt in de tijd met rasse schreden naderbij komt (Rm 11:25-33).
Het is zeker niet toevallig dat deze parabel door Lukas in hoofdstuk 15
werd vastgelegd! Waarom?
Omdat de zinnebeeldige voorstelling van beide Zonen –
1.)
in hun historische verschijning (bij
de Spraakverwarring) en
2.)
naderhand in beider reactie op de
verschijning van de Messias in de Eerste eeuw –
nauw samenhangt met Lukas’ relaas (in de Handelingen, eveneens in
hoofdstuk 15) van het apostelconvent dat in het jaar 49 AD (4055 AM) te
Jeruzalem werd gehouden. Zie: De verhouding 1:2
in de studie:
Welke waarheden
gaan schuil achter de reinigingsprocedures?
Ελεγεν δε και προς τους μαθητας, Ανθρωπος τις ην πλουσιος ος ειχεν οικονομον, και ουτος διεβληθη αυτω ως διασκορπιζων τα υπαρχοντα αυτου. και φωνησας αυτον ειπεν αυτω, Τι τουτο ακουω περι σου; αποδος τον λογον της οικονομιας σου, ου γαρ δυνη ετι οικονομειν. ειπεν δε εν εαυτω ο οικονομος, Τι ποιησω, οτι ο κυριος μου αφαιρειται την οικονομιαν απ εμου; σκαπτειν ουκ ισχυω, επαιτειν αισχυνομαι. εγνων τι ποιησω, ινα οταν μετασταθω εκ της οικονομιας δεξωνται με εις τους οικους αυτων.
1-4 Hij nu zei vervolgens ook tot zijn leerlingen: Er was een zeker rijk mens die een beheerder placht te hebben. En deze werd er bij hem van beschuldigd dat hij zijn bezittingen verkwistte. En na hem geroepen te hebben zei hij tot hem: Wat is dit wat ik over jou hoor? Leg verantwoording af van je beheer, want je kunt niet langer het beheer uitoefenen. De beheerder nu zei bij zichzelf: Wat zal ik doen? Want mijn Heer neemt het beheer van mij af. Voor spitten ben ik niet sterk [genoeg], voor bedelen schaam ik mij. Ik weet wat ik zal doen, opdat - wanneer ik uit het beheer wordt gezet - zij mij in hun huizen opnemen.
Er is een link met de voorafgaande parabel over de Verloren zoon.
Nadat die Zoon het hem toekomende deel van de vaderlijke erfenis had opgeëist, reisde hij naar een ver land waar hij alles verkwistte door een schaamteloos en losbandig leven te leiden. En nu lezen we hier over een Beheerder die eveneens de bezittingen van een zeker rijk mens verkwistte, althans daarvan wordt hij beschuldigd. In die tijd droegen welgestelde landeigenaren het beheer van hun financiën dikwijls over aan een tussenpersoon die als beheerder of rentmeester optrad. Tot zijn taak behoorde eveneens om met de financiële middelen zaken te doen zodat het geld nog meer zou opleveren. In dit geval echter was er sprake van wanbeheer. Vergelijk Lk 19:12-13, 20-23.
Jammer genoeg moeten we vaststellen dat sinds Adam het beheer over de aarde, Gods bezit, kreeg toegewezen, er veel is misgegaan. Over het algemeen kan gesteld worden dat zijn nakomelingen, de gehele mensheid, slechte beheerders zijn gebleken. Zie Gn 1:28; Psalm 8. En vergelijk Op 11:18.
In het eigen vlak hebben we wellicht maar weinig wat
we als persoonlijk bezit kunnen aanmerken. Niettemin heeft God ons die dingen
toevertrouwd; namens hem voeren wij daarover dus feitelijk een beheer (Ps 50:12;
Hn 17:24-25).
Verderop in de parabel blijkt het in dit verband te
gaan over wat Jezus noemde de onrechtvaardige Mammon. Daarmee schijnt hij alle materiële bezittingen,
met inbegrip van geld, bedoeld te hebben.
De Beheerder in de parabel werd aangezegd dat hij wegens wanbeheer zijn positie zou kwijtraken. Evenzo kreeg Adam om dezelfde reden te horen:
Omwille van jou is de aardbodem vervloekt. Al
zwoegend zal je daarvan eten, al de dagen van je leven. Dorens en distels zal
hij je voortbrengen en je zult het gewas van het veld eten. In het zweet van je
aangezicht zal je brood eten, totdat je tot de aardbodem terugkeert, omdat je
daaruit genomen bent. Want je bent stof en tot stof zul je terugkeren.
(Gn 3:17-19)
Voor ons, zijn nakomelingen, geldt dat we de dood
van hem geërfd hebben. En hoewel in grote onvolmaaktheid uitgeoefend, ons is
toch een beheer toevertrouwd. Wanneer wij ons, Heidenchristenen, in het beeld
zien van de Jongere zoon die verloren raakte maar gevonden werd, zullen we ons
met hem afvragen: “Hoe zullen wij, aan wie zoveel gunst is betoond, met Gods
bezittingen omgaan”?
Zolang wij op aarde verblijven worden wij met die
vraag geconfronteerd.
En hier komt de Beheerder van de parabel in beeld. Hoewel hij als onrechtvaardig gekarakteriseerd zal worden (vers 8), ziet Jezus in hem - weliswaar vanuit een zeker gezichtspunt - een voorbeeld voor de leden van het Israël Gods.
Ook hij dacht na over de beste aanpak, en op zeker moment had hij een plan: In de eerste plaats zou hij zijn eigen belangen veilig stellen, maar wel zodanig dat ook zijn Heer tevreden kon zijn. Deze had hem immers bevolen verantwoording af te leggen van zijn beheer, wat blijkbaar inhield dat hij zijn Heer inzage moest geven in zijn financiële administratie. Onmiddellijke actie was dus geboden.
Nu wist hij dat een aantal kooplieden hun rekeningen nog niet hadden voldaan en daar zag hij mogelijkheden. Hij was immers niet sterk genoeg voor het zware werk op het land, maar ook te trots om zijn hand op te houden en van de liefdadigheid van mensen afhankelijk te zijn. Maar misschien kon hij het op een akkoordje gooien met de debiteuren van zijn Heer, zodat hij later bij hen zou kunnen aankloppen voor een baan.
και προσκαλεσαμενος ενα εκαστον των χρεοφειλετων του κυριου εαυτου ελεγεν τω πρωτω, Ποσον οφειλεις τω κυριω μου; ο δε ειπεν, Εκατον βατους ελαιου. ο δε ειπεν αυτω, Δεξαι σου τα γραμματα και καθισας ταχεως γραψον πεντηκοντα. επειτα ετερω ειπεν, Συ δε ποσον οφειλεις; ο δε ειπεν, Εκατον κορους σιτου. λεγει αυτω, Δεξαι σου τα γραμματα και γραψον ογδοηκοντα. και επηνεσεν ο κυριος τον οικονομον της αδικιας οτι φρονιμως εποιησεν· οτι οι υιοι του αιωνος τουτου φρονιμωτεροι υπερ τους υιους του φωτος εις την γενεαν την εαυτων εισιν.
5-8 Nadat hij ieder van de schuldenaars van zijn Heer afzonderlijk bij zich had geroepen, zei hij voorts tot de eerste: Hoeveel ben je mijn Heer schuldig? Hij nu zei: Honderd bathmaten olijfolie. Maar hij zei tot hem: Neem je schuldbrieven, ga vlug zitten en schrijf vijftig. Vervolgens zei hij tot een ander: Jij nu, hoeveel ben jij schuldig? Hij nu zei: Honderd kormaten tarwe. Hij zei tot hem: Neem je schuldbrieven en schrijf tachtig. En de Heer prees de onrechtvaardige Beheerder omdat hij schrander had gehandeld. Want de zonen van deze eeuw zijn ten opzichte van hun eigen geslacht slimmer dan de zonen des lichts.
Hoe moeten we dit verstaan? Had de Beheerder zijn
Heer op grove wijze bedrogen?
In dát geval zou die hem naderhand niet als slim
gekwalificeerd hebben [φρονιμoς, d.i. beleidvol; schrander]. Bovendien zou
het bedrog zeker uitgekomen zijn en zou de Beheerder - die toch al erg in de
problemen zat - waarschijnlijk in de gevangenis beland zijn. Ook zou Jezus de
Beheerder in dat geval zeker niet aan zijn leerlingen ten voorbeeld gesteld hebben.
Waarschijnlijker is daarom dat de Beheerder de schuldenaars van zijn Heer korting verleende, en wel voor het percentage dat hij bij de verkoop voor zichzelf als tussenpersoon had bedongen. Dat zou ook de kortingsverschillen in de twee gevallen verklaren.
Het was in die tijd namelijk niet ongewoon dat grote percentages aan commissie werden gevraagd, wel tot 100% toe.
Omdat het bij deze handel om veel geld ging, waren de kortingen die de schuldenaars ontvingen aanzienlijk. De Beheerder had, ondanks zijn geldelijk verlies, veel goodwill gekweekt. En de Heer die toch al rijk was, leed in dit geval geen schade. Hij kreeg betaald wat hem toekwam.
Kαι εγω υμιν λεγω, εαυτοις ποιησατε φιλους εκ του μαμωνα της αδικιας, ινα οταν εκλιπη δεξωνται υμας εις τας αιωνιους σκηνας.
9 En ik zeg jullie: Maakt voor jezelf vrienden uit de onrechtvaardige Mammon, opdat, wanneer hij een einde neemt, zij jullie mogen ontvangen in de eeuwige tenten.
Jezus legt nu aan zijn leerlingen uit hoe zij naar deze laatste parabel moeten kijken. Hoewel de daarin genoemde Beheerder naar de wijze van de wereld leefde en zich in zijn zakenrelaties van kwalijke praktijken bediende - geheel in de geest van de wereld - handelde hij niettemin met een vooruitziende blik. Mocht zijn Heer hem uit de functie van Beheerder verwijderen, dan had hij toch iets om op terug te vallen: Zijn vrienden. In dit geval de kooplieden die hij aan zich verplicht had door hen op aanzienlijke wijze financieel te bevoordelen.
Welnu, ook de leden van het Israël Gods moeten verstandig met de hun toevertrouwde middelen omgaan. Maar niet op een wereldwijze sluwe manier, want daarbij zullen zij het op den duur toch moeten afleggen tegen de zonen van dit huidige wereldtijdperk, de wereldperiode die sinds de Spraakverwarring de overhand heeft. Want die mensen zullen - met de (vaak) corrupte instelling die de wereld eigen is - de leerlingen die als zonen des lichts alle ongerechtigheid afwijzen, uiteindelijk toch te slim af zijn.
Nee, veeleer zullen zij de dingen die zij op materieel gebied in beheer hebben gekregen, tot eer van God willen aanwenden, d.i. met het oog op zijn voornemen dat hij in de Messias heeft opgevat.
Aldus handelen zij verstandig, met een blik naar de
toekomst toe, en zullen ook zij zich vrienden maken vanuit de onrechtvaardige Mammon. Gezien de belofte die daarmee samenhangt - ontvangen worden in de eeuwige tenten - moeten die vrienden wel God, zijn Zoon en de
getrouwe (uitverkoren) engelen zijn.
Vergelijk Mt 6:20-21
en 1Tm 6:17-19.
De eeuwige tenten doen ons denken aan de Tent van God, de Tempelstad Nieuw Jeruzalem, welke uiteindelijk zal bestaan uit een hemels en aards deel en die in de Eindtijd - op de drempel van het Millennium - opgericht zal worden. Daarin zullen de leden van de twee Gemeenten die samen het Israël Gods zullen vormen, als vrienden worden ontvangen, en dat precies rond de tijd dat het tijdperk van de Mammon der onrechtvaardigheid zijn einde neemt.
ο πιστος εν ελαχιστω και εν πολλω πιστος εστιν, και ο εν ελαχιστω αδικος και εν πολλω αδικος εστιν. ει ουν εν τω αδικω μαμωνα πιστοι ουκ εγενεσθε, το αληθινον τις υμιν πιστευσει; και ει εν τω αλλοτριω πιστοι ουκ εγενεσθε, το υμετερον τις υμιν δωσει; ουδεις οικετης δυναται δυσι κυριοις δουλευειν· η γαρ τον ενα μισησει και τον ετερον αγαπησει, η ενος ανθεξεται και του ετερου καταφρονησει. ου δυνασθε θεω δουλευειν και μαμωνα.
10-13 Wie getrouw is in het minste, is ook getrouw in veel. En wie onrechtvaardig is in het minste, is ook onrechtvaardig in veel. Indien jullie je dan niet getrouw betoonden in de onrechtvaardige Mammon, wie zal jullie het ware toevertrouwen? En indien jullie je niet getrouw betoonden in wat van een ander is, wie zal jullie geven wat van jullie is? Geen enkele huisknecht kan twee heren [als slaaf] dienen, want hij zal óf de één haten en de ander liefhebben, óf zich aan één hechten en de ander minachten. Jullie kunnen niet God [als slaaf] dienen en Mammon.
Jullie kunnen niet God [als slaaf] dienen en Mammon…
Hiermee sluit Jezus zijn onderwijs over de kwestie van het beheer af. Wanneer we alle dingen die eerder gezegd zijn in het licht van die laatste uitspraak zien, wordt alles duidelijk. Slechts wanneer je een slaaf van God bent kun je de Mammon - datgene wat je op materieel gebied is toevertrouwd - goed beheren.
Daarbij leert de praktijk van het leven dat een
getrouwe houding altijd aan het licht komt: Zowel voor geringe- als voor meer
belangrijke zaken geldt dat men óf getrouw, óf oneerlijk handelt. Toegepast op
de Mammon - in feite behorend tot de minder belangrijke zaken - de tijd komt
immers dat hij een einde neemt (vers 9).
Wie in die kwestie – die van ondergeschikt belang is
- niet getrouw handelt, is ook niet waardig het ware toevertrouwd te krijgen:
Het beheren van geestelijke belangen binnen het koninkrijk Gods.
Of dezelfde waarheid nogmaals genoemd, maar dan gezien vanuit het standpunt dat de Mammon een vreemd goed is waarover slechts een tijdelijk beheer wordt uitgeoefend: Ontrouw daarmee omgaan maakt iemand ongeschikt om dat wat blijvend is en een eigen bezit zal zijn, te beheren.
En waarin zal het een of het ander aan het licht komen?
Het zal duidelijk worden uit het feit welke ‘god’ men dient.
Wanneer tijdens de beperkte levensduur van een
Adamitisch mens de Mammon een doel wordt in plaats dat er een
juist beheer over wordt uitgeoefend, wordt deze zijn god en dat ten koste van
de hemelse Vader, de eeuwige en blijvende God.
Hoe kortzichtig en onverstandig zou dat zijn! Geen
enkele huisknecht kan [immers] twee
heren dienen.
Ηκουον δε ταυτα παντα οι Φαρισαιοι
φιλαργυροι υπαρχοντες, και εξεμυκτηριζον αυτον. και ειπεν αυτοις, Υμεις εστε οι
δικαιουντες εαυτους ενωπιον των ανθρωπων, ο δε θεος γινωσκει τας καρδιας υμων·
οτι το εν ανθρωποις υψηλον βδελυγμα ενωπιον του θεου. Ο νομος και οι προφηται
μεχρι Ιωαννου· απο τοτε η βασιλεια του θεου ευαγγελιζεται και πας εις αυτην
βιαζεται. Ευκοπωτερον δε εστιν τον ουρανον και την γην παρελθειν η του νομου
μιαν κεραιαν πεσειν. Πας ο απολυων την γυναικα αυτου και γαμων ετεραν μοιχευει,
και ο απολελυμενην απο ανδρος γαμων μοιχευει.
14-18 Al deze dingen nu hoorden de
Farizeeën en zij gingen voort hem te bespotten, belust als zij waren op geld.
En hij zei tot hen: Jullie zijn degenen die jezelf rechtvaardigt voor het
aangezicht der mensen, maar God kent jullie harten. Want wat hoog is bij
mensen, is een gruwel voor het aangezicht van God.
De Wet en de Profeten zijn tot op
Johannes. Sindsdien wordt het koninkrijk Gods als goede tijdingen verkondigd en
ieder baant zich een weg naar binnen. Gemakkelijker nu is het dat de hemel en
de aarde voorbijgaan, dan dat van de Wet één tittel vervalt. Ieder die zijn
vrouw verlaat en een andere huwt, pleegt overspel; en wie een door [haar] man verlatene huwt, pleegt overspel.
Zojuist had Jezus gezegd dat men niet
God kan dienen en tegelijkertijd de Mammon. Voor de Farizeeën was dat een
bespottelijke gedachte. Zij zagen rijkdom veeleer als een zegen van de hemel,
een beloning voor een deugdzaam leven. Had de Wet dat niet zelf te kennen
gegeven, in het bijzonder in Dt 28:1-12?
En zagen de mensen niet juist daarom met eerbied naar
hen op, omdat zij uitblonken in het nauwgezet naleven van de Wet?
Maar Jezus wist beter; zij mochten dan wel zichzelf rechtvaardig verklaren, God
kende hun binnenste. Hun religieuze hoogmoed en huichelarij was hem een gruwel.
Er was bovendien nog een ander factor in het spel, een omstandigheid waaraan
die religieuze elite geheel voorbijging. Met de verschijning van hun Messias -
in hun midden geïntroduceerd door Johannes - was de periode onder het
Wetsverbond bezig voorbij te gaan. Het Messiaanse tijdperk was aangebroken en
God keek daarom op een nieuwe wijze tegen de leden van zijn uitverkoren volk
aan. Het criterium dat voortaan gold was GELOOF, vooral geloof in zijn Zoon,
hun Messias.
Het koninkrijk Gods was nabijgekomen en dat Rijk binnengaan moest nu het
ultieme ideaal zijn van elke Israëliet. En zoals Jezus herhaaldelijk aantoonde,
bleek rijkdom daarbij eerder een belemmering te zijn dan een beloning der
deugd: Want het is gemakkelijker dat een kameel
door het oog van een naald binnengaat, dan dat een rijke het koninkrijk Gods
binnengaat (Lk 18:25).
Daarmee wil niet gezegd zijn dat de Wet en de Profeten hun waarde hadden
verloren. Integendeel; alle dingen die daarin vervat zijn - hetzij als
rechtstreekse voorzeggingen - hetzij als voorafbeeldingen, zullen tot op de
letter vervuld worden (Mt 5:17-18).
Juist met het aanbreken van het Messiaanse tijdperk was de bestemde tijd
daarvoor meer dan ooit gekomen (Ks 2:17;
Hb 10:1, 8-9).
Ook wordt alles wat in de Wet als eerbaar en deugdzaam werd aangemerkt, binnen
het koninkrijk Gods naar een hoger niveau getild.
Een voorbeeld daarvan is het huwelijk. In de Wet was de procedure van
echtscheiding geregeld volgens het bepaalde in Dt 24:1.
Door de Farizeeën werd die bepaling gemakshalve zodanig uitgelegd dat een Jood
zijn vrouw op allerlei gronden, ook de meest onbenullige, kon verlaten (Mt 19:3-9).
Maar voor het tijdperk van de Messias geldt een regeling met een veel hogere
norm, zoals Jezus zijn religieuze opponenten liet weten: Ieder
die zijn vrouw verlaat en een andere huwt, pleegt overspel. En wie een door [haar] man verlatene huwt, pleegt overspel. Wat moet die uitspraak de Farizeeën geërgerd
hebben!
Zie ook Mt 5:31-32
Ανθρωπος δε τις ην πλουσιος και ενεδιδυσκετο πορφυραν και βυσσον ευφραινομενος καθ ημεραν λαμπρως. πτωχος δε τις ονοματι Λαζαρος εβεβλητο προς τον πυλωνα αυτου ειλκωμενος και επιθυμων χορτασθηναι απο των πιπτοντων απο της τραπεζης του πλουσιου· αλλα και οι κυνες ερχομενοι επελειχον τα ελκη αυτου.
19-21 Een zeker mens nu was rijk en placht zich te kleden in purper en fijn linnen, zich van dag tot dag verheugend in een heerlijk leven. Een zekere arme nu, genaamd Lazarus, die overdekt was met zweren, werd gewoonlijk bij zijn poort neergelegd, en begeerde verzadigd te worden met de dingen die van de tafel der rijke vielen; maar ook de honden kwamen en likten geregeld zijn zweren.
Alles wat door Jezus in de voorafgaande verzen is
gesproken, wordt nu door hem geïllustreerd in de parabel die bekend is komen te
staan als De Rijke man en de arme Lazarus.
Die beide zijn daarom niet al te moeilijk te
duiden: De Rijke vertegenwoordigt duidelijk de
godsdienstige Joodse bovenlaag. Lazarus, die
arme stakker, het gewone volk.
Jezus had weliswaar verklaard dat het niet mogelijk is om God te dienen en tegelijkertijd de Mammon, maar zoals we al zagen wierpen de Farizeeën die gedachte ver van zich. Zij beschouwden hun rijkdom juist als een zegen van de hemel op hun vroomheid. Daarom gaan zij ongegeneerd koninklijk gekleed [purper], overtuigd van eigen rechtvaardigheid [fijn linnen], levend in overvloed, ja, voor zichzelf en hun vrienden zelfs verkwistend.
Alles wat de Rijke bezit, benut hij voor zelfzuchtig en huidig genoegen, een hedonist derhalve in hart en nieren. De essentie van Gods koninkrijk - waarin hij zichzelf als vanzelfsprekend een plaats toekent - betekent in werkelijkheid niets voor hem.
De Lazarus’ mensen daarentegen creperen, letterlijk, maar vooral ook geestelijk. Zij denken dat hun geestelijke nood slechts gelenigd kan worden in de nabijheid van hun priesters, Levieten en wetgeleerden. Maar niets is minder waar. Als de am ha-arets, het gewone volk, - letterlijk het volk van het land - worden zij door die religieuze leiders met verachting bejegend (Lv 20:2; Jh 7:49).
Zij zien hen als door God geplaagde, geestelijk geslagen mensen [vol zweren]. Vergelijk Dt 28:35.
De honden [Heidenen], die weliswaar met Lazarus
concurreren in het bemachtigen van wat restanten voedsel, zijn hen nog gunstig
gezind. Zij likken tenminste nog hun zweren.
Het valt op dat alleen de arme bij zijn naam wordt genoemd: Lazarus, de Griekse vorm van het Hebreeuwse Eleazar. De eerste in de Bijbel vermelde Eleazar [God helpt] was één van de vier zonen van Aäron. Hij en zijn broers werden kort na de oprichting van de Tabernakel in het priesterschap geïnstalleerd. Hij en Ithamar bleven dat ambt uitoefenen ook nadat YHWH Elohim hun broers Nadab en Abihu had gedood. Toen Aäron tegen het einde van de Uittocht stierf, volgde Eleazar hem op als Hogepriester. Hij was dan ook de eerste dienstdoende Hogepriester in het Beloofde land.
De getalswaarde
van Eleazar is 308. Dezelfde waarde heeft ook het Hebreeuwse werkwoord
tot inkeer komen of berouw
hebben (שוב).
In de parabel kan Lazarus daarom heel goed dat deel van Israël
vertegenwoordigen dat gehoor geeft aan de oproep: Hebt
berouw want het koninkrijk der hemelen is nabij gekomen (Mt 4:17; Lk 3:3).
Dat de naam van de Rijke in het geheel niet wordt vermeld, duidt er blijkbaar op dat hij het niet waard is in Gods herinnering bewaard te blijven en daarom aan de vergetelheid moet worden prijsgegeven. Vergelijk Ex 32:33.
εγενετο δε αποθανειν τον πτωχον και απενεχθηναι αυτον υπο των αγγελων εις τον κολπον Αβρααμ· απεθανεν δε και ο πλουσιος και εταφη.
22 Het gebeurde nu dat de Arme stierf en dat hij door de engelen werd weggedragen naar de boezem van Abraham. De Rijke nu stierf eveneens en hij werd begraven.
Jezus vervolgt de parabel nu geheel in overeenstemming met de wijze waarop de Farizeeën destijds over de dood dachten. Zo huldigden zij de opvatting dat de geest van een rechtvaardige bij zijn dood door engelen werd overgebracht naar de hemel. Hier zegt Jezus dat Lazarus werd weggedragen naar de boezem van Abraham. Dit doet denken aan de praktijk van het aanliggen bij maaltijden, waar iemands hoofd, wanneer hij zich achterover boog, zo goed als te rusten kwam op de boezem van de persoon naast hem, iets wat op een intieme band van vriendschap duidde. Vergelijk Jh 13:23-25.
Ook van de Logos wordt gezegd dat hij zich in de boezem van de Vader bevindt (Jh 1:18).
De Joden twijfelden er niet aan dat Abraham zich in het paradijs bevond. Zeggen dat Lazarus werd overgebracht naar Abrahams boezem, kwam er voor Joodse luisteraars derhalve op neer dat hij door de engelen de hemel was binnengeleid.
Maar zo gaat het in de parabel. Daarin worden de feiten soms op een geheel fictieve wijze voorgesteld. De werkelijkheid is vanzelfsprekend geheel anders, zoals Salomo al in Pr 9:5, 10 onder woorden bracht:
Wie nog in leven zijn, weten tenminste dat ze moeten sterven, maar de doden weten niets… Doe wat je hand te doen vindt. Doe het met volle inzet, want er zijn geen daden en gedachten, geen kennis en geen wijsheid in het dodenrijk [Sjeool (Hebr); Hades (Gr)].
Jezus zelf wist uiteraard met zekerheid dat dit de toestand is waarin elk mens bij zijn overlijden geraakt. Ook Abraham verkeerde op het moment dat hij deze parabel sprak nog altijd in de dood, wachtend op de opstanding:
Maar dat de doden worden opgewekt heeft ook Mozes te kennen gegeven bij de braamstruik, als hij zegt: [de] Heer de God van Abraham en God van Isaäk en God van Jakob. Hij toch is geen God van doden maar van levenden; want voor hem leven zij allen (Lk 20:37-38)
Terwijl die aartsvaders nog altijd dood in hun graf [Sjeool/Hades] liggen, ziet God hen, kijkend naar de toekomst, reeds als levend. Zie ook het commentaar bij Lk 13:28-30.
και εν τω αδη επαρας τους οφθαλμους αυτου, υπαρχων εν βασανοις, ορα Αβρααμ απο μακροθεν και Λαζαρον εν τοις κολποις αυτου.
23 En toen hij in de Hades zijn ogen opsloeg, terwijl hij in pijnen verkeerde, zag hij Abraham van verre, en Lazarus in zijn boezem.
Ook hier spreekt Jezus geheel volgens het denken der
Farizeeën. Uit het commentaar op het vorige vers moge voor een ieder duidelijk
zijn dat Hades, het Griekse equivalent voor het Hebreeuwse Sjeool, een plaats
van dood is: Het graf, waar gestorvenen die God in zijn herinnering bewaart,
wachten op een opstanding; de plaats waar Job graag verborgen
gehouden wilde worden tot die tijd aanbrak (Jb 14:13).
Vergelijk Ps 16:10 met Hn 2:27,
en zie Nm 16:33; Ps 6:6; Js 38:18.
Vooral Psalm 6:6
(volgens de nbg) is onthullend: Want in de dood is Uwer geen gedachtenis; wie zou U loven in het dodenrijk [sjeool]?.
De hsv
heeft hier voor sjeool niet onterecht graf.
Maar ook Hizkia is in Js 38:18 duidelijk over de toestand der doden. In Sjeool (Hades) verkeert de gestorvene in een absoluut dode situatie. Hij leidt niet ergens elders een bewust bestaan:
Want het dodenrijk [sjeool] looft U niet, de dood prijst U niet; wie in de groeve zijn neergedaald, hopen niet op uw trouw (nbg). Voor groeve heeft de hsv kuil.
Maar de Joodse, religieuze elite welke die waarheden zeer goed hadden kunnen kennen, huldigde een andere, niet Schriftuurlijke opvatting.
Josephus schreef in zijn Joodse Oudheden, Boek XVIII, hoofdstuk 1, §3, daarover het volgende:
Nu, wat de Farizeeën betreft... Ook geloven zij dat zielen een onsterfelijke kracht in zich hebben en dat er onder de aarde straffen of beloningen zullen zijn, naargelang zij deugdzaam of boosaardig hebben geleefd in dit leven; en de laatsten worden voor eeuwig in een gevangenis opgesloten, maar dat de eersten de macht zullen hebben te herleven en wederom zullen leven.
Nog een ongerijmdheid: Wanneer de Rijke in het graf, onder de grond, zijn ogen opslaat kan hij - weliswaar van verre - Abraham, die in de hemel zou zijn, zien en Lazarus in nauwe relatie bij hem, als het ware rustend aan zijn boezem [of: borsten, want κολπος staat in het meervoud].
Maar ook dit beeld ontleende Jezus aan de door Babylonische ideeën geïnfecteerde opvattingen van zijn tijdgenoten: Zij die in het paradijs waren konden degenen zien die in de Gehenna verbleven.
Resteert daarom de vraag welke waarheden Jezus met deze beelden werkelijk aan zijn gehoor wilde overdragen. Welnu, wanneer iemand overlijdt, vertegenwoordigt dat de grootst denkbare verandering in diens leven. Toen dus zowel Lazarus als de Rijke man stierven, brak voor beide een geheel nieuwe situatie aan, in het bijzonder in religieus opzicht.
De mensen uit het gewone volk die Jezus in geloof
als hun Messias erkenden, gehoor gevend aan zijn oproep tot berouw, gaven
daarmee blijk een zelfde geloof te bezitten als dat van Abraham. Bijgevolg
werden zij voortaan door God als Abrahams ware kinderen aangemerkt, zijn zaad,
en daarom erfgenamen van de belofte die in Gods Verbond met die aartsvader is
vervat: In jouw zaad zullen alle Heidenvolken gezegend worden.
Dat zij door de engelen naar Abrahams boezem worden overgebracht, geeft blijkbaar zinnebeeldig te kennen dat ook de engelen een belangrijke rol vervullen in het trekken van mensen tot Jezus door middel van de Evangelieverkondiging.
Vergelijk Jh 6:44-45, 65; Hn 8:26-29; Hb 1:14; Op 14:6-7.
De situatie van de Rijke wordt eveneens ingrijpend anders. De Farizeeën die het altijd zo vanzelfsprekend vonden dat zij, de chassidim [vromen], Abrahams echte kinderen waren, komen tot de ontdekking - op z’n laatst in de 70ste Jaarweek voor Israël - dat zij uiteindelijk van dat voorrecht worden buitengesloten. En dat is voor hen vanzelfsprekend een zeer pijnlijke ondervinding. In de periode die aanbrak met de uitstorting van de heilige geest op de Lazarus’ mensen, zijn zij die buitensluiting knarsetandend gaan ervaren (Lk 13:25-28; Hn 4:1-2; 7:51-54).
Terwijl dus de ‘Lazarus’ leden van het Israël Gods ‘sterven’ met betrekking tot hun voorheen geestelijk achtergestelde toestand en overgezet worden in een situatie van buitengewone gunst - waarbij zij van Godswege openlijk worden erkend als de ware familieleden van Abraham met alle daaraan verbonden beloften - ‘sterft’ de Rijkeklasse juist ten aanzien van zijn voorheen bevoorrechte positie toen hij die goddelijke gunst voornamelijk aan zichzelf toedacht (Mt 3:7-10; Jh 8:33-40).
In plaats daarvan komt hij in een situatie van goddelijke verwerping terecht. Door hun hardnekkig ongeloof en vijandschap jegens de Messias, loochenen die vooraanstaande religieuze leiders dat zij Abrahams ware kinderen zijn. Niet Abraham is hun vader maar de Duivel (Jh 8:40-44; Mt 23:29-33).
και αυτος φωνησας ειπεν, Πατερ Αβρααμ, ελεησον με και πεμψον Λαζαρον ινα βαψη το ακρον του δακτυλου αυτου υδατος και καταψυξη την γλωσσαν μου, οτι οδυνωμαι εν τη φλογι ταυτη.
24 En hij, de stem verheffend, zei: Vader Abraham, heb medelijden met mij en zend Lazarus, dat hij de top van zijn vinger in water doopt en mijn tong verkoelt, want ik lijd pijnen in deze vlam.
Het valt op dat YHWH God, Israëls Heilige, in het tafereel van de parabel op de achtergrond blijft. Het blijkt vooral de persoon van ‘Abraham’ te zijn die de zaken welke verband houden met de kwestie van het ware Israël en de identiteit van de leden daarvan, in het licht stelt. En niet onbegrijpelijk, aangezien God zijn voornemen om de mensheid te zegenen door het koninkrijk van zijn Zoon, de Messias, geheel verbonden heeft met die man van geloof en met zijn ‘zaad’, van wie Jezus de voornaamste is (Gl 3:7-9, 14-16, 26-29).
Maar in de conversatie die zich nu ontspint tussen de Rijke en ‘Abraham’, horen wij via de laatste uiteraard YHWH zelf spreken. En ‘Abraham’ oordeelt streng over de Rijke. Waarom?
Jezus heeft de Farizeeën bij de inleiding van deze parabel laten weten dat het niet mogelijk is om twee Heren tegelijkertijd te dienen: God en de Mammon. En ook dat alleen ontucht een geldige reden is om eventueel een huwelijk te ontbinden en te hertrouwen (Lk 16:13, 18).
Aangezien zij de Mammon tot hun god hebben gemaakt, plegen zij geestelijk overspel ten aanzien van hun God YHWH, met wie Israël bij de Sinaï een huwelijksverbond was aangegaan (Ez 16:8-14; Hs 1:2).
Op grond van geestelijke ontucht is hij daarom gerechtigd van haar te scheiden en zijn verbond met zijn vrouwnatie te verbreken. Per slot van rekening heeft Zij als eerste het huwelijksverbond geschonden (Jr 31:31-32; Ez 16:59).
Niet slechts omdat YHWH iets onwelvoeglijks bij hen ziet [Dt 24:1], maar op grond van gepleegde ontucht.
Geheel ten onrechte dan ook spreekt de Rijke Abraham vertrouwelijk aan met Vader, alsof de relatie nog steeds goed is en er rechten aan ontleend kunnen worden; alsof hij nog steeds het ware Israël vertegenwoordigt. Hij verzoekt om mededogen met zijn pijnlijke situatie: Als ‘Lazarus’ nu eens gezonden kon worden met een druppel water op het topje van zijn vinger om daarmee zijn tong te verkoelen.
Terloops opgemerkt: De Rijke ziet Lazarus nog steeds als een ondergeschikte, een knecht die hem moet helpen; niet als een gelijke. En verder: Of een druppel water op diens vingertop ook maar enige soelaas voor de pijnen van de Rijke kan bieden! Maar dit is dan ook parabeltaal.
Zonder beeldspraak: De Farizeeën wensen te worden ontzien, zij zien graag dat de goddelijke boodschap waarin zij aan de kaak worden gesteld, wordt afgezwakt. Hoe denkt ‘Abraham’ daarover?
ειπεν δε Αβρααμ, Τεκνον, μνησθητι οτι απελαβες τα αγαθα σου εν τη ζωη σου, και Λαζαρος ομοιως τα κακα· νυν δε ωδε παρακαλειται συ δε οδυνασαι. και εν πασιν τουτοις μεταξυ ημων και υμων χασμα μεγα εστηρικται, οπως οι θελοντες διαβηναι ενθεν προς υμας μη δυνωνται, μηδε εκειθεν προς ημας διαπερωσιν.
25-26 Maar Abraham zei: Kind, bedenk dat jij je goede dingen hebt ontvangen in je leven, en Lazarus evenzo de kwade. Maar nu wordt hij hier vertroost, maar jij lijdt pijn. En bij dit alles is er tussen ons en jullie een grote kloof gevestigd, zodat zij die van hier naar jullie willen overgaan, niet kunnen. Noch kunnen zij vandaar naar ons oversteken.
Het is duidelijk dat ‘Abraham’ geen gehoor wenst te geven aan de smeking van de Rijke, aangezien
a. Het voor ‘Lazarus’ niet geestelijk veilig is buiten Abrahams boezem.
b. De beslissing die God ten aanzien van beide heeft genomen, geheel terecht is.
c. De kloof tussen beide onoverbrugbaar is.
Door hem aan te spreken met kind, erkent ‘Abraham’ dat de Rijke een natuurlijke nakomeling van hem is. Vanuit dat gezichtspunt zou hij van nature bereid zijn hulp te bieden, maar hij kan Gods rechtvaardig raadsbesluit niet veranderen, namelijk dat niet allen die tot Israël behoren ook waar Israël zijn. Ook zijn zij niet automatisch Abrahams ware kinderen, louter wegens het feit dat zij zijn natuurlijke zaad zijn, nakomelingen naar het vlees. Niet de kinderen naar het vlees worden als Gods kinderen gerekend, maar de kinderen die onder zijn belofte vallen; zij die, op grond van zijn barmhartige verkiezing, tot Abrahams zaad worden gerekend (Rm 9:6-12).
De Rijke heeft van God voldoende gelegenheid gekregen zijn eigen ‘gelukkige’ leven te leiden. Hij kan het alleen zichzelf verwijten dat zijn belangstelling slechts uitging naar de genoegens die de Mammon hem bood. Daardoor heeft hij zich ongeschikt gemaakt voor het uitoefenen van welke goddelijke taak maar ook in het Messiaanse tijdperk. Zijn beheer over de onrechtvaardige Mammon was uitsluitend hedonistisch gericht, Voor de povere geestelijke situatie van ‘Lazarus’ had hij geen enkel oog. Bijgevolg maakte hij ook geen vrienden in de hemelsferen.
Toen dan ook met Pinksteren de geest werd uitgestort op de nederige Lazarusklasse, stond hij, de Rijke, knarsetandend aan de zijlijn. De geestelijke kloof tussen beide is immens. Fundamentalisme, wetticisme, sektarisme enerzijds en het Israël van God anderzijds, liggen onverzoenlijk ver uit elkaar.
ειπεν δε, Ερωτω σε ουν, πατερ, ινα πεμψης αυτον εις τον οικον του πατρος μου, εχω γαρ πεντε αδελφους, οπως διαμαρτυρηται αυτοις, ινα μη και αυτοι ελθωσιν εις τον τοπον τουτον της βασανου.
27-28 Maar hij zei: Ik verzoek je dan, Vader, dat je hem zendt naar het Huis van mijn vader, want ik heb vijf broers, zodat hij een grondig getuigenis kan afleggen aan hen, opdat ook zij niet komen in deze plaats van pijniging.
De Rijke man doet nog een poging ‘Lazarus’ bij Abraham weg te halen. Hij heeft zogenaamd mededogen met zijn geloofsgenoten, zijn vijf broers in het sektarische huis van zijn vader.
Het getal vijf heeft hier betrekking op een deel van Israël naar het vlees, zoals ook het geval is met de vijf dwaze maagden. Tussen hen en de Rijke man bestaat veel overeenkomst: Vanwege ongeloof zijn hun Messiaanse verwachtingen verkeerd gericht. Op het beslissende moment ervaren zij verwerping en buitensluiting.
Overigens leren we uit het boek Handelingen dat het grondige getuigenis dat Jezus’ leerlingen vanaf Pinksteren gaven, de religieuze elite over het algemeen niet van stemming veranderde. Integendeel, zij bleven zich opwerpen als tegenstanders van de Messias en als de meest vijandige vervolgers van zijn discipelen (Hn 5:17-33; 1Th 2:14-16).
λεγει δε Αβρααμ, Εχουσιν Μωυσεα και τους προφητας· ακουσατωσαν αυτων. ο δε ειπεν, Ουχι, πατερ Αβρααμ, αλλ εαν τις απο νεκρων πορευθη προς αυτους μετανοησουσιν. ειπεν δε αυτω, Ει Μωυσεως και των προφητων ουκ ακουουσιν, ουδ εαν τις εκ νεκρων αναστη πεισθησονται.
29-31 Abraham zei echter: Zij hebben Mozes en de Profeten; laten zij naar hen luisteren. Maar hij zei: Nee, vader Abraham, maar als iemand vanuit [de] doden naar hen toe zou gaan, zullen zij tot inkeer komen. Hij echter zei tot hem: Indien zij niet naar Mozes en de Profeten luisteren, zullen zij zich ook niet laten overreden als iemand uit [de] doden zou opstaan.
Na zijn opstanding zou Jezus aan de twee leerlingen te Emmaüs verklaren dat er in de Geschriften van Mozes en al de Profeten zoveel dingen over hem, de Messias, van tevoren waren opgeschreven, dat er voor de Joodse lezers daarvan volop redenen waren om in hem te geloven, indien zij maar bereid waren hun harten ervoor open te stellen (Lk 24:25-26). En dit is dan ook datgene wat de Rijke van ‘Abraham’ te horen krijgt.
Daarmee wil gezegd zijn dat het hardnekkige ongeloof der Joden door de eeuwen heen ten opzichte van Jezus, Israëls ware Messias, verwijtbaar is. En dat te meer omdat sindsdien ook nog de Evangeliën en de Joods-christelijke boeken Hebreeën tot en met de Openbaring, aan de canon van de Bijbel zijn toegevoegd.
Wegens hun verharding heeft YHWH God hen daarom terecht opgesloten in ongehoorzaamheid. Zoals het geval is met de Oudere zoon in de parabel van de Verloren zoon, staat ook de Rijke met zijn vijf broers buiten de deur van het vaderlijke huis (Lk 15:28-32; Rm 11:31-32).
Nee, vader Abraham…
In zijn buitengesloten situatie durft de Rijke nog
tegen te spreken! Ongelovig Joods overmoed ten top! Hij realiseert zich dan ook
maar al te goed dat zijn vijf broers van het slag zijn als hijzelf, niet bereid
om Jezus in het licht van hun heilige Geschriften te zien. Die geïnspireerde
Geschriften hebben zij bovendien in toenemende mate hun kracht ontnomen. Niet
alleen door er hun eigen fantastische verzinsels aan toe te voegen, maar ook
door in die menselijke overleveringen meer vertrouwen te stellen dan in het van
God afkomstige geïnspireerde Woord.
Op de rabbijnenscholen, de Jeshiva’s, is de studie van de Schrift bovendien vrijwel geheel vervangen door Talmoedstudie.
Volgens de Rijke is er dus iets groots nodig, een wonder; iemand die uit de doden is opgestaan moet naar hen toe gaan.
Met zijn vooruitziende blik weet ‘Abraham’ echter dat ook dát niet zal baten. En de geschiedenis heeft hem in het gelijk gesteld: Toen Jezus op de derde dag uit de dood opstond, bracht die geweldige gebeurtenis geen verandering in hun ongeloof. In hun diepe haat deden ze zelfs pogingen om het bewijsmateriaal van zijn opstanding uit te wissen (Mt 28:11-15).
Iets soortgelijks deed zich trouwens al eerder voor toen een man met dezelfde naam, Lazarus, de broer van Martha en Maria, werd opgewekt. Enkele Joden die van dat tafereel getuige werden begaven zich toen naar de Farizeeën om hun over het wonder te informeren. Hun reactie? De Overpriesters en Farizeeën gingen beraadslagen om niet alleen Jezus te doden, maar ook Lazarus, omdat veel Joden vanwege hem geloof stelden in Jezus (Jh 11:45-53; 12:9-11).
En ook bij het begin van Jezus’ paroesie, wanneer de Gemeente - grotendeels door opstanding, maar gedeeltelijk ook door de verandering van de overgebleven leden tot de geestelijke natuur - van het aardse toneel wordt 'weggerukt', zal dit op het merendeel der Joden geen effect hebben. Zij zullen zich alsnog identificeren met de valse Messias, de Antichrist, en deze inhalen als hun langverbeide ‘Messias’.
Slechts een Rest zal ‘terugkeren’ (1Th 4:15-17; 1Ko 15:51-52; Js 10:22; Dn 9:27).
Deze verzen attenderen ons tevens op het feit dat het onrealistisch is te denken dat tekenen en wonderen op zich mensen tot geloof in de Messias zullen aanzetten. De Schrift zelf geeft te kennen dat verharde harten ook daaraan geen gehoor zullen geven. Wat dat betreft heeft het Woord van God als getuige veel meer overredingskracht in zich, dan ongeacht welk wonderlijk voorval. Daarom is de Schrift gedurende de hele Eeuw van de Gemeente het voornaamste werktuig van de geest gebleken om mensen tot inkeer te brengen. Vergelijk Jh 16:7-15.
Ειπεν δε προς τους μαθητας αυτου,
Ανενδεκτον εστιν του τα σκανδαλα μη ελθειν, πλην ουαι δι ου ερχεται· λυσιτελει
αυτω ει λιθος μυλικος περικειται περι τον τραχηλον αυτου και ερριπται εις την
θαλασσαν η ινα σκανδαλιση των μικρων τουτων ενα. προσεχετε εαυτοις. εαν αμαρτη
ο αδελφος σου επιτιμησον αυτω, και εαν μετανοηση αφες αυτω· και εαν επτακις της
ημερας αμαρτηση εις σε και επτακις επιστρεψη προς σε λεγων, Μετανοω, αφησεις
αυτω.
1-4 Hij nu zei tot zijn leerlingen: Het is
onvermijdelijk dat er aanleidingen tot struikelen komen; doch wee hem door wie
ze komen. Het is hem voordeliger indien een molensteen om zijn hals
wordt gehangen en hij in de zee wordt geworpen, dan dat hij één van deze
kleinen een aanleiding tot struikelen zou geven. Slaat acht op jezelf. Als je
broeder zondigt, berisp hem; en als hij berouw heeft, vergeef hem. Zelfs als
hij zevenmaal per dag tegen je zondigt en zevenmaal tot je terugkeert en zegt:
Ik heb berouw, moet je hem vergeven.
Jezus trekt conclusies uit wat voorafging. De Rijke
struikelde over zijn verknochtheid aan de Mammon. De liefde voor geld is daarom
gevaarlijk, want ook arme mensen kunnen voor die verleiding bezwijken wanneer
hun situatie in het leven zich wijzigt en ook zij de gelegenheid krijgen zich
op de materie te storten (Mt 13:22).
Daarnaast biedt deze wereld nog allerlei
verleidingen op de diverse terreinen van het leven, ook voor hen die in
‘Abrahams boezem’ verblijven. Wij doen er daarom goed aan te blijven bedenken
welk een grote gunst God ons heeft geschonken. Aanleidingen tot struikelen zullen zich onvermijdelijk blijven
aandienen, maar het overdenken van Gods goedheid, ons in de Messias bewezen,
alsook diepe waardering tonen voor onze nieuwe geestelijke status, zal ons voor
wankelen behoeden.
Daarnaast zullen wij zelf nimmer een struikelblok voor anderen willen worden. Jezus zegt dat de consequenties daarvan groot zijn. Alles wat ons nog in het leven kan overkomen zou in ieder geval minder ernstig qua uitwerking zijn dan één van deze kleinen - zoals Lazarus uit de parabel - geestelijk kwaad te berokkenen.
Dat betekent geenszins dat we onze broeder nooit zouden mogen attenderen op duidelijk verkeerd of twijfelachtig gedrag. In plaats dat we hem daarmee tot struikelen brengen, zal dat hem veeleer helpen zijn geestelijke verhouding tot God en zijn Zoon te bewaren.
Daarbij wordt ons gevraagd net zo vergevingsgezind
te zijn als onze hemelse Vader zelf is. Zevenmaal per dag zou ons, mensen, in
onze geest ertoe kunnen brengen de zaak van onze broeder als hopeloos te
bezien, maar zo ligt nu precies ook onze zaak bij God. Hij wordt niet moe in
het betonen van gunst aan ons; ware dat niet het geval dan zou het zeker met
ons afgelopen zijn.
Και ειπαν
οι αποστολοι τω κυριω, Προσθες ημιν πιστιν. ειπεν δε ο κυριος, Ει εχετε πιστιν
ως κοκκον σιναπεως, ελεγετε αν τη συκαμινω [ταυτη], Εκριζωθητι και φυτευθητι εν
τη θαλασση· και υπηκουσεν αν υμιν.
5-6 En de
apostelen zeiden tot de Heer: Voeg geloof aan ons toe. Maar de Heer zei: Indien
jullie geloof hebben als een mosterdzaadje, zouden jullie tot deze zwarte moerbeiboom
zeggen: Word ontworteld en geplant in de zee; en hij zou jullie gehoorzaam
zijn.
De aanmoediging om niet moe te worden de berouwvolle
broeder te vergeven, riep kennelijk bij de leerlingen een gevoel van onmacht op
en daarom doen de apostelen, als hun spreekbuis, een beroep op de Heer om hen
te hulp te komen en hen te begunstigen met een geloof dat tot meer in staat is
(Mr 9:24).
Maar Jezus laat in zijn reactie weten dat zij het antwoord op hun verzoek bij
zichzelf moeten vinden. Ook al lijkt hun geloof nog zo gering, wanneer het een
levend geloof is kan het niettemin dingen tot stand brengen die het menselijke
vermogen te boven gaan, precies zoals zich uit een mosterdzaadje een grote boom
kan ontwikkelen. Hoe? Door te vertrouwen op de gunst die God schenkt en op de
grote macht die daarin ligt opgesloten. Geloof erkent dat Gods gunst groter is
dan elke hindernis.
Τις δε εξ
υμων δουλον εχων αροτριωντα η ποιμαινοντα, ος εισελθοντι εκ του αγρου ερει
αυτω, Ευθεως παρελθων αναπεσε, αλλ ουχι ερει αυτω, Ετοιμασον τι δειπνησω, και
περιζωσαμενος διακονει μοι εως φαγω και πιω, και μετα ταυτα φαγεσαι και πιεσαι
συ; μη εχει χαριν τω δουλω οτι εποιησεν τα διαταχθεντα; ουτως και υμεις, οταν
ποιησητε παντα τα διαταχθεντα υμιν, λεγετε οτι Δουλοι αχρειοι εσμεν, ο
ωφειλομεν ποιησαι πεποιηκαμεν.
7-10 Wie nu
onder jullie die een slaaf heeft die ploegt of de kudde hoedt, zal tot hem -
als hij van het veld binnenkomt - zeggen: Kom terstond hier en ga aanliggen?
Zal hij niet eerder tot hem zeggen: Maak iets klaar voor mijn avondmaal, omgord
je en bedien mij totdat ik gegeten en gedronken heb, en daarna kun jij eten en
drinken? Is hij de slaaf soms dankbaar omdat hij de dingen deed die hem werden
opgedragen? Zo ook jullie, wanneer jullie alles hebben gedaan wat jullie werd
opgedragen, zegt [dan]: Wij zijn
onnutte slaven. Wat wij behoorden te doen, hebben wij gedaan.
Wat is het verband met het voorafgaande?
Als leden van het Israël Gods leven wij vanuit geloof en bijgevolg wegens de kracht die God ons goedgunstig schenkt. Dat impliceert vanzelfsprekend dat wij in geen enkel opzicht een claim op God kunnen leggen, alsof wij op grond van verdienstelijke activiteiten aanspraken kunnen doen gelden. Voor de dingen die wij in de dienst van God doen, verleent Hijzelf immers ons de kracht. Ja, omdat Hij ons ertoe in staat stelt, is het niet meer dan onze plicht om aan de stuwende invloed van zijn geest gehoor te geven. En zou er al er sprake zijn van een bijzondere daad of speciaal werk, dan komt daarvoor alle eer aan God toe en niet aan onszelf.
Vergelijk het werk op het veld, zoals ploegen en het
weiden van het vee, met de activiteiten die binnen de Messiaanse eeuw typerend
zijn voor de leden van het Israël van God (1Ko 12:27-28;
Rm 12:3-8).
Sommigen hebben ten onrechte uit deze parabel de conclusie getrokken alsof God onze inspanningen in zijn dienst van nul en gener waarde zou achten. Maar dat is niet de les die ons hier wordt voorgehouden. Het gaat in de parabel niet om de houding die de Heer jegens zijn dienstknecht tot uitdrukking brengt, maar omgekeerd, die van de knecht jegens zijn Meester. Hij vervult zijn plicht als de meest vanzelfsprekende zaak, zonder dat hij daarmee zijn Meester jegens hem verplicht.
Binnen de context geredeneerd: Wanneer Jezus’
leerlingen medeleden van het Israël Gods attenderen op eventueel verkeerde
gedragingen en zij zich vervolgens vergevingsgezind opstellen ten opzichte van
hen die daaraan gehoor geven, vervullen zij niets anders dan hun plicht. Die
houding mag van hen verwacht worden.
De Farizeeën waren geheel ten onrechte de opvatting toegedaan dat zij met hun vermeende rechtvaardige daden God jegens hen verplichtte. YHWH Elohim zal inderdaad getrouwe dienst belonen, maar dat niet omdat hij daartoe een verplichting zou hebben, maar omdat hij hen goedgunstig meer geeft dan wat gerechtigheid vraagt.
Vergelijk Lk 12:35-37;
42-44.
Και εγενετο εν τω πορευεσθαι εις
Ιερουσαλημ και αυτος διηρχετο δια μεσον Σαμαρειας και Γαλιλαιας.
11 En het geschiedde terwijl hij op reis
was naar Jeruzalem, dat hij door het grensgebied van Samaria en Galilea trok.
Op het eerste gezicht lijkt het of Jezus juist niet
richting Jeruzalem reist, gezien de volgorde: Samaria en vervolgens Galilea.
Maar δια μεσον betekent hier midden tussen, dat wil zeggen
langs de grens van beide gebieden. Dit was namelijk een manier om moeilijkheden
met de Samaritanen te vermijden. Dezen legden Joden die in Noordelijke richting
reisden meestal niets in de weg, maar wanneer die Zuidwaarts trokken om op te
gaan naar Jeruzalem voor het bijwonen van de feesten, konden zij zich heel
agressief opstellen. Vergelijk Lk 9:51-56
met bijbehorend commentaar. Om die reden is het hier kennelijk Jezus’ bedoeling
zich bij de pelgrimkaravaan aan te sluiten die de route door het Jordaangebied
volgt en via Perea reist.
και εισερχομενου αυτου εις τινα κωμην
απηντησαν [αυτω] δεκα λεπροι ανδρες, οι εστησαν πορρωθεν, και αυτοι ηραν φωνην
λεγοντες, Ιησου επιστατα, ελεησον ημας. και ιδων ειπεν αυτοις, Πορευθεντες
επιδειξατε εαυτους τοις ιερευσιν. και εγενετο εν τω υπαγειν αυτους
εκαθαρισθησαν.
12-14 Toen hij een zeker dorp binnenging, kwamen hem tien
melaatse mannen tegemoet, die op een afstand bleven staan. En zij verhieven hun
stem, zeggend: Jezus, Meester, heb medelijden met ons! Toen hij hen zag, zei
hij tot hen: Gaat heen, toont je aan de priesters. En het geschiedde terwijl
zij heengingen, dat zij werden gereinigd.
De gebeurtenis vond dus kennelijk plaats ergens nabij de grens tussen Zuidelijk Galilea en Noordelijk Samaria. Dit verklaart waarom de groep was samengesteld uit Joodse en Samaritaanse melaatsen. Hun gemeenschappelijke aandoening had hen tezamen gebracht. Omdat zij onrein waren stonden zij op een afstand. Uit de hoofdstukken 13 en 14 van Leviticus kan geconcludeerd worden dat Bijbelse melaatsheid in bepaalde stadia besmettelijk was maar niet in andere.
De priesters hadden volgens de Wet de taak om te
beoordelen of iemand van de ziekte was genezen. Aangezien de Samaritanen de
Pentateuch aanvaardden, kenden zij op z’n minst die procedure (Lv 14:1-3).
Alle tien gaven blijk van een mate van geloof, want zij
deden een beroep op Jezus als Meester en gehoorzaamden zijn aanwijzing
om zich aan de priesters te vertonen, ondanks het feit dat er zich op dat
moment nog geen verandering in hun situatie had voorgedaan. En dat is
opmerkelijk, want zeer waarschijnlijk hadden zij, toen zij zich tot Jezus
richtten, de hoop gekoesterd dat hij hen zou genezen door aanraking. In plaats
daarvan kregen zij een opdracht welke inhield dat zij tegen de tijd dat zij bij
de priester aankwamen, genezing ervaren zouden hebben. En daarin stelden zij
dus geloof.
In het geval van de man die overdekt was met melaatsheid, in Lk 5:12-14, verdween de melaatsheid onmiddellijk nadat Jezus hem had aangeraakt. Toen pas kreeg hij de opdracht om zich aan de priester te laten zien.
Bij de tien stelde Jezus hun geloof dus op de proef en toen zij hem gehoor gaven, genas hij hen op afstand. Vergelijk het geval van de Syrische legeroverste Naäman in 2Kn 5:10-14.
Deze geschiedenis leert ons dus ondermeer hoe
belangrijk het is dat wij Jezus’ woord vertrouwen en er gehoor aan geven.
εις δε εξ αυτων, ιδων οτι ιαθη, υπεστρεψεν μετα φωνης μεγαλης δοξαζων τον θεον, και επεσεν επι προσωπον παρα τους ποδας αυτου ευχαριστων αυτω· και αυτος ην Σαμαριτης. αποκριθεις δε ο Ιησους ειπεν, Ουχι οι δεκα εκαθαρισθησαν; οι δε εννεα που; ουχ ευρεθησαν υποστρεψαντες δουναι δοξαν τω θεω ει μη ο αλλογενης ουτος; και ειπεν αυτω, Αναστας πορευου· η πιστις σου σεσωκεν σε.
15-19 Eén van hen nu - toen hij zag dat hij gezond was geworden -
keerde terug, terwijl hij met luider stem God verheerlijkte. En hij viel op
zijn aangezicht aan zijn voeten, hem dankend; en hij was een Samaritaan. Jezus
nu zei ten antwoord: Werden niet de tien gereinigd? Waar [zijn] dan de negen? Werden er geen gevonden die terugkeerden om
God heerlijkheid te geven dan deze van een ander volk? En hij zei tot hem: Sta
op en ga heen; je geloof heeft je gered.
Werden niet de tien gereinigd?
Waar [zijn] dan
de negen?
Met die woorden signaleert Jezus de ondankbaarheid van die negen. Slechts één van de tien keerde terug om God te verheerlijken en Jezus te danken. De Samaritaan begreep heel goed dat God door tussenkomst van Jezus had gehandeld. Voor hem ook was Jezus als de Messias van meer belang dan de priesters.
Het feit dat zijn gezondmaking hem er toe bracht
zich dankbaar op God en zijn Zoon te richten, had voor hem bovendien meer dan
fysieke genezing tot gevolg.
Een en ander kan geconcludeerd worden uit Jezus’ laatste opmerking: Je geloof heeft je gered.
Met die kostbare verzekering aan hem doelde Jezus niet
op de fysieke toestand van deze Samaritaan, want ook de negen anderen waren
gezond gemaakt. Maar alleen deze man ervoer ook geestelijke genezing, en die ervaring was van veel
grotere waarde dan wat de priester voor hem kon doen, want die zou slechts kunnen
bevestigen dat de melaatsheid verdwenen was.
Alles wijst er op dat de geest van inspiratie ons, buiten wat Lukas hier optekende, nog veel meer heeft te zeggen over de plaag van melaatsheid, maar dan in een zinnebeeldige toepassing.
In het tafereel zien we immers:
a. Jezus in het grensgebied van Samaria en Galilea, afbeeldend dat hij, de Messias, zich te midden van de mensenwereld heeft begeven. En dat niet met de bedoeling om die wereld te oordelen maar om ze te redden (Jh 3:17)
b. Tien melaatse mannen, zowel met een Joodse als Heidense achtergrond.
Het getal 10 vertegenwoordigt in de Bijbelse
getallensymboliek volledigheid in aards opzicht.
Daarnaast constateren we aan de hand van Lv 13 en 14 dat
c. Gods Woord te kennen geeft dat melaatsheid ook in symbolische zin een toepassing heeft, namelijk op de gehele van Adam afgestamde mensheid die geestelijk ziek is vanwege de zonde; ‘melaats’ in zinnebeeldige betekenis.
Zo lezen we in Lv 13:44-46 over de Israëliet die
door de priester definitief melaats werd bevonden, het volgende:
Dan is hij een melaatse, hij is onrein,
de priester zal hem zeker onrein verklaren; op zijn hoofd is zijn plaag. De
klederen van de melaatse, die door de plaag getroffen is, zullen gescheurd
zijn, zijn hoofdhaar zal hij los laten hangen en de bovenlip bedekken en
roepen: Onrein, onrein! Zolang hij de plaag heeft, blijft hij onrein; hij is
onrein; afgezonderd zal hij wonen, buiten de legerplaats zal
zijn verblijf zijn.
Vergelijk dit met de situatie van het eerste mensenpaar. Toen het zich door de zonde onrein maakte, konden Adam en zijn vrouw niet langer in de Hof van Eden blijven. De heilige God was immers zelf aldaar aanwezig en dat maakte Eden tot een soort van heiligdom. Maar nu de zonde hen onrein had gemaakt werden die eerste mensen buiten de Hof gezet (Gn 3:23-24).
Een melaatse moest zijn onreinheid kenbaar maken
door te roepen: Onrein,
onrein! Maar Job besefte
dat de overgeërfde zonde ook hem onrein had gemaakt:
De mens, uit een vrouw geboren, is kort
van dagen en zat van onrust. Als een bloem ontluikt hij en verwelkt, als een
schaduw vliedt hij heen en houdt geen stand…Komt ooit een reine uit een
onreine? Niet één (Jb
14:1-4).
Ongeveer evenzo liet koning David zich uit:
Reinig mij van mijn zonde. Want ik ken
mijn overtredingen, mijn zonde staat bestendig voor mij. Tegen U, U alleen, heb
ik gezondigd, en gedaan wat kwaad is in uw ogen…Zie, in ongerechtigheid ben ik
geboren, in zonde heeft mijn moeder mij ontvangen (Ps 51:2-5).
Uit de geschiedenis van de tien melaatsen kunnen wij
blijkbaar afleiden dat in Bijbelse tijden melaatsen steun bij elkaar vonden. In
hun afzondering vormden zij groepjes zodat zij elkaar konden bijstaan.
Vergelijk ook 2Kn 7:3-5.
In onze gemeenschappelijke Adamitische erfenis zijn wij, alle mensen, evenzo elkaars lotgenoten. En ook is ons aller hoop op geestelijke gezondmaking gelegen in de Messias van God.
Gelukkig, vanaf de Eerste eeuw is hij te midden der
volken verschenen, en in het bijzonder nadat Jezus zijn zondenverzoenend slachtoffer
van zichzelf had gebracht, begon de reiniging van geestelijke melaatsheid op
gang te komen: Hij
...die alle dingen in stand houdt door het woord van zijn kracht, heeft, nadat
hij een reiniging van de zonden tot
stand had gebracht, plaatsgenomen aan de rechterhand der majesteit in verheven
plaatsen (Hb
1:3).
De leden van de christelijke gemeente hebben binnen
het Israël van God die geestelijke gezondmaking tot nu toe als eersten
ontvangen:
Jezus de Messias, die zichzelf ten
behoeve van ons heeft gegeven opdat hij ons van alle wetteloosheid zou
vrijkopen en voor zichzelf een volk ten eigendom zou reinigen, ijverig voor
voortreffelijke werken.
(Tt 2:13-14)
Toen de Syrische legeroverste Naäman van zijn
melaatsheid werd gereinigd keerde hij vol dankbaarheid terug naar de profeet
Elisa die hem, teneinde rein te worden, had opgedragen zich zevenmaal in de
rivier de Jordaan onder te dompelen:
Toen ging hij naar de Jordaan en
dompelde zich zevenmaal onder, zoals de man Gods gezegd had. Zijn huid werd
weer als die van een klein kind en hij was gereinigd. Hij keerde met heel zijn
gevolg naar de man Gods terug, trad het huis binnen, ging voor hem staan en
zei: Nu weet ik dat er alleen in Israël een God is, en nergens anders op aarde.
Wil daarom een huldeblijk van uw dienaar aanvaarden.
Maar Elisa antwoordde: Zowaar YHWH
leeft, in wiens dienst ik sta, ik neem niets van u aan. En hoewel Naäman er bij
hem op aandrong iets aan te nemen, bleef hij weigeren. Toen zei Naäman: Laat
tenminste aan uw dienaar een last aarde geven, zoveel als een koppel muildieren
dragen kan, want uw dienaar wil aan geen andere goden brand - of slachtoffers
meer opdragen dan aan YHWH alleen (2Kn 5:14-17).
Naäman wilde zijn aanbidding voortaan nog alleen
richten op YHWH, de God van Israël. Evenzo verheerlijkte ook de Samaritaanse
man God met luider stem en dankte hij Jezus voor zijn reiniging. Doch… Werden niet de tien
gereinigd? Waar [zijn] dan
de negen?
Die negen waren natuurlijk wel blij met hun reiniging,
maar zij bleven in gebreke God te verheerlijken en zijn Messias te bedanken.
Kennelijk een (trieste) vingerwijzing naar de toekomst toe wanneer tijdens de
Millenniumheerschappij van het koninkrijk Gods velen weliswaar van de zonde
gereinigd zullen worden, maar zich niet vol overgave zullen richten op de
aanbidding van de ware God en het toegewijd dienstbaar zijn aan zijn Zoon, de
koning.
Zie ook: De schepping in barensnood
In
hoofdstuk 14 van Leviticus wordt diep ingegaan op de reinigingsceremonie
betreffende de plaag van melaatsheid, waarbij de priester een overwegend
belangrijke rol moest vervullen. Kennelijk weer niet toevallig dat juist dat
hoofdstuk daarover diep uitweidt. Een en ander moge blijken uit Spaak 14 van het Bijbelwiel, want het
centrale thema van Boek 56, Hebreeën – het derde Boek van spaak 14 – is geheel
gericht op het optreden van de Grote, tegenbeeldige Hogepriester naar de wijze
van Melchizedek: Yeshua Masjiach.
In Lv 14
lezen we over de procedures die de priester in acht moest nemen voordat een
melaatse – als volkomen gereinigd van de plaag - weer toegelaten kon worden
binnen het kamp van Israël.
Tijdens de
1000-jarige Oordeelsdag zullen de priesterlijke leden van de Hemelse Gemeente –
uiteraard onder het toezicht van de Grote Hogepriester – een overeenkomstige
taak vervullen naar de leden van de zieke mensheid toe, zodat zij van de
Adamitische ‘plaag van melaatsheid’ worden bevrijd en bijgevolg volkomen
opgenomen kunnen worden in het kamp der
heiligen en de geliefde Stad (Op
20:9).
Komst van het koninkrijk Gods en de Mensenzoon
Επερωτηθεις δε υπο των Φαρισαιων ποτε ερχεται η βασιλεια του θεου απεκριθη αυτοις και ειπεν, Ουκ ερχεται η βασιλεια του θεου μετα παρατηρησεως, ουδε ερουσιν, Ιδου ωδε· η, Εκει· ιδου γαρ η βασιλεια του θεου εντος υμων εστιν.
20-21 Toen hij nu door de Farizeeën werd ondervraagd: Wanneer komt het koninkrijk Gods? zei hij ten antwoord tot hen: Het koninkrijk Gods komt niet met [zichtbare] waarneming; noch zal men zeggen: Zie, hier, of: daar. Want zie, het koninkrijk Gods is binnenin jullie.
Alles in dit hoofdstuk 17 volgt logisch op elkaar. Er worden niet op willekeurige wijze nieuwe thema’s aangesneden. Integendeel, het ene thema leidt als vanzelf en logischerwijs tot het volgende.
Vanwege onze overgeërfde geestelijke melaatsheid zijn wij in feite van nature voor God onnutte slaven, die slechts op basis van verleende gunst in de Messias op enigszins aanvaardbare wijze in Gods dienst kunnen functioneren. Als wij elkaar dan ook voortdurend vergiffenis schenken, leveren we geen buitengewone prestatie. Wijzelf zijn in dit opzicht volkomen afhankelijk van Gods voortdurende vergeving die hij ons in zijn Zoon schenkt.
En ook nu plaatst Lukas de vraag van de Farizeeën
over de komst van het koninkrijk Gods op logische wijze in volgorde na de
gebeurtenis van de reiniging der tien melaatsen. Daarbij bleef immers de vraag
over: Hoeveel dankbaarheid zal er te zijner tijd binnen het Messiaanse
koninkrijk door de volken getoond worden voor hun reiniging van hun geestelijke
ziekte, de zonde?
De Farizeeën kwamen niet toevallig met hun vraag wanneer het Messiaanse koninkrijk in actie zou komen. Jezus had ten aanhoren van hen de term geregeld gebruikt, maar ogenschijnlijk veranderde er uiterlijk helemaal niets. De Romeinse overheersing duurde gewoon voort en van de voortekenen die zich volgens hun opvattingen ter aankondiging van het koninkrijk eerst moesten voordoen, viel niets te bespeuren.
Jezus kent de Joodse opvattingen en met zijn
antwoord geeft hij meteen te kennen dat die opvattingen niet deugdelijk zijn;
zij hebben ze zelf bedacht. Door zijn persoonlijke aanwezigheid is het
koninkrijk er in principe reeds; de gezalfde koning houdt zich in hun midden
op, zonder dat zich grootse tekenen van de hemel hebben voorgedaan.
Want zie, het koninkrijk Gods is binnenin jullie…
Jezus gebruikt hier het Griekse woord εντος.
De enige andere plaats in het NT waar dit woord voorkomt, is Mt 23:26 en heeft daar betrekking op de binnenkant van de beker. Dit wijst er op dat wij Jezus’ woorden niet mogen uitleggen als zou hij bedoeld hebben dat door zijn persoonlijke aanwezigheid het koninkrijk Gods in hun midden was.
Nee! De bedoeling was veeleer dat zij in hun eigen
binnenste zouden kijken.
In zijn antwoord hanteerde Jezus een beginsel: Zij,
die Farizeeën, moeten het koninkrijk in zichzelf zoeken, maar dan wel in de zin welke zienswijze zij er
dienaangaande persoonlijk op nahouden.
In verband met Jezus’ verschijning in hun midden is
zijn Messianiteit en dus ook het koninkrijk een 'heet hangijzer' geworden. Zelf
had hij eerder daarover al het volgende gezegd:
Vuur kwam ik
werpen op de aarde, en wat wil ik als het al ontstoken werd? ...Menen jullie
dat ik gekomen ben om vrede te geven op de aarde? Nee, zeg ik jullie, veeleer
verdeeldheid. Want vanaf nu zullen vijf in één huis verdeeld zijn: drie tegen
twee en twee tegen drie.
Zie Lk 12:49-53.
Ειπεν δε προς τους μαθητας, Ελευσονται ημεραι οτε επιθυμησετε μιαν των ημερων του υιου του ανθρωπου ιδειν και ουκ οψεσθε.
22 Hij nu zei tot de leerlingen: Er zullen dagen komen dat jullie zullen begeren één der dagen van de Mensenzoon te zien, en jullie zullen [die] niet te zien krijgen.
De perikoop die nu volgt moet duidelijk
onderscheiden worden van de voorgaande. Allereerst omdat Jezus zich nu tot zijn
leerlingen richt, terwijl hij hiervóór de vraag van de Farizeeën over de komst van
het koninkrijk had beantwoord. Daarbij liet hij uitkomen dat de oprichting van
het koninkrijk Gods niet vergezeld zal gaan van indrukwekkende, waarneembare
verschijnselen. Maar toen hij dat zei was hij met zijn gedachten kennelijk ver
vooruit in de tijd, namelijk bij dat speciale tijdperk in de wereldgeschiedenis
waarin die heerschappij definitief gevestigd zal worden (Dn 7:14;
Op 11:15).
Die speciale wereldperiode zal hij nu, vanaf vers 22, aanduiden met de uitdrukking [bij Lukas]: de dagen van de Mensenzoon. En daarin zullen wel degelijk bijzonder opvallende gebeurtenissen plaats vinden, waardoor het een zeer gekenmerkte episode in de historie der mensheid zal worden. Op grond waarvan kunnen we dat met stelligheid verklaren?
Omdat die uitdrukking ook terugkeert in vers 26: En gelijk het geschiedde in de dagen van
Noach zo zal het ook zijn in de dagen van de Mensenzoon.
Welnu, een parallelle uitspraak treffen wij bij
Mattheüs aan, in zijn Eindtijdrede, in Mt 24:37, maar dáár vinden wij voor de
uitdrukking de dagen van de Mensenzoon één enkel (ander) woord: Paroesie, de trasnslitteratie van het Griekse woord παρουσια. Dus lezen we bij Mattheüs:
Want zoals de dagen van Noach [waren] zo
zal de paroesie van de Mensenzoon zijn.
Mattheüs in aanmerking nemend betekent een en ander
dat het Koninkrijk Gods - als een opererende heerschappij - gevestigd zal worden
in de Eindtijd, tijdens de periode van Jezus’ paroesie.
Uit het Boek Daniël, in het bijzonder op grond van
zijn Jaarwekenprofetie, begrijpen wij dit zal plaats vinden op de helft van de
70ste Jaarweek (Dn 9:24-27).
Volgens Mt 24:3 stelden de leerlingen destijds de
vraag: Wat zal het teken zijn van je paroesie en van de voleinding der eeuw. Uit Jezus’ antwoord kan afgeleid worden, dat die periode op
zich aan een reeks van
betekenisvolle gebeurtenissen herkend zal kunnen worden. Zie daarvoor de
hoofdstukken 24 en 25 van het Mattheüs’ Evangelie.
In het welbekende tekstgedeelte 1Th 4:15-17 heeft de geest
door Paulus geopenbaard dat de gebeurtenis waardoor [blijkbaar] het begin van
de paroesie gekenmerkt zal worden, spectaculaire zal zijn, namelijk de opname
van de Gemeente. Want dan zullen plotseling [wellicht] tienduizenden christenen
- in een ondeelbaar ogenblik - van natuur veranderd worden en van de aarde
weggerukt, zodat zij de Heer
in de lucht kunnen ontmoeten (1Ko 15:51-52).
Zie: De Opname.
Voor de leerlingen tot wie Jezus destijds sprak, lag die periode nog ver in het verschiet, en voor het moment - met de Messias in hun onmiddellijke nabijheid - ook niet bepaald iets om met verlangen naar uit te zien. Trouwens, van een hemelse bestemming en van een nog te stichten afzonderlijke Gemeente met die bestemming - naast die van het al zo lang bestaande Israël - hadden zij toen absoluut geen enkele notie.
Maar Jezus weet al hoe hun situatie zich na zijn dood zal ontwikkelen. In die droevige tijd zullen zij maar één ding bovenal willen: Opnieuw met Jezus samen zijn. En wat zouden zij graag Jezus’ glorierijke terugkeer meemaken, al was het maar voor één dag! Maar Jezus waarschuwt hen bij voorbaat: Dat zal niet tijdens hun leven plaats vinden.
Vergelijk Hn 1:6-7.
και ερουσιν υμιν, Ιδου εκει· [η,] Ιδου ωδε· μη απελθητε μηδε διωξητε. ωσπερ γαρ η αστραπη αστραπτουσα εκ της υπο τον ουρανον εις την υπ ουρανον λαμπει, ουτως εσται ο υιος του ανθρωπου [εν τη ημερα αυτου]. πρωτον δε δει αυτον πολλα παθειν και αποδοκιμασθηναι απο της γενεας ταυτης.
23-25 En men zal tot jullie zeggen: Zie, hier! Of: Zie, daar! Gaat er niet heen en loopt er ook niet achteraan. Want zoals de bliksem flitst, die van het [ene deel] onder de hemel tot het [andere deel] onder de hemel schijnt, aldus zal de Mensenzoon zijn. Eerst moet hij echter veel dingen lijden en door dit geslacht verstoten worden.
Het verlangen naar de wederkomst zal aanleiding
geven tot allerlei geruchten. En precies zó is het de afgelopen 19 eeuwen ook
gegaan. Telkens weer zijn er ongefundeerde beweringen geuit over een
terugkerende Messias; niet waard gebleken om er serieus op te reageren. Het is
volkomen nutteloos om hem hier of daar te zoeken, want hij zal zich
plotseling manifesteren, en dat niet locaal op één speciale plek maar
wereldomvattend. Het zal vergelijkbaar zijn met een bliksemflits die over een
uitgestrekt gebied onder de hemel straalt, zichtbaar voor veel ogen. Men
bedenke bijvoorbeeld welk enorm effect alleen al de Opname van de Gemeente
wereldwijd zal hebben!
Dat we ook hier, bij de illustratie van de bliksemflits,
aan de paroesie moeten denken, blijkt uit de parallelle tekst volgens Mt 24:27. Die tekst luidt volgens de
Rotherhamversie: For,
just as the lightning goeth forth from the east, and shineth unto the west, so,
shall be the
presence of the
Son of
Of volgens een Hollandse weergave:
Want evenals de bliksem komt
uit oostelijke streken en schijnt tot westelijke streken, zo zal de tegenwoordigheid van de Mensenzoon zijn.
Maar ook hier, bij Lukas, tempert Jezus de verwachtingen van zijn leerlingen omtrent een snel aanbrekende paroesie. Eerst moeten er andere gebeurtenissen plaats vinden, waaronder zijn offerdood en de vele dingen die hij zou moeten lijden. Uit alle Evangelieverslagen komt echter naar voren dat zij, de leerlingen, zich onvoldoende rekenschap gaven van de consequenties van Jezus’ uitspraken. Toen hun Messias ter dood werd gebracht werden zij alsnog geheel overrompeld.
και καθως εγενετο εν ταις ημεραις Νωε, ουτως εσται και εν ταις ημεραις του υιου του ανθρωπου· ησθιον, επινον, εγαμουν, εγαμιζοντο, αχρι ης ημερας εισηλθεν Νωε εις την κιβωτον, και ηλθεν ο κατακλυσμος και απωλεσεν παντας. ομοιως καθως εγενετο εν ταις ημεραις Λωτ· ησθιον, επινον, ηγοραζον, επωλουν, εφυτευον, ωκοδομουν· η δε ημερα εξηλθεν Λωτ απο Σοδομων, εβρεξεν πυρ και θειον απ ουρανου και απωλεσεν παντας. κατα τα αυτα εσται η ημερα ο υιος του ανθρωπου αποκαλυπτεται.
26-30 En gelijk het geschiedde in de dagen van Noach, zo zal het ook
zijn in de dagen van de Mensenzoon: Zij aten, zij dronken, zij huwden, zij werden
ten huwelijk gegeven, tot op de dag dat Noach in de ark ging en de Vloed kwam
en allen vernietigde. Evenzo, gelijk het geschiedde in de dagen van Lot: Zij
aten, zij dronken, zij kochten, zij verkochten, zij plantten, zij bouwden. Op
de dag echter dat Lot uit Sodom ging, regende het vuur en zwavel van de hemel
en vernietigde allen. Op dezelfde wijze zal het zijn op de dag dat de
Mensenzoon geopenbaard wordt.
Door het gebruik van een reeks imperfecta tekent
Lukas levendig hoe de mensen - zowel in de dagen van Noach als in die van Lot
te Sodom - geheel opgingen in de dagelijkse bezigheden van het leven. In onze
taal kunnen we dat niet zo puntig weergeven, maar het komt er op neer dat die
mensen zich bezighielden met een verscheidenheid aan zaken: Eten,
drinken, kopen en verkopen (op de markt), planten, bouwen, huwen,
uitgehuwelijkt worden, etc. Allemaal
zaken waarmee op zich natuurlijk niets mis is; zo zit het leven van de mens nu
eenmaal in elkaar. Die bezigheden kunnen zelfs grote voldoening geven. Maar de
nadruk ligt op de zinsneden: Tot op de dag
dat Noach in de ark ging… En: Op de dag
echter dat Lot uit Sodom ging…
De tijdgenoten van Noach en Lot gingen volledig op in hun dagelijkse bezigheden, zich daarbij volstrekt niet bekommerend om de mogelijkheid van een naderend einde. Ondanks de voortekenen leefden zij hun gewone leven, alsof er niets aan de hand was. Aldus bezien krijgen die normale bezigheden een negatieve lading. Ze gaan dan duiden op een geheel aardse gezindheid, zoveel mogelijk profijt trekkend van de dingen die het leven biedt, met onmatigheid en hedonisme als resultaat. Die zelfde zorgeloosheid en het opgaan in genot en bedenkelijke activiteiten, zullen de overhand hebben bij de climax van Jezus’ paroesie.
Zoals ook Paulus heeft voorzegd voor de
komende laatste dagen,
in 2Tm 3:1-4 > Met meer
liefde voor genoegens dan liefde voor God.
Terwijl de bezigheden der mensen geschilderd worden door middel van imperfecta, beschrijft Lukas het handelen van God met gebruikmaking van aoristen: Noach ging in de ark; de Vloed kwam; Lot ging uit Sodom; het regende vuur en zwavel; de Vloed vernietigde allen.
Die daden van God kwamen voor die mensen van vroeger
onverwacht. Ineens deden zij zich voor; de gebeurtenissen voltrokken zich snel.
Plotseling stonden de mensen oog in oog met Gods strafgerichten.
Op dezelfde wijze zal het zijn op de dag dat
de Mensenzoon geopenbaard wordt...
Er moet onderscheid gemaakt worden tussen Jezus’
paroesie en zijn openbaring.
Zoals hierboven werd toegelicht, is zijn paroesie een gebeuren van (waarschijnlijk) ongeveer zeven jaar. Daarbij gaat zijn aandacht opnieuw uit naar Israël, Gods volk, van wie hij de Messias is. De tekenen zoals door hem werden opgesomd in Mt 24 en 25, zullen zich dan voordoen, daarmee het bewijs leverend dat hij werkelijk tegenwoordig, aanwezig is.
De climax van de paroesie zal komen wanneer hij, de Mensenzoon, geopenbaard wordt en verschijnt in kracht en grote heerlijkheid (Mt 24:29-30). Of zoals Paulus het aangaf in 2Th 1:7-8
En aan jullie die verdrukt worden verlichting met ons, bij de openbaring van onze Heer Jezus vanaf [de] hemel met zijn krachtige engelen in vlammend, vuur wanneer hij wraak oefent over hen die God niet kennen en die het Evangelie van onze Heer Jezus niet gehoorzamen.
εν εκεινη τη ημερα ος εσται επι του δωματος και τα σκευη αυτου εν τη οικια, μη καταβατω αραι αυτα, και ο εν αγρω ομοιως μη επιστρεψατω εις τα οπισω. μνημονευετε της γυναικος Λωτ. ος εαν ζητηση την ψυχην αυτου περιποιησασθαι απολεσει αυτην, ος δ αν απολεση ζωογονησει αυτην.
31-33 Laat hij die op die dag op het dak zal zijn en zijn spullen in het huis, niet naar beneden gaan om ze op te halen. En laat evenzo hij die op het veld is, niet terugkeren naar de dingen achter [hem]. Weest indachtig de vrouw van Lot. Wie zijn ziel voor zich mocht trachten te behouden, zal ze verliezen. Maar wie ze mocht verliezen, zal ze in leven behouden.
Jezus schetst in enkele rake zinnen, verwijzend naar van de toenmalige levensomstandigheden, hoe er gehandeld moet worden op de dag dat hij zich in oordeel aan de wereld zal openbaren. De zorg voor tijdelijke goederen, zoals huisraad en allerlei andere persoonlijke bezittingen, heeft dan geen enkel nut meer.
Integendeel zelfs, zoals te leren valt uit wat de
vrouw van Lot overkwam. Kennelijk omdat ze te veel gehecht was aan alles wat
haar aan Sodom bond - haar manier van leven in die plaats, met hun huis en al
haar spullen daarin als middelpunt - draalde zij om zich met de andere
gezinsleden in veiligheid te stellen. Terwijl zij bleef staan om het verlies
van have en goed te betreuren, werd ze door de vernietigende krachten van het
oordeel ingehaald (Gn 19:22-26).
Niet alleen aardse goederen moet men dan bereid zijn op te geven, maar eventueel ook het eigen leven, zijn ziel. Op dat moment maakte Jezus niet duidelijk welke toestanden er dan op aarde zullen heersen die een dergelijke instelling zullen vereisen. Maar het kan zijn dat hij doelde op de beslissende keuze waarvoor iedereen dan komt te staan betreffende de kwestie van rechtmatige heerschappij: Het Messiaanse koninkrijk van God, óf [het alternatief] het koninkrijk van het Beest, de Antichrist.
Tegen die tijd echter zal het voor eerlijke
waarnemers duidelijk zijn geworden dat Gods toorn tegen die antichristelijke
heerschappij gericht is, ondermeer door het uitgieten van de schaal van zijn
toorn door de vijfde engel (Op 16:1, 10).
Het juiste standpunt innemen in die kwestie kan dan
veel moed vergen en een onvoorwaardelijk vertrouwen in God en zijn Zoon. De
strijdvraag betreffende de rechtmatige heerschappij bereikt dan haar climax en
de zaak kan zo op de spits zijn gedreven dat voor de leden van het Joodse Overblijfsel
en hun medestanders uit de Heidenvolken geldt:
En wordt niet
bevreesd voor hen die het lichaam doden maar de ziel niet kunnen doden. Maar
vreest veeleer hem die macht heeft om én ziel én lichaam te vernietigen in
Gehenna.
Eenvoudig dus omdat het niet mogelijk is concessies te doen (Mt 10:28).
λεγω υμιν, ταυτη τη νυκτι εσονται δυο επι κλινης μιας, ο εις παραλημφθησεται και ο ετερος αφεθησεται· εσονται δυο αληθουσαι επι το αυτο, η μια παραλημφθησεται η δε ετερα αφεθησεται. και αποκριθεντες λεγουσιν αυτω, Που, κυριε; ο δε ειπεν αυτοις, Οπου το σωμα, εκει και οι αετοι επισυναχθησονται.
34-37 Ik zeg jullie: In die nacht zullen twee op één bed zijn, de ene [man] zal meegenomen en de andere [man] zal achtergelaten worden.Twee zullen op dezelfde plaats aan het malen zijn, de ene [vrouw] zal meegenomen en de andere [vrouw] zal achtergelaten worden. En ten antwoord zeiden zij tot hem: Wáár, Heer? Hij nu zei tot hen: Waar maar ook het lichaam is, daar ook zullen de arenden zich verzamelen.
De passage is parallel aan Mt 24:40-41, waar Jezus voor de Joden van de Eindtijd - met name voor het Overblijfsel - in een hemels teken voorzag dat hen zou helpen om het begin van zijn paroesie te onderscheiden. Aangezien de mensenwereld over het algemeen dan even apathisch zal reageren als de Vloedgeneratie, moet er bij de aanvang van zijn paroesie iets zeer spectaculairs geschieden om getrouwe Joodse mensen wakker te schudden:
Dan [bij de paroesie] zullen er twee in het veld zijn, één [man] zal meegenomen worden en één [man] achtergelaten. Twee zullen aan het malen zijn met de molen, één [vrouw] zal meegenomen worden, en één [vrouw] achtergelaten.
Lukas gebruikt de uitdrukking in die nacht, wat kennelijk voor Jezus weer een andere manier was om de geestelijke duisternis te tekenen waarin de mensheid dan over het algemeen zal verkeren. In die donkere tijd zullen immers niet slechts twee personen in één bed zijn, maar zullen ook twee anderen aan het malen zijn, een activiteit welke uiteraard bij daglicht plaats vindt.
Waar het om gaat is dat personen die zich in elkaars
onmiddellijke nabijheid bevinden en/of met dezelfde activiteiten bezig zijn, op
beslissende wijze van elkaar gescheiden zullen worden. De één zal 'meegenomen'
worden en de ander 'achtergelaten'. In welke betekenis?
Zowel hier, bij Lukas, als in Mt 24, gebruikte Jezus voor meenemen het werkwoord παραλαμβανω dat hij in de zelfde betekenis - op de avond voor zijn dood - ook in Jh 14:2-3 zou gebruiken om de Opname van de Gemeente aan te kondigen:
In het huis van mijn Vader zijn veel verblijfplaatsen. Anders zou ik het jullie gezegd hebben, want ik ga heen om voor jullie plaats te bereiden. En wanneer ik heenga en voor jullie plaats bereid, kom ik wederom en zal ik jullie meenemen naar mijzelf, opdat waar ik ben, ook jullie mogen zijn.
De opname van de Gemeente, bij het begin van Jezus’ paroesie, zal een belangrijk leermoment zijn voor de mensheid die dan op aarde achterblijft, in het bijzonder voor Israëls Overblijfsel. Israël - als volk - zal er tot op die tijd immers mee doorgegaan zijn Jezus als hun Messias te versmaden. Maar dan, bij de aanvang der paroesie, komen zij die bereid zijn er oog voor te hebben, te weten dat de christelijke Gemeente wel degelijk aan God welgevallig was, juist omdat de leden ervan leefden vanuit geloof jegens Messias Jezus.
Hier, bij Lukas, stelden de leerlingen Jezus de vraag: Wáár, Heer?
Jezus’ enigszins vage antwoord was nagenoeg identiek aan wat hij in zijn Eindtijdrede omtrent zijn paroesie zou zeggen:
Want evenals de bliksem komt vanaf oostelijke streken en schijnt tot westelijke streken, zó zal de paroesie van de Mensenzoon zijn. Waar maar ook het lichaam is, dáár zullen de arenden verzameld worden.
Mt 24:27-28
De opname van de christelijke Gemeente bij het begin der paroesie zal een wereldomvattende gebeurtenis zijn. Een ieder die bereid is om waar te nemen met de zelfde scherpe blik als die van een arend, zal zijn geestelijk oog er met grote aandacht op richten en er de nodige lessen uit trekken.
Lukas 18
Ελεγεν δε παραβολην αυτοις προς το δειν παντοτε προσευχεσθαι αυτους και μη εγκακειν,
1 Hij nu vertelde hun ook nog een parabel, met het oog daarop dat zij altijd moesten bidden en de moed niet opgeven,
Ook hier is Jezus met zijn gedachten nog steeds bij de tijd van zijn paroesie, of - zoals die periode door Lukas wordt aangeduid - bij de dagen van de Mensenzoon.
Met name toont hij zich bewust te zijn van de moeilijke omstandigheden waarin zijn Joodse leerlingen die dán zijn Messiasschap zullen belijden, zullen komen te verkeren.
Zoals we al in het commentaar op Lk 17:33 hebben aangegeven, moeten zij dan niet alleen bereid zijn aardse goederen op te geven, maar eventueel ook de eigen ziel, hun leven, gezien de brandende kwestie van heerschappij. Waarvoor kiest men? Voor het Messiaanse koninkrijk van God, of voor het koninkrijk van het Beest?
Uit diverse andere profetieën weten we bij voorbaat dat de Tweede helft van de 70ste Jaarweek een zware periode voor hen zal zijn, of zoals de openbaringsengel tot Daniël zei:
Er zal een tijd van benauwdheid zijn, zoals er nog nooit is geweest tot op die tijd, sinds er een natie is ontstaan. Maar in die tijd zal uw volk ontkomen: Een ieder die geschreven wordt bevonden in het boek.
(Dn 12:1)
En Jeremia profeteerde in dezelfde trant:
Doet navraag en ziet, of ooit een man
baart. Waarom zie ik dan iedere man met zijn handen op zijn lenden als een
barende, en zijn alle gezichten lijkbleek? Wee! want die dag is groot, zonder
weerga. Het is de tijd van benauwdheid voor
Jakob. Doch hij zal daaruit worden gered.
(Jr 30:6-7)
En in zijn Eindtijdrede heeft Jezus aanvullend voorzegd dat er dán alleen vlees gered zal kunnen worden wanneer de dagen van die benauwdheid - door hem de Grote Verdrukking genoemd - ten behoeve van de Joodse uitverkorenen verkort zullen worden (Mt 24:21-22). Vergelijk ook Op 7:13-15.
En hier geeft hij dan verder als raad dat zij altijd
dicht bij de hemel moeten blijven door een volhardend gebedsleven. Want alle
tegenwind die zij dan zullen ervaren - en dat niet in de laatste plaats van hun
zogenaamde Joodse broeders - zou hen gemakkelijk tot moedeloosheid kunnen
drijven.
Vergelijk Js 66:5 en Mt 24:9-13.
λεγων, Κριτης τις ην εν τινι πολει τον θεον μη φοβουμενος και ανθρωπον μη εντρεπομενος. χηρα δε ην εν τη πολει εκεινη και ηρχετο προς αυτον λεγουσα, Εκδικησον με απο του αντιδικου μου.
2-3 zeggend: In een bepaalde stad was een zekere rechter die God niet vreesde en zich om geen mens bekommerde. Nu was er in die stad een weduwe en zij ging geregeld naar hem toe, zeggend: Verschaf mij recht ten opzichte van mijn tegenpartij.
Zoals we in het eerste vers zagen, gaat Jezus nu deze parabel vertellen om zijn leerlingen van de Eindtijd te doordringen van de noodzaak tot voortdurend gebed.
Om dat punt gaat het bovenal in de parabel. Want uiteindelijk zal hun recht verschaft worden door God, de Hoorder van het gebed (Ps 65:3). Dát is in de eerste plaats de strekking van de illustrerende vertelling.
Niettemin is er reden om aan te nemen dat ook de afzonderlijke details niet zonder betekenis zijn. Ze zijn niet willekeurig gekozen; Jezus heeft daarmee bewust bepaalde Eindtijdsituaties nader willen presiceren.
Het gemakkelijkst te duiden is de weduwe. Zij staat kennelijk voor Israël die vanwege haar ontrouw door haar echtgenoot, YHWH Elohim, voor een bepaalde tijd aan zichzelf werd overgelaten:
Jubel, onvruchtbare, die niet gebaard heeft. Barst los in gejubel en juich, gij die geen weeën hebt gehad! Want de kinderen der eenzame zullen talrijk zijn, talrijker dan die der gehuwde, zegt YHWH… Vrees niet, want gij zult niet beschaamd staan. Ducht geen schande, want gij zult niet behoeven te blozen, maar de schande uwer jonkheid vergeten, de smaad van uw weduwstaat niet meer gedenken. Want uw Maker is uw gemaal -- YHWH der legerscharen is zijn naam; Israëls Heilige is uw losser -- de god der ganse aarde heet hij. Want evenals een verlaten vrouw, een diep verslagene, heeft YHWH u geroepen, als een gade der jeugd. Zou die versmaad worden? zegt uw God. Een klein ogenblik heb ik u verlaten, maar met groot erbarmen neem ik u weder tot mij.
(Js 54:1-7)
Wie is dan de onrechtvaardige Rechter van de Eindtijd? Aartsvader Jakob heeft op zijn sterfbed al naar hem vooruit verwezen, toen hij over de stam Dan profeteerde:
Dan is rechter over zijn volk, als één van Israëls stammen. Een slang op de weg moet Dan zijn, een adder op het pad. Hij bijt het paard in de hiel en de wagenmenner slaat achterover. Op uw redding hoop ik, YHWH!
(Gn 49:16-18)
Algemeen wordt uit dit deel van de sterfbedprofetie afgeleid dat Jakob daarin aankondigt dat de Antichrist uit de stam Dan zal voortkomen. Als de rivaliserende messias zal hij zich als rechter over het volk Israël van de Eindtijd opwerpen. Maar hij is zo bovennatuurlijk listig en sluw dat Jakob voor de redding van zijn zaad slechts zijn hoop op YHWH God kon vestigen.
Mozes heeft vlak voor zijn dood eveneens ongunstig over Dan geprofeteerd. Als de met Juda concurrerende leeuwenwelp, zal hij uit Basan, het land van de reuzen, te voorschijn springen (Dt 33:22). Vergelijk Gn 49:9 en Dt 3:8-11.
Omdat de antichristelijke rechter alleen zijn eigen
belangen dient, zich om het lot van mensen al helemaal niet bekommert, en
daarbij ook geen eerbiedige vrees voor God koestert - de demonen sidderen slechts als zij aan God denken - klopt het Joodse
Overblijfsel tevergeefs bij hem aan. Hij kent geen rechtvaardigheid en
mededogen is hem vreemd (Jk 2:19).
Hij (zij, als collectief) wordt (worden) gekenmerkt
door de hardheid van ijzer. In de Eindtijd, voor welke tijd zij bewaard worden om een rol te spelen in Gods oordeel, zullen
zij zich opnieuw materialiseren, door zich te vermengen met het zaad der mensen (2Pt 2:4; Dn 2:43; 8:23-25).
και ουκ ηθελεν επι χρονον, μετα δε ταυτα ειπεν εν εαυτω, Ει και τον θεον ου φοβουμαι ουδε ανθρωπον εντρεπομαι, δια γε το παρεχειν μοι κοπον την χηραν ταυτην εκδικησω αυτην, ινα μη εις τελος ερχομενη υπωπιαζη με.
4-5 En een tijdlang wilde hij niet. Daarna echter zei hij bij zichzelf: Ofschoon ik God niet vrees noch me om een mens bekommer, zal ik deze weduwe toch - omdat zij mij aanhoudend lastig valt - recht verschaffen, opdat zij mij tenslotte niet in het gezicht komt slaan.
Omdat van de antichristelijke rechter niet kan worden verwacht dat hij eigener beweging ook maar iets ten goede voor een getrouwe Joodse Rest zal doen, valt dit deel van de parabel, wat de toepassing voor de Eindtijd betreft, slechts te verklaren vanuit de visie dat God op bovennatuurlijke wijze de loop der gebeurtenissen gaat beïnvloeden. Het precedent daarvoor verschaft het Schriftdeel Op 17:15-17
En hij zegt tegen mij: De wateren die je zag waarop de Hoer zit, zijn volken en menigten en natiën en talen. En de tien horens die je zag en het Beest, dezen zullen de Hoer haten en haar woest maken en naakt; en zij zullen haar vleesdelen eten en haar in vuur verbranden. Want God gaf in hun harten zijn gezindheid te volbrengen, ja, één gezindheid te volbrengen en hun koninkrijk aan het Beest te geven totdat de woorden van God worden voleindigd.
De antichristelijke macht van de laatste dagen kan niet verhinderen dat God hem voor zijn eigen voornemen manipuleert. Ook al werpt hij zich op als een achtste koning of wereldmacht (Op 17:11), ook voor hem geldt: Als waterstromen is het hart van een koning in de hand van YHWH; waarheen het hem behaagt, neigt hij het (Sp 21:1).
Anderzijds heeft Daniël voorspeld dat het volk dat zijn God kent - ook al zal het in de moeilijke tijd van het einde struikelend voortgaan, teneinde velen tot het juiste inzicht te brengen - met een kleine hulp geholpen zal worden (Dn 11:34).
Vergelijk Op 12:13-17.
Dus zowel de Pseudomessias, als menselijke
medestanders, zullen door God genoodzaakt worden om als zijn werktuigen op te
treden ten gunste van de getrouwe leden van het ware Israël Gods:
* De Pseudorechter om het Overblijfsel recht te verschaffen, uiteraard geheel tegen zijn zin!
* De Heidenvolken (van Zc 2:11
en 8:23)
om dat Overblijfsel in daad bij te staan; in Mt 25:40
nader gepreciseerd als de ‘Schapen’.
Ειπεν δε ο κυριος, Ακουσατε τι ο κριτης της αδικιας λεγει· ο δε θεος ου μη ποιηση την εκδικησιν των εκλεκτων αυτου των βοωντων αυτω ημερας και νυκτος, και μακροθυμει επ αυτοις; λεγω υμιν οτι ποιησει την εκδικησιν αυτων εν ταχει. πλην ο υιος του ανθρωπου ελθων αρα ευρησει την πιστιν επι της γης;
6-8 De Heer nu zei: Hoort wat de onrechtvaardige rechter zegt. Zou God dan geenszins de vergelding van zijn uitverkorenen verschaffen, die dag en nacht luid tot hem roepen, terwijl hij [toch] ook lankmoedig is jegens hen? Ik zeg jullie, dat hij de vergelding van hen snel zal verschaffen. Doch wanneer de Mensenzoon gekomen is, zal hij [dan] werkelijk het geloof vinden op de aarde?
Jezus vestigt nu de aandacht van zijn leerlingen op de Rechter die, ondanks het feit dat hij tenslotte gehoor geeft aan de weduwe, een onrechtvaardige blijft.
Zal God - die de rechtvaardigheid in persoon zelf is - dan geen gehoor geven aan degenen onder het Joodse volk die standvastig naar hem opzien voor verlichting, en dat terwijl hij ook geduldig hún onvolkomenheden verduurt? God blijft niet doof voor hun voortdurende luide geroep vanwege de verdrukkingen die zij van de kant hunner vijanden ondervinden:
Tot u roep ik, YHWH, mijn Rots! Ach, houd u voor mij niet doof: Opdat ik, als gij blijft zwijgen, niet gelijk word aan hen die in de goeve neerdalen. Hoor naar mijn luide smekingen, nu ik tot u roep en mijn handen ophef naar uw heilige woning. Ruk mij niet weg met de goddelozen, noch met de zondaars die van vrede spreken met hun naasten, maar met venijn in het hart… Geprezen zij YHWH! Want hij heeft mijn luide smeekbeden gehoord. YHWH is mijn kracht en mijn schild. Op hem vetrouwde mijn hart en ik werd zeker geholpen. Daarom springt mijn hart op van vreugde, en loof ik hem met mijn lied! YHWH is hun kracht, en voor zijn Gezalfde een machtige hulp. Verlos dan uw volk en zegen uw erfdeel; weid hen en leid hen voor eeuwig!
(Psalm 28)
Zoals in het vorige hoofdstuk (17) al werd aangegeven, zal YHWH God bij de climax van Jezus’ paroesie snel handelen [εν ταχει, zoals in Op 1:1] en wraak oefenen over zijn tegenstanders en die van zijn volk.
Ook van Gods wraak ten behoeve van zijn verdrukte volk wordt meermalen in zijn Woord gewag gemaakt. Zo schrijft Paulus in Hb 10:29-30 aan zijn Joodse broeders over de vergelding aan die Joden die tot het einde toe Jezus als hun Messias afwijzen en die verachtelijk oordelen over diens offerbloed:
Hoeveel zwaarder straf, dunkt u, zal hij waardig geacht worden die de Zoon van God met voeten heeft getreden en het bloed van het Verbond waarin hij werd geheiligd, profaan heeft geacht en de geest der genade heeft gekrenkt? Want wij kennen hem die gezegd heeft: "Aan mij de wraak, ik zal vergelden". En wederom: "De Heer zal zijn volk oordelen".
Doch wanneer de Mensenzoon gekomen is, zal hij [dan] werkelijk het geloof vinden op de aarde?
De manier waarop de vraag wordt gesteld doet een negatief antwoord vermoeden.
Alle aanwijzingen die de Schrift geeft over de situatie die bij Jezus’ komst voor het oordeel op de aarde de overhand zal hebben, bevestigen dat vermoeden. De mensen zullen immers in meerderheid geen acht slaan op de voortekenen. De situatie zal zijn zoals ten tijde van de Vloed: Zij sloegen er geen acht op totdat de Vloed kwam en hen allen wegvaagde (Mt 24:39).
En onder de Joden zal de Mensenzoon in meerderheid zeker geen volhardend geloof aantreffen als dat van de weduwe. Uit een vergelijking van de verzen 3 en 7 blijken de uitverkorenen onder hen met de weduwe overeen te komen en die zullen verre in de minderheid zijn, slechts een kleine kudde (Lk 12:32). Hun Joodse opponenten [de tegenpartij] zullen de velen zijn van wie in Dn 9:27 duidelijk is dat ze met de Valse messias in zee zullen gaan.
Ειπεν δε και προς τινας τους πεποιθοτας εφ εαυτοις οτι εισιν δικαιοι και εξουθενουντας τους λοιπους την παραβολην ταυτην· Ανθρωποι δυο ανεβησαν εις το ιερον προσευξασθαι, ο εις Φαρισαιος και ο ετερος τελωνης. ο Φαρισαιος σταθεις προς εαυτον ταυτα προσηυχετο, Ο θεος, ευχαριστω σοι οτι ουκ ειμι ωσπερ οι λοιποι των ανθρωπων, αρπαγες, αδικοι, μοιχοι, η και ως ουτος ο τελωνης· νηστευω δις του σαββατου, αποδεκατω παντα οσα κτωμαι.
9-12 Hij nu sprak ook tot sommigen die van zichzelf overtuigd waren dat zij rechtvaardig waren en de overigen als niets achtten, deze parabel: Twee mensen gingen op naar de tempel om te bidden, de één een Farizeeër en de ander een tollenaar. De Farizeeër bad, na zich daar opgesteld te hebben, bij zichzelf deze dingen: O God, ik dank u, dat ik niet ben zoals de overigen der mensen: Rovers, onrechtvaardigen, overspelers, of ook zoals deze tollenaar. Ik vast tweemaal per week, ik geef tienden van al wat ik verwerf.
Jezus heeft zojuist de vraag opgeworpen of hij nog wel geloof zal aantreffen bij zijn komst ten oordeel. En dat is heel begrijpelijk, want geloof c.q. ongeloof zal dan juist de bepalende factor zijn hoe het oordeel uitvalt. En zoals we steeds weer zagen worden de twee groepen van Joodse mensen dan precies op grond daarvan van elkaar onderscheiden.
Men kan zich afvragen wat bij beide groepen aan die geesteshouding ten grondslag ligt. Of anders geformuleerd: Welke dingen veroorzaken hun geloof c.q. hun ongeloof ?
In deze parabel, die weer eerder het karakter heeft van een voorbeeldvertelling, beantwoordt Jezus die vraag.
De Farizeeër neemt bij het bidden bewust een opzichtig vrome houding aan om indruk te maken bij de eventuele toeschouwers. Hij stelt zich dus vooraan op, waarschijnlijk in de onmiddellijke nabijheid van het priesterlijk voorhof.
En wat heeft hij aan God te vertellen? Dat hij zich niet schuldig maakt aan de ondeugden van anderen. Doordat hij enkele daarvan met name noemt, blijft uiteraard wel de vraag bestaan of er misschien ook ondeugden zijn waaraan hij zich wél bezondigt!
En daarvoor komt hij God bedanken! Niet dat hij God erkent als de oorzaak van zijn gerechtigheid; nee, het is eerder te danken aan de eigen voortreffelijkheid, welke hij dan ook - zeer met zichzelf ingenomen - uitgebreid etaleert. En laat God vooral niet denken dat hij zich ook maar enigszins schuldig maakt aan de ongerechtigheden van die tollenaar!
De Wet stelde als eis eenmaal vasten per jaar: Op de tiende van de zevende maand – op Yom Kippur - zich in droefheid buigen over de zonden van het afgelopen jaar (Lv 16:29-31). Maar als een ware ‘vrome’ gaat hij veel verder; hij vast tweemaal per week. Volgens de Talmoed op de maandag en de donderdag.
Ook bij het betalen der Tienden gaat hij verder dan de Wet vereist; hij geeft Tienden van al zijn inkomsten.
Kortom, de gedachte dat hij vergeving nodig heeft, werpt hij ver van zich af. Het enige wat hij van God verwacht is dat Deze hém, de rechtvaardige, rijk beloont voor zijn vermeende rechtvaardigheid.
Geen wonder dat Joden die zichzelf in dit licht zien zo’n geweldig probleem hebben met Messias Jezus, een Messias die zichzelf ten offer gaf om de verzoening met God voor zondaars mogelijk te maken, en dat niet in voorbeeldige zin of voor een bepaalde tijd, zoals het geval was met de offerdienst volgens de Wet, maar definitief en blijvend (Hb 10:1-4).
ο δε τελωνης μακροθεν εστως ουκ ηθελεν ουδε τους οφθαλμους επαραι εις τον ουρανον, αλλ ετυπτεν το στηθος αυτου λεγων, Ο θεος, ιλασθητι μοι τω αμαρτωλω. λεγω υμιν, κατεβη ουτος δεδικαιωμενος εις τον οικον αυτου παρ εκεινον· οτι πας ο υψων εαυτον ταπεινωθησεται, ο δε ταπεινων εαυτον υψωθησεται.
13-14 De tollenaar echter bleef op een afstand staan en wilde zelfs zijn ogen niet opheffen naar de hemel, maar sloeg zich aanhoudend op de borst, zeggend: O God, doe verzoening voor mij, de zondaar! Ik zeg jullie: deze daalde, in tegenstelling tot gene, gerechtvaardigd af naar zijn huis; want ieder die zichzelf verhoogt, zal vernederd, maar wie zichzelf vernedert, zal verhoogd worden.
De tollenaar staat op een afstand; hij acht zich niet waardig dichterbij te komen. In
plaats van zich opzichtig op te stellen, durft hij niet eens omhoog te kijken.
En zijn gebed is kort: Als zondaar heeft hij niets om zich op te beroemen. Als
een geestelijk melaatse - geestelijk ziek vanwege de zonde - en bijgevolg een
onnutte dienaar [17:10],
heeft hij maar aan één ding behoefte: Verzoening met God, zijn Schepper.
Vergelijk De Tien melaatsten
van 17:11-19.
De Farizeeër gaat naar huis zoals hij gekomen is; hij was per slot van rekening slechts gekomen om God te vertellen hoe goed hij is. In dat verband is het interessant om te lezen dat hij, hoewel hij zich tot God richtte, bij zichzelf bad. Daarmee onthult Jezus dat zijn god eigenlijk hijzelf was.
De tollenaar daarentegen moet de gunst van God en geestelijke verlichting ervaren hebben, want hij daalde af naar huis, gerechtvaardigd zijnde. Dat wil zeggen, God kende hem rechtvaardigheid toe op grond van zijn geloofsvertrouwen. Zulke personen zijn God oneindig dankbaar voor de verzoening krachtens het offer van zijn Zoon.
Volgens vele vertalingen zou de tollenaar in zijn gebed tot God gezegd hebben: O God, wees mij, de zondaar, genadig. Maar dat is niet precies wat het Grieks aangeeft. We hebben namelijk te doen met het gebruik van het werkwoord ιλασκομαι dat verwant is aan het woord ιλαστηριον dat in Rm 3:25 en Hb 9:5 - naar de wijze van de LXX - wordt gebruikt voor het verzoendeksel welke zich op de ark, de gouden kist in het Allerheiligste, bevond (Ex 25:17-21). En ook met ιλασμος dat we eveneens in de LXX aantreffen en dat we in het NT vinden in 1Jh 2:2 en 4:10, met de betekenis van verzoening.
Het werkwoord ιλασκομαι wordt verder alleen nog aangetroffen in Hb 2:17, waar we over de grote Hogepriester Jezus het volgende lezen:
Vandaar dat hij in alle dingen aan de broeders gelijk moest worden gemaakt, opdat hij een barmhartig en getrouw Hogepriester zou worden in de dingen die God betreffen, om verzoening te doen voor de zonden van het volk.
Vandaar dat wij het beter vinden om de smeking van
de tollenaar weer te geven met: O God, doe verzoening voor mij, de zondaar!
Op zich heel bijzonder trouwens dat de tollenaar
zich aldus uitdrukt. Had hij zich toen reeds, in een tijd dat in Israël
verzoening vrijwel uitsluitend in verband werd gebracht met het bloed van
dierlijke offers, een denkbeeld gevormd omtrent een voorziening van God
waardoor alle menselijke zonde voorgoed verwijderd zouden kunnen worden, met
een herstelde verhouding tot God als resultaat?
Per slot van rekening bevond hij zich op dat moment in de tempel met al haar voorafbeeldingen die naar Jezus, de Messias, vooruitwezen (Hb 9:1-12). Bovendien daalde hij naar zijn huis af als een gerechtvaardigd man. Vergelijk Rm 5:1-11.
Προσεφερον δε αυτω και τα βρεφη ινα αυτων απτηται· ιδοντες δε οι μαθηται επετιμων αυτοις. ο δε Ιησους προσεκαλεσατο αυτα λεγων, Αφετε τα παιδια ερχεσθαι προς με και μη κωλυετε αυτα, των γαρ τοιουτων εστιν η βασιλεια του θεου. αμην λεγω υμιν, ος αν μη δεξηται την βασιλειαν του θεου ως παιδιον, ου μη εισελθη εις αυτην.
15-17 Zij nu brachten ook de jonge kinderen tot hem, opdat hij hen zou aanraken. Toen de discipelen [dat] echter zagen, berispten zij hen. Maar Jezus riep hen bij zich, zeggend: Laat de kinderen tot mij komen en verhindert ze niet, want van zodanigen is het koninkrijk Gods. Voorwaar, ik zeg jullie: Wie het koninkrijk Gods niet ontvangt als een kind, zal er geenszins binnengaan.
Opnieuw een les voor de Joden, maar natuurlijk ook voor het gehele Israël Gods, om zich nederig op te stellen, in afhankelijkheid van God en zijn voorzieningen die hij in zijn Messias voor allen getroffen heeft. Het is dan ook een voortzetting van de vorige perikoop die eindigde met het beginsel: Ieder die zichzelf verhoogt, zal vernederd, maar wie zichzelf vernedert, zal verhoogd worden.
In Mt 18:1-4 komt die gedachte, met een verwijzing naar de nederigheid die kinderen (over het algemeen) eigen is, aldus onder onze aandacht:
Voorwaar, ik zeg jullie, indien jullie je niet omkeren en wordt als de kinderen, zullen jullie het koninkrijk der hemelen geenszins binnengaan. Wie zich daarom zal vernederen gelijk dit kind, die is de grootste in het koninkrijk der hemelen.
Lessen als deze konden niet genoeg onder de aandacht van de leerlingen worden gebracht, want opgegroeid als zij waren en levend te midden van een maatschappij waarin bij voortduring de nadruk werd gelegd op positie en rang, lag het gevaar om ook zelf onder die invloed te geraken, voor hen als het ware om de hoek.
Hier wordt hen daarom door Jezus geleerd dat zij, zolang zij geen kinderlijke nederigheid ten toon spreiden, nog maar weinig kennis hebben verkregen omtrent Gods gedachten.
Door de ouders die hun kinderen naar Jezus brachten, te berispen, gaven zij blijk van die onwetendheid. Om die reden moesten veeleer zijzelf bestraft worden. Ten bewijze daarvan roept Jezus de ouders terug, want blijkbaar maakten sommigen van hen al rechtsomkeert vanwege de weinig begripsvolle houding der leerlingen.
Zij brachten hun kinderen bij de Messias opdat hij hen zou aanraken (Lukas). Maar volgens Mattheüs opdat hij hun de handen zou opleggen en [voor hen] bidden. En Jezus gaf daar ook gehoor aan (Mt 19:13-15).
Vanwege hun leeftijd zijn kinderen ontvankelijker en gewoonlijk niet zo sceptisch en/of wantrouwend als volwassenen. Met zodanigen doelt Jezus dan ook op allen die zulk een kinderlijke geest bezitten en deze tentoonspreiden ten aanzien van Gods vaderlijke gaven. Dat Jezus daarvoor dezelfde waardering heeft als zijn Vader, blijkt uit Markus: En na hen in zijn armen te hebben genomen, ging hij hen zegenen terwijl hij hen de handen oplegde (Mk 10:16).
Rijkdom en het koninkrijk
Gods
Kαι επηρωτησεν τις αυτον αρχων λεγων, Διδασκαλε αγαθε, τι ποιησας ζωην αιωνιον κληρονομησω; ειπεν δε αυτω ο Ιησους, Τι με λεγεις αγαθον; ουδεις αγαθος ει μη εις ο θεος. τας εντολας οιδας· Μη μοιχευσης, Μη φονευσης, Μη κλεψης, Μη ψευδομαρτυρησης, Τιμα τον πατερα σου και την μητερα. ο δε ειπεν, Ταυτα παντα εφυλαξα εκ νεοτητος.
18-21 En een zeker regeerder richtte zich met een vraag tot hem, zeggend: Goede leraar, door wat te doen zal ik eeuwig leven beërven? Maar Jezus zei tot hem: Waarom noem je mij goed? Niemand is goed behalve Eén: God. De geboden ken je: Gij zult geen overspel plegen, gij zult niet moorden, gij zult niet stelen, gij zult geen vals getuigenis afleggen, eer je vader en moeder. Hij nu zei: Al deze dingen heb ik onderhouden, van mijn jeugd af.
Wat bracht deze jonge, rijke regeerder er toe Jezus die vraag te stellen. Waarschijnlijk moeten we het antwoord zoeken in de manier waarop hij Jezus aansprak: Goede leraar…
Hij had Jezus blijkbaar nauwkeurig gadegeslagen en opgemerkt dat deze Rabbi geheel anders in het leven stond dan alle andere mensen. Deze man kende zo te zien het geheim van echte vrede met God en, niet onterecht, bracht hij een en ander in verband met Jezus’ morele goedheid.
Maar die waarneming verontrustte wel zijn eigen geweten. Daardoor werden innerlijk bij hem vragen opgeroepen, zoals: Wat moeten wij mensen, en ook ikzelf, doen om daaraan deel te krijgen? Is er iets speciaals dat God van ons verlangt wat ik tot dusverre over het hoofd heb gezien?
Om die reden lijkt hij teleurgesteld wanneer Jezus hem in eerste instantie op de hem bekende geboden van de Decaloog wijst. Het nakomen daarvan heeft hem immers niet die vrede des geestes gegeven welke deze Leraar duidelijk wél bezit.
Jezus’ volgende antwoord in aanmerking nemend, lijkt het of hij wil zeggen: Al deze dingen heb ik onderhouden van mijn jeugd af. Maar met mijn vraag bedoelde ik iets anders, een speciaal of buitengewoon werk, dat mij kennelijk tot nu toe ontbrak en dat ik nu naast de Wet wil volbrengen.
ακουσας δε ο Ιησους ειπεν αυτω, Ετι εν σοι λειπει· παντα οσα εχεις πωλησον και διαδος πτωχοις, και εξεις θησαυρον εν [τοις] ουρανοις, και δευρο ακολουθει μοι. ο δε ακουσας ταυτα περιλυπος εγενηθη, ην γαρ πλουσιος σφοδρα. Ιδων δε αυτον ο Ιησους [περιλυπον γενομενον] ειπεν, Πως δυσκολως οι τα χρηματα εχοντες εις την βασιλειαν του θεου εισπορευονται· ευκοπωτερον γαρ εστιν καμηλον δια τρηματος βελονης εισελθειν η πλουσιον εις την βασιλειαν του θεου εισελθειν.
22-25 Toen nu Jezus [dit] hoorde, zei hij tot hem: Nog één ding ontbreekt je: Verkoop alles wat je hebt en deel uit aan de armen, en je zult een schat in de hemelen hebben; en kom, volg mij. Maar toen hij dit hoorde, werd hij heel treurig, want hij was zeer rijk. Toen nu Jezus hem [zo] zag, zei hij: Hoe moeilijk gaan zij die vermogen hebben, het koninkrijk Gods binnen. Want het is gemakkelijker dat een kameel door een opening van een naald binnengaat, dan een rijke binnengaat in het koninkrijk Gods.
Uit het verslag van Markus kan afgeleid worden dat Jezus overtuigd was van de oprechtheid van deze man, want daar lezen wij: Jezus keek hem liefdevol aan en zei tegen hem: Eén ding kom je tekort… (Mr 10:21).
Wat ontbrak deze jonge regeerder? De juist gerichte genegenheid. En dat hing weer samen met zijn visie op rijkdom, want die leidt bij de bezitters ervan gewoonlijk tot een verkeerde waardebepaling.
Zijn Joodse tijdgenoten en hijzelf ongetwijfeld ook, meenden dat bezittingen duidden op een speciale zegen van de hemel. Maar Jezus laat hem (en hen) nu weten dat vermogen eerder een sta-in-de-weg is om het Rijk Gods binnen te gaan. Het trekt iemands genegenheid namelijk bij God vandaan. En in plaats dat men zich volledig van hem afhankelijk voelt en alleen op hem vertrouwt, gaat een rijke gemakkelijk op de kracht van het eigen bezit steunen.
Maar al eerder had Jezus in de parabel van de Zaaier uitgelegd dat de rijkdom een bedrieglijke kracht is. Het bemoeilijkt het zaad van Gods Woord om in vruchtbare aarde te vallen; het verstikt het veeleer (Mr 4:18-19).
Eerst wanneer het hart zich geheel van aards goed heeft losgemaakt en daarin niet langer iemands schat of genegenheid is gelegen, komt men in de positie om de Messias te volgen. Of deze rijke regeerder ook ooit zover gekomen is, en hij een schat in de hemel verwierf, onthult het verslag niet. Voorlopig verviel hij in een heel treurige stemming.
ειπαν δε οι ακουσαντες, Και τις δυναται σωθηναι; ο δε ειπεν, Τα αδυνατα παρα ανθρωποις δυνατα παρα τω θεω εστιν. Ειπεν δε ο Πετρος, Ιδου ημεις αφεντες τα ιδια ηκολουθησαμεν σοι. ο δε ειπεν αυτοις, Αμην λεγω υμιν οτι ουδεις εστιν ος αφηκεν οικιαν η γυναικα η αδελφους η γονεις η τεκνα ενεκεν της βασιλειας του θεου, ος ουχι μη [απο]λαβη πολλαπλασιονα εν τω καιρω τουτω και εν τω αιωνι τω ερχομενω ζωην αιωνιον.
26-30 Zij nu die dit hoorden, zeiden: En wie kan [dan] gered worden? Hij echter zei: De dingen die onmogelijk zijn bij mensen, zijn mogelijk bij God. Petrus nu zei: Zie, wij hebben onze dingen achtergelaten en zijn jou gevolgd. Hij nu zei tot hen: Voorwaar, ik zeg jullie, dat er niemand is die huis of vrouw of broers of ouders of kinderen heeft verlaten terwille van het koninkrijk Gods, die niet vele malen meer ontvangt in deze tijd, en in de komende eeuw eeuwig leven.
De dingen die onmogelijk zijn bij mensen, zijn mogelijk bij God…
Eeuwig leven en het koninkrijk Gods gaan samen. Die
werkelijkheid breekt aan wanneer het koninkrijk op de drempel van de
komende eeuw wordt
opgericht (Dn 2:44).
Bovendien is eeuwig leven een gave van God (Rm 6:23).
Om die onverdiende gunst te ervaren, moet iemand
niet zelden bereid zijn om iets wat op zichzelf heel legitiem is, op te geven.
In het geval van de rijke, jonge regeerder betrof het de gehechtheid aan zijn
materieel bezit. De leerlingen zagen zulke buitengewone dingen in Jezus, dat
zij bereid waren hun zakelijke bezigheden achter zich te laten.
Het heeft alles te maken met het punt welke waarde het koninkrijk Gods in onze ogen heeft, maar zelfs nog meer met datgene wat de geest van God in onze innerlijke mens bewerkt. Hij helpt ons de noodzakelijke stappen te doen, zodat wat aanvankelijk binnen onze beperkte menselijke visie niet mogelijk leek toch tot de mogelijkheden gaat behoren.
Die niet vele malen meer ontvangt in deze tijd…
In het parallelle verhaal van Markus wordt expliciet
verteld dat de veelvoud die wordt terugontvangen betrekking heeft op achtergelaten
personen en bezittingen: Huizen, broers, zussen, moeders, kinderen, akkers. Er
wordt echter aan toegevoegd: Met vervolgingen (Mr 10:30).
Daaruit moet blijkbaar worden afgeleid dat de compensatie ligt in het geestelijke vlak en doelt op het ervaren van geestelijk geluk dat het stoffelijke verre in waarde te boven gaat.
Παραλαβων δε τους δωδεκα ειπεν προς αυτους, Iδου αναβαινομεν εις Ιερουσαλημ, και τελεσθησεται παντα τα γεγραμμενα δια των προφητων τω υιω του ανθρωπου· παραδοθησεται γαρ τοις εθνεσιν και εμπαιχθησεται και υβρισθησεται και εμπτυσθησεται, και μαστιγωσαντες αποκτενουσιν αυτον, και τη ημερα τη τριτη αναστησεται. και αυτοι ουδεν τουτων συνηκαν, και ην το ρημα τουτο κεκρυμμενον απ αυτων, και ουκ εγινωσκον τα λεγομενα.
31-34 Na nu de twaalf meegenomen te hebben zei hij tot hen: Zie, wij gaan op naar Jeruzalem en alle dingen die door de profeten zijn geschreven, zullen aan de Mensenzoon volbracht worden. Want hij zal worden overgeleverd aan de Heidenvolken en bespot en mishandeld en bespuwd worden. En na [hem] gegeseld te hebben zullen zij hem doden, en op de derde dag zal hij opstaan. En zij begrepen niets van deze dingen, en dit woord was voor hen verborgen en zij wisten niet wat er gezegd werd.
De synoptici vermelden allen dat Jezus min of meer
uitvoerig zijn lijden en dood voorspelde. Maar Lukas is de enige die daarbij
melding maakt van de vervulling van de woorden der profeten. Daarentegen zwijgt
hij over de rol die de Overpriesters en de Schriftgeleerden zullen spelen.
Verder is het merkwaardig dat hij hier wel de
bespuwing en de geseling aankondigt, terwijl hij aan die feiten in het
eigenlijke lijdensverhaal voorbijgaat.
Hij is tenslotte de enige die nadrukkelijk vermeldt
dat de leerlingen helemaal niets begrepen van alle dingen die Jezus hier tot
hen sprak. Ter verklaring daarvan zegt hij dat dit woord voor hen verborgen was.
Niet slechts als resultaat van hun vooropgezette ideeën omtrent de Messias,
maar ook van Godswege. Weliswaar komen we uit Markus te weten dat de leerlingen
Jezus - die vastberaden voor hen uit loopt - op deze laatste tocht met vrees in
het hart volgden. Kennelijk omdat zij bange vermoedens hadden over wat er in
Jeruzalem allemaal stond te gebeuren (Mr 10:32-34).
Maar blijkbaar sloot God hun voorlopig nog de ogen voor de ontstellende
gebeurtenissen die ophanden waren. Vergelijk Jh 16:12.
Overigens sluit de lijdensaankondiging weer perfect
aan op alles wat voorafging in de laatste twee hoofdstukken, waar zaken werden
genoemd die alleen door de offerdood van de Messias tot werkelijkheden konden
worden:
De reiniging van geestelijke melaatsheid (de zonde).
‘Meegenomen’ cq achtergelaten worden bij de Opname.
Het verschaffen van de vergelding der uitverkorenen.
Gerechtvaardigd worden door verzoening van de
zondaar (het geval van de tollenaar).
De ‘onmogelijkheid’ gered te worden mogelijk maken (18:26-27).
Het ontvangen van eeuwig leven in de komende eeuw.
Εγενετο δε εν τω εγγιζειν αυτον εις Ιεριχω τυφλος τις εκαθητο παρα την οδον επαιτων. ακουσας δε οχλου διαπορευομενου επυνθανετο τι ειη τουτο· απηγγειλαν δε αυτω οτι Ιησους ο Ναζωραιος παρερχεται. και εβοησεν λεγων, Ιησου, υιε Δαυιδ, ελεησον με. και οι προαγοντες επετιμων αυτω ινα σιγηση· αυτος δε πολλω μαλλον εκραζεν, Υιε Δαυιδ, ελεησον με.
35-39 Het geschiedde nu, toen hij Jericho naderde, dat een zekere blinde langs de weg zat te bedelen. Toen hij nu een menigte hoorde voorbijtrekken, ging hij informeren wat dit [wel] mocht zijn. Zij nu berichtten hem: Jezus de Nazoreeër gaat voorbij. En hij riep luid, zeggend: Jezus, Zoon van David, heb medelijden met mij! En zij die vooropgingen, trachtten hem het zwijgen op te leggen, maar hij ging des te meer schreeuwen: Zoon van David, heb medelijden met mij!
Uit een vergelijking met de parallelle verslagen in Mt 20:29-34 en Mr 10:46-52 blijkt dat deze gebeurtenis moet hebben plaatsgevonden toen de menigte de oude joodse stad Jericho had verlaten en de nieuwe stadswijk naderde. En ook dat er sprake was van twee blinden van wie één de naam Bartimeüs droeg.
Lukas heeft duidelijk het verslag ingekort; hij laat niet alleen de naam van de blinde weg, maar vermeldt ook niet dat de menigte hem moed insprak en hij van blijdschap zijn bovenkleed afwierp, opsprong en ijlings naar Jezus toe liep toen deze hem riep.
Dat de blinden onmiddellijk tot actie overgaan wanneer zij vernemen dat Jezus in aantocht is, wijst er op dat zij eerder over hem gehoord hebben, en dat die berichten hen tot de conclusie hadden gebracht dat hij de beloofde Messias moest zijn, Davids zoon.
Zoon van David was toentertijd de meest gangbare uitdrukking waarmee de verwachting van de komende Messias onder woorden werd gebracht. Israëls vertroosting en herstel waren met die aanduiding verbonden; het was ook de gedachte die de blinden vertolkten maar die ongetwijfeld bij vele Joden leefde.
Dat juist de blinden openlijk Jezus’ Messianiteit beleden, is opvallend. Een en ander wordt wellicht verklaard door het gegeven dat blinden niet ‘gehinderd’, noch afgeleid worden door uiterlijke waarneming. Zij moeten het vooral van mondelinge berichtgeving hebben en blijkbaar had de informatie die hen omtrent Jezus’ wonderdaden had bereikt, hen geholpen tot de juiste, geestelijke gevolgtrekkingen te komen: Die Jezus van Nazareth moest wel de beloofde Messias zijn! Het volk daarentegen bleef - onder aanvoering van hun religieuze leiders - (geestelijk) blind voor dat feit, terwijl zij zagen.
Zie ook Jh 9:24-33.
Waarom vielen degenen die vooropgingen tegen de blinden uit en wilden men hun het zwijgen opleggen?
Jericho was voor de pelgrims die via Perea naar Jeruzalem trokken voor het bijwonen van het Pascha, de laatste pleisterplaats. Om die reden, maar ook omdat men gehoord zal hebben over zijn wonderdaden, waaronder recent de opwekking van Lazarus te Bethanië, werd Jezus door een grote menigte vergezeld. Maar in Jericho kende men ook de stemming die bij de religieuze elite te Jeruzalem heerste. Het Sanhedrin had in principe reeds het doodvonnis over hem uitgesproken (Jh 11:45-57).
Het kan dus zijn dat sommigen de vrees koesterden dat de herhaalde uitroep Zoon van David! Jezus noodlottig kon worden. Aan de andere kant kan het ook zo zijn dat zij het geschreeuw van de blinden ongepast vonden.
σταθεις δε ο Ιησους εκελευσεν αυτον αχθηναι προς αυτον. εγγισαντος δε αυτου επηρωτησεν αυτον, Τι σοι θελεις ποιησω; ο δε ειπεν, Κυριε, ινα αναβλεψω. και ο Ιησους ειπεν αυτω, Αναβλεψον· η πιστις σου σεσωκεν σε. και παραχρημα ανεβλεψεν, και ηκολουθει αυτω δοξαζων τον θεον. και πας ο λαος ιδων εδωκεν αινον τω θεω.
40-43 Jezus dan stond stil en beval, hem bij zich te brengen. Toen hij nu naderbij was gekomen, stelde hij hem de vraag: Wat wil je dat ik voor je doe? Hij nu zei: Heer, dat ik weer mag zien. En Jezus zei tot hem: Krijg het gezicht terug! Je geloof heeft je gered. En onmiddellijk kon hij weer zien en hij ging hem volgen, God verheerlijkend. En heel het volk gaf bij het zien [daarvan] lof aan God.
Jezus deelt niet de vrees van het volk. Door de blinde(n) bij zich te roepen bevestigt hij hun Messiaanse uitroep als zijnde volkomen correct. Nu de confrontatie met zijn religieuze opponenten te Jeruzalem zo nabij is, legt hij alle geheimhouding af. Zijn glorierijke intocht in de stad is nog slechts een kwestie van dagen en iedereen mag (moet) weten wie hij is.
Natuurlijk weet Jezus wat de vurige wens van de blinde is, maar door hem die wens te laten uitspreken worden de omstanders getuigen van zijn geloof, en kunnen zij de woorden die Jezus vervolgens spreekt naar waarde schatten:
Je geloof heeft je gered…
Het onmiddellijke bewijs daarvan is immers het feit dat hij weer kan zien. Maar zoals in het geval van de zondares te Simons huis (7:50), de vrouw met de bloedvloeiing gedurende 12 jaar (8:48) en de melaatse Samaritaan die na zijn reiniging terugkeerde (17:19), betekenden die woorden meer: Het ervaren van genezing in geestelijke zin, precies zoals het geval was met de tollenaar in de parabel die God slechts smeekte (vers 13) O God, doe verzoening voor mij, de zondaar!
Om die reden en ook in aanmerking nemend dat het verslag over het herstel van het gezichtsvermogen van de twee blinden
(1) met de stad Jericho is verbonden, de plaats waar Israël achter de ark aan de Jordaan overstak en het Beloofde Land binnenging;
(2) aansluit op de derde aankondiging van Jezus’ lijden, dood en opstanding;
(3) gevolgd wordt door het verslag over het geloof en inkeer van Zacheüs - een zoon van Abraham - aan wiens huis redding ten deel valt;
(4) zich contextueel bevindt binnen beschouwingen over de Eindtijd en de wijze waarop het koninkrijk Gods moet worden ontvangen;
lijkt het niet onredelijk er aanwijzingen in te zien voor de wijze waarop voor het volk Israël de gebeurtenissen in de laatste [de 70ste] Jaarweek zullen gaan verlopen.
Ook dan zullen er onder het volk personen zijn die - eens geestelijk blind zijnde - geestelijk juist zullen onderscheiden en tot geloof in Jezus zullen komen. Krachtens het bloed van het (Nieuwe) Verbond zal hun redding ten deel vallen en zullen zij niet slechts als Abrahams natuurlijke nakomelingen, maar ook als zijn geestelijke zaad worden erkend en deel gaan uitmaken van het ware Israël Gods.
Vele anderen onder het volk daarentegen zullen voor
al dat heil - in de Messias Jezus -
ziende blind blijven en tezamen met hun Pseudomessias ten onder gaan.
Vergelijk Hb 6:4-8
en 10:26-31.
Και εισελθων διηρχετο την
Ιεριχω. και ιδου ανηρ ονοματι καλουμενος Ζακχαιος, και αυτος ην αρχιτελωνης και
αυτος πλουσιος. και εζητει ιδειν τον Ιησουν τις εστιν, και ουκ ηδυνατο απο του
οχλου οτι τη ηλικια μικρος ην. και προδραμων εις το εμπροσθεν ανεβη επι
συκομορεαν ινα ιδη αυτον, οτι εκεινης ημελλεν διερχεσθαι.
1-4 En hij ging Jericho binnen en
trok erdoorheen. En zie, een man, genoemd bij de naam Zacheüs; en hij was een
oppertollenaar en hij was rijk. En hij trachtte te zien wie Jezus was, en
vanwege de menigte bleek hij [daartoe] niet in staat te
zijn, omdat hij klein van gestalte was. En hij liep snel vooruit en klom
verderop in een sycomoorboom om hem te zien; want hij moest daar voorbijkomen.
Met Jezus zijn we hier in het nieuwere,
Romeinse Jericho. Dat daar een rijke Joodse man woonde die toezicht hield op
het innen van de tolgelden hoeft ons niet te bevreemden. Vanwege de
doorvoerhandel van Perea naar Judea was de stad een voorname tolplaats. Maar
omdat de streek vruchtbaar was, waren er ook rijke belastingopbrengsten wat
betreft de dadelpalmen en balsembomen.
En als iemand die aan het hoofd stond van
andere belastingambtenaren, voor wie het niet ongewoon was dat zij zich bij de
uitoefening van hun ambt van twijfelachtige praktijken bedienden, ging
ongetwijfeld een aanzienlijk deel van de geëinde gelden zijn richting.
Het is zeker merkwaardig dat Lukas die de
eigennamen meestal weglaat, Zacheüs bij name vermeldt. Ζακχαιος is
misschien een Griekse vorm van de Hebreeuwse naam Zakkai.
Als hoofd van een familie in Israël, keerden na de val van Babylon 760 van zijn
nakomelingen terug uit de ballingschap (Ezra 2:9; Nh 7:14). Wellicht mogen we
daarin een verwijzing zien naar wat er in de Eindtijd, tijdens de 70ste
Week voor Israël, zal gebeuren. Ook dan zullen gelovige Joden gehoor geven aan
de oproep om weg te gaan uit het gevallen Babylon de Grote. Hun terugkeer zal
een definitieve terugkeer zijn naar hun eigen gebied: De Millenniumaarde welke tot een paradijs
getransformeerd zal worden.
Zie Op 18:1-4;
Gn 13:14-17;
28:12-15;
Lk 23:43.
En hij trachtte te zien, wie Jezus was…
Ook Zacheüs was in de ban geraakt van de
Messiasverwachting die rondom de persoon van Jezus was ontstaan. En nu de gelegenheid
zich daartoe voordeed wilde hij met eigen ogen zien wie die profeet van
Nazareth wel mocht zijn. Maar vanwege de dichte menigte die Jezus omringde
leken zijn kansen klein om ook maar een glimp van hem op te vangen. Daarom liep
hij snel vooruit naar de voor hem bekende sycomoorboom met de lage takken om
zich daarin van een goed uitzicht te verzekeren; ook al omdat hij er zeker van
was dat de stoet daar langs moest trekken.
Dat kon beslist uitgelegd worden als een
teken van grote belangstelling zijnerzijds, en in die zin zou het ook door
Jezus worden opgevat. Zacheüs was er niet op uit Jezus een wonder te zien
verrichten, maar veeleer om hem, die kennelijk de Messias van God was, van
nabij te leren kennen. Zijn rijkdom op zich gaf hem blijkbaar geen echte
voldoening.
και ως ηλθεν επι τον τοπον,
αναβλεψας ο Ιησους ειπεν προς αυτον, Ζακχαιε, σπευσας καταβηθι, σημερον γαρ εν
τω οικω σου δει με μειναι. και σπευσας κατεβη, και υπεδεξατο αυτον χαιρων. και
ιδοντες παντες διεγογγυζον λεγοντες οτι Παρα αμαρτωλω ανδρι εισηλθεν καταλυσαι.
σταθεις δε Ζακχαιος ειπεν προς τον κυριον, Ιδου τα ημισια μου των υπαρχοντων,
κυριε, τοις πτωχοις διδωμι, και ει τινος τι εσυκοφαντησα αποδιδωμι τετραπλουν.
5-8 En toen Jezus bij die plaats kwam,
keek hij omhoog en zei tot hem: Zacheüs, kom vlug naar beneden, want vandaag
moet ik in je huis verblijven. En hij kwam vlug naar beneden en ontving hem vol
vreugde als gast. En allen die het zagen, morden onder elkaar en zeiden: Bij
een man die een zondaar is, ging hij naar binnen om te rusten. Maar Zacheüs
stond daar en zei tot de Heer: Zie, de helft van mijn bezittingen, Heer, geef
ik aan de armen. En als ik iemand iets heb afgeperst, geef ik [het] viervoudig terug.
Vandaag moet ik in
je huis verblijven…
Met die woorden onthult de Messias dat de
hele gebeurtenis krachtens Gods voorzienigheid plaats vindt. Jezus kent Zacheüs
reeds bij name en weet ook door welke gezindheid hij gedreven wordt. Er is bij
deze man die door zijn omgeving geminacht en voor een zondaar gehouden wordt,
een zending te vervullen. Dat is ook de reden waarom hij tot hem zegt: Kom vlug naar beneden, want
vandaag moet ik in je huis verblijven. Zacheüs wil niets liever dan dat!
Toen duidelijk werd dat Jezus bij die
verachte tollenaar zijn intrek wilde nemen, viel dat bij de grote menigte die
hem vergezelde, geheel in verkeerde aarde. Terwijl zij kort hiervoor nog lof
aan God brachten wegens de twee blinden die door een wonder het
gezichtsvermogen terugkregen, gingen zij nu de Wonderdoener zelf bekritiseren.
Opnieuw tekent Lukas daarmee het grote contrast tussen Jezus en het volk: Zijn
grote barmhartigheid jegens berouwvolle zondaars en daartegenover de hardheid
zoals die in de meeste Joodse harten leefde. Maar hun gemor wordt gelogenstraft
door de manier waarop Zacheüs zijn inkeer door daden kracht verleent: De
sociaal zwakkeren zal hij bijstaan en alle onrecht waaraan hij zich schuldig
mocht hebben gemaakt, zal hij ruimschoots goed maken.
ειπεν δε προς αυτον ο Ιησους
οτι Σημερον σωτηρια τω οικω τουτω εγενετο, καθοτι και αυτος υιος Αβρααμ εστιν·
ηλθεν γαρ ο υιος του ανθρωπου ζητησαι και σωσαι το απολωλος.
9-10 Jezus nu zei tot hem: Vandaag
viel aan dit huis redding ten deel. Immers, ook hij is een zoon van Abraham.
Want de Mensenzoon is gekomen om het verlorene te zoeken en te redden.
Vandaag viel aan dit huis redding ten deel…
Een bijzondere opmerking, gedaan in de stad
in verband waarmee destijds door Jozua een vloek werd uitgesproken wat betreft
de man die het zou wagen ze te herbouwen nadat ze de door wonderbaarlijke
inmenging van de hemel was verwoest (Jz 6:20-26;
1Kn 16:34).
Niettemin trok Jezus door deze stad, ook
daar op zoek om het verlorene te redden. Maar
uit zijn opmerking moet toch ook geconcludeerd worden dat er in Jericho, buiten
Bartimeüs en het huis van Zacheüs, geen sprake was van nog verdere respons.
In dit opzicht staat die stad blijkbaar
model voor de gehele wereld met zijn vermeende attractiviteit, een wereld die
Jezus, de
Redder der wereld, nu
op het punt stond te verlaten door een offerandelijke dood (Jh 3:17;
4:42).
Ook hij is een zoon van Abraham…
Een belangrijke les komt hier onder de
aandacht van alle Joden. God erkent hen als Abrahams nageslacht, zijn zaad, en
dus in principe als de erfgenamen van de beloften die hij aan die man van
geloof ooit deed. En niet het verleden telt het zwaarst, noch al het eventuele
onrecht waaraan men zich toen misschien schuldig maakte, maar de wijze waarop
men zich in het heden opstelt is van doorslaggevende betekenis.
Vergelijk Gl 3:7-9.
Zie in verband hiermee ook de verzekering
die God geeft aan Joden die in de 70ste Week alsnog tot inkeer
zullen komen en zich dan in geloof tot Yeshua als hun Mashiach zullen wenden:
Komt! En laten wij de zaken rechtzetten tussen ons, spreekt YHWH! Al zijn jullie
zonden als scharlaken, ze zullen zo wit worden als sneeuw. Of rood als purper,
ze zullen blank worden als wol. Indien jullie je gewillig betoont en
gehoorzaamt, zullen jullie het vette der aarde genieten.
(Js 1:18-19)
Zie ook Jl 2:23-27.
Ακουοντων δε αυτων ταυτα
προσθεις ειπεν παραβολην δια το εγγυς ειναι Ιερουσαλημ αυτον και δοκειν αυτους
οτι παραχρημα μελλει η βασιλεια του θεου αναφαινεσθαι. ειπεν ουν, Ανθρωπος τις
ευγενης επορευθη εις χωραν μακραν λαβειν εαυτω βασιλειαν και υποστρεψαι.
11-12 Terwijl zij nu naar deze
dingen luisterden, voegde hij er een parabel aan toe, omdat hij dicht bij
Jeruzalem was en zij meenden dat het koninkrijk Gods zich ogenblikkelijk zou
vertonen. Hij zei dan: Een zeker mens van edele afkomst reisde naar een ver
land om een koninkrijk voor zich in ontvangst te nemen en terug te keren.
Het is niet verwonderlijk dat de
verwachtingen van hen die Jezus op zijn reis naar Jeruzalem vergezelden,
inmiddels zulke vormen hadden aangenomen dat zij meenden dat het Koninkrijk van
de Messias - bij zijn aankomst in de heilige stad – wel glorierijke
werkelijkheid moest worden. Maar Jezus weet dat het geheel anders zal verlopen
dan zij denken. Hij zal van hen moeten heengaan, zowaar in de dood, teneinde -
door middel van een geestelijke opstanding - bij zijn Vader in de hemel, het
verre land, het koninkrijk in ontvangst te nemen.
Het verre land en de terugkeer daaruit,
impliceert een langdurige reis. Jezus, de mens van edele afkomst, mag niet spoedig terugverwacht
worden. In werkelijkheid zou zijn terugkeer - vanuit menselijk standpunt bezien
- zelfs heel lang op zich laten wachten, want waar Jezus op doelde was in de
profetie van Daniël, hoofdstuk 7, al gesitueerd voor de Eindtijd, tijdens de
heerschappij van de zogeheten Kleine Horen, de concurrerende messias
(Antichrist):
Daarna
zag ik in de nachtgezichten en zie: Een vierde Beest, vreselijk, schrikwekkend
en geweldig sterk. Het had grote, ijzeren tanden; het at en vermaalde en wat
overbleef vertrad het met zijn poten. En dit Beest verschilde van alle vorige,
en het had tien horens. Terwijl ik op die horens lette, zie, daartussen verhief
zich een andere, een Kleine Horen. En drie van de vorige horens werden
daarvoor uitgerukt; en zie, in die Horen waren ogen als mensenogen en een mond
vol grootspraak…Ik bleef toekijken in de nachtgezichten en zie, met de wolken
des hemels kwam iemand gelijk een Mensenzoon. Hij begaf zich tot de Oude van dagen, en
men leidde hem voor Deze. En hem werd heerschappij gegeven, en eer en
koninklijke macht. En alle volken, natiën en talen dienden hem. Zijn
heerschappij is een eeuwige heerschappij, die niet zal voorbijgaan, en zijn
konkrijk een dat niet ten gronde gericht zal worden.
(Dn 7:7-14)
Weliswaar had Jezus zojuist tot Zacheüs gezegd
dat aan zijn huis redding ten deel was gevallen, maar voor Israël als
natie zou redding en daarmee haar volledige vertroosting nog lang uitblijven.
Hoewel hij, de Mensenzoon, was gekomen om het verlorene te zoeken en te redden,
zou de nationale bevrijding van Israël nog lang op zich laten wachten.
καλεσας δε δεκα δουλους εαυτου
εδωκεν αυτοις δεκα μνας και ειπεν προς αυτους, Πραγματευσασθε εν ω ερχομαι.
13 Hij nu riep tien slaven van
hem, gaf hun tien mina’s en zei tot hen: Doet er zaken mee totdat ik kom.
De Messiaanse kroonpretendent verwacht
intussen van zijn leerlingen dat zij actief blijven. Het getal 10 staat voor
volledigheid in aardse zin. Hij heeft voor de periode tussen heengaan en
terugkeer een speciale activiteit voor hen op het oog: In de kracht van de
heilige geest productief zijn met betrekking tot het getuigenis omtrent hem (Hn 1:8).
Kort na zijn opstanding, tijdens een
bijeenkomst met zijn leerlingen, liet hij hen het volgende - in de vorm van een
opdracht - weten, maar niet nadat hij eerst hun verstand volledig had geopend
voor de betekenis van wat in de Schriften over hem geschreven stond:
Aldus werd er geschreven dat
de Messias zou lijden en op de derde dag uit de doden zou opstaan, en op [basis van] zijn naam zou inkeer tot vergeving van zonden
gepredikt worden tot alle natiën. Beginnend vanuit Jeruzalem [zijn] jullie getuigen van deze dingen. En zie! Ik
zend over jullie de belofte van mijn Vader uit. Maar jullie moeten in de stad
neerzitten totdat jullie met kracht uit de hoogte worden bekleed.
(Lk 24:46-49)
Zoals met veel van Jezus’ parabels het geval
is, zal ook in dit geval de climax in de Eindtijd komen, tijdens de 70ste
Week voor Israël, en wel voor de dan op aarde levende leden van het Israël
Gods. Alleen met hen kan de Koning zich bij zijn terugkeer onderhouden over de
resultaten van hun geestelijke handelszaken.
In het huidige tijdperk van de Gemeente
kunnen wij ons richten naar de bemoediging welke opgesloten ligt in de woorden
van de apostel Paulus, om het woord van God onbevreesd
te spreken (Fp
1:9-14).
Volgens 2Ko 5:9-10 moeten wij allen - na de Opname - voor de rechterstoel van de
Messias openbaar gemaakt worden, opdat een ieder voor zichzelf wegdraagt wat
hij door het lichaam [deed], naar de dingen die hij beoefende, hetzij goed
hetzij verachtelijk.
οι δε πολιται αυτου εμισουν
αυτον, και απεστειλαν πρεσβειαν οπισω αυτου λεγοντες, Ου θελομεν τουτον
βασιλευσαι εφ ημας.
14 Zijn burgers echter haatten
hem en zonden hem een gezantschap achterna om te zeggen: Wij willen niet dat
deze [man] koning over ons wordt.
De burgers zijn Jezus’ broeders naar het
vlees, de Joden. Vanaf zijn vroegste optreden heeft de meerderheid van hen hem
als hun Messias afgewezen, maar vooral na zijn heengaan hebben zij in
toenemende mate blijk gegeven van hun vijandschap ten opzichte van hem. Hoe?
Door zijn leerlingen die van hem getuigden, te vervolgen, maar ook door hem
persoonlijk - rabbi Yeshua, zoals zij hem noemen - op allerlei manieren in
diskrediet te brengen. Vergelijk Hn 7:51-60;
1Th 2:14-16.
Naar allen kunnen constateren is in de
vijandige houding ten aanzien van hun Messias, bij de meerderheid der Joden tot
op heden geen verandering gekomen. En dat zal wat hen betreft ook zo blijven,
helemaal tot het einde toe. Want dat is de betekenis van vers 27. Speciaal voor
die dan levende Joodse mensen komt de climax van de parabel tegen het einde van
de 70ste Week, wat uiteraard ook geldt voor hen die dan Jezus’
Joodse leerlingen zullen zijn.
Και εγενετο εν τω επανελθειν
αυτον λαβοντα την βασιλειαν και ειπεν φωνηθηναι αυτω τους δουλους τουτους οις
δεδωκει το αργυριον, ινα γνοι τι διεπραγματευσαντο. παρεγενετο δε ο πρωτος
λεγων, Κυριε, η μνα σου δεκα προσηργασατο μνας. και ειπεν αυτω, Ευγε, αγαθε
δουλε, οτι εν ελαχιστω πιστος εγενου, ισθι εξουσιαν εχων επανω δεκα πολεων. και
ηλθεν ο δευτερος λεγων, Η μνα σου, κυριε, εποιησεν πεντε μνας. ειπεν δε και
τουτω, Και συ επανω γινου πεντε πολεων.
15-19 En het geschiedde toen hij
tenslotte terugkeerde - nadat hij het koninkrijk in ontvangst had genomen - dat
hij zei dat die slaven aan wie hij het geld had gegeven, bij hem geroepen
moesten worden, om te vernemen wat zij door het zaken doen hadden verworven. De
eerste nu trad naar voren en zei: Heer, uw mina heeft tien mina’s opgeleverd.
En hij zei tot hem: Goed zo, goede slaaf, omdat je in het minste getrouw bent
geweest; heb gezag over tien steden. En de tweede kwam en zei: Uw mina, heer,
heeft vijf mina’s opgebracht. Hij nu zei ook tot deze: En jij, ga over vijf
steden.
De leden van het gelovig Joods Overblijfsel
van de Eindtijd - zij die na de Opname van de Gemeente het Israël Gods op aarde
zullen vertegenwoordigen - komen hier in beeld. Voordat zij het Millennium
binnengaan, moeten zij verantwoording afleggen aan hun teruggekeerde Meester.
Hoe zijn zij omgegaan met datgene wat hij hun -bij hun wederverwekking
krachtens het Nieuwe Verbond - had toevertrouwd in de vorm van
verantwoordelijkheden? Naargelang daarvan zal hij bepalen welke nieuwe
verantwoordelijkheden hun kunnen worden gegeven binnen de
Millenniumheerschappij van het koninkrijk Gods.
Vergelijk: Jr 31:31-34;
Hb 8:7 – 9:28;
1Pt 1:3-5.
Alsook Lk 12:35-38, 42-44
met bijbehorend commentaar.
Door de geschiedenis heen hebben
machthebbers getrouwe dienaren beloond door hen binnen hun Rijken posities van
grote verantwoordelijkheid over anderen te verlenen. Daniël bijvoorbeeld blonk
zodanig uit in het behartigen van zijn taak als Rijksbestuurder dat koning
Darius de Meder hem wilde aanstellen als een soort Eerste minister (Dn 5:31 – 6:3).
In de parabel ontvangen de eerste twee slaven
gezag over respectievelijk 10 en 5 steden. Dat kan een grote beloning genoemd
worden in vergelijking met het geringe wat hun was toevertrouwd. Maar wat bij
de Koning vooral telt is hun getrouwheid. Bijgevolg past hijzelf het beginsel
op hen toe dat hij [Jezus] eerder had verkondigd: Wie getrouw is in het minste, is ook
getrouw in veel (Lk 16:10).
και ο ετερος ηλθεν λεγων,
Κυριε, ιδου η μνα σου ην ειχον αποκειμενην εν σουδαριω· εφοβουμην γαρ σε, οτι
ανθρωπος αυστηρος ει, αιρεις ο ουκ εθηκας και θεριζεις ο ουκ εσπειρας. λεγει
αυτω, Εκ του στοματος σου κρινω σε, πονηρε δουλε. ηδεις οτι εγω ανθρωπος
αυστηρος ειμι, αιρων ο ουκ εθηκα και θεριζων ο ουκ εσπειρα; και δια τι ουκ
εδωκας μου το αργυριον επι τραπεζαν; καγω ελθων συν τοκω αν αυτο επραξα. και
τοις παρεστωσιν ειπεν, Αρατε απ αυτου την μναν και δοτε τω τας δεκα μνας εχοντι
– και ειπαν αυτω, Κυριε, εχει δεκα μνας – λεγω υμιν οτι παντι τω εχοντι
δοθησεται, απο δε του μη εχοντος και ο εχει αρθησεται. πλην τους εχθρους μου
τουτους τους μη θελησαντας με βασιλευσαι επ αυτους αγαγετε ωδε και κατασφαξατε
αυτους εμπροσθεν μου.
20-27 En de andere kwam, zeggend:
Heer, zie uw mina, die ik in een zweetdoek bewaard hield. Want ik was bevreesd
voor u, omdat u een hard mens bent. U neemt op wat u niet uitgezet en oogst wat
u niet gezaaid hebt. Hij zei tot hem: Uit je eigen mond zal ik je oordelen,
boze slaaf. Je wist dat ik een hard mens ben, dat ik opneem wat ik niet
uitgezet en oogst wat ik niet gezaaid heb? En waarom heb je mijn geld dan niet
op een Bank gezet? Dan zou ik het bij mijn komst met rente hebben opgeëist. En
hij zei tot hen die erbij stonden: Neemt hem de mina af en geeft ze aan hem die
de tien mina’s heeft. En zij zeiden tot hem: Heer, hij heeft [al] tien mina’s. Ik zeg jullie,
dat aan ieder die heeft, zal worden gegeven. Van hem echter die niet heeft, zal
ook wat hij heeft worden afgenomen. Doch die vijanden van mij, die niet wilden
dat ik Koning over hen werd, brengt hen hier en slacht ze in mijn bijzijn af.
In Jezus’ tijd was het niet ongewoon dat men
geld in bewaring hield in een zweetdoek, maar uiteraard was dat van weinig nut
en bovendien onveilig. Terecht zegt de heer van deze slaaf dan ook dat hij,
indien deze bang was om er iets mee te doen, het geld op de Bank had moeten
zetten, waar het niet alleen veiliger was maar ook wat aan rente zou hebben
opgeleverd.
Het was ook terecht dat zijn meester
hem boos of slecht noemde, want hij had niets gedaan om diens
belangen te bevorderen. Of, vertaald naar de praktijk met het oog op Jezus:
Deze slaaf had met niemand verwachtingsvol gesproken over zijn naderende
koninklijke heerschappij, noch over de zegeningen welke die regering dankzij
het verzoenende offer van de Messias voor de mensheid in petto heeft. Dit was
geen manier om een terugkerende Koning te verwelkomen! Wat goedkoop en wat
respectloos! Vergelijk Jk 2:14, 20 en 26.
Degenen die in Jezus’ gezelschap verkeren - wellicht
diens hemelse broeders - moeten die slaaf, die kennelijk een categorie van
zulke personen vertegenwoordigt, zijn mina afnemen. Dat wil zeggen dat deze
zijn geestelijke middelen, voorrechten en/of gelegenheden kwijtraakt.
Het valt op dat van de tien slaven alleen
deze drie worden genoemd. Wat valt er te zeggen over de overige zeven?
Ook zeven is een getal dat volledigheid symboliseert maar dan
in geestelijk, hemels verband. Dat die zeven niet vermeld worden duidt er
daarom op dat zij niet (meer) op aarde zijn ten tijde van deze afrekening. En
dat zou geheel overeenkomen met het Bijbelse gegeven dat de Christelijke
Gemeente (waarschijnlijk) al zeven jaar daarvoor - bij de Opname - met Jezus in
de hemel werd verenigd en dat de leden ervan, ieder afzonderlijk, voor zijn
rechterstoel openbaar gemaakt werden en de resultaten daarvan wegdroegen van hun leven als Christenen op aarde, in
het vlees (2Ko 5:10).
De afrekening die in de parabel wordt
bedoeld heeft daarom geheel betrekking op de aardse, Joodse Gemeente van het
Israël Gods. Evenzo zijn de vijandelijke burgers die zich tot het einde toe
hardnekkige tegenstanders betonen van Jezus’ Messiaanse koningschap, Joden. En
terwijl van de derde, onproductieve slaaf slechts vermeld wordt dat hem zijn
ene mina wordt afgenomen, wordt van die vijandige burgers gezegd dat zij voor
het aangezicht van de Koning moeten worden afgeslacht.
Dat de Meester de afgenomen mina
toevertrouwt aan hem die er al tien had, geeft blijkbaar te kennen dat Gods
getrouwe dienstknechten in het Millennium extra gelegenheden zullen ontvangen
om hem en zijn Zoon te verheerlijken. Daarbij wordt de regel gehanteerd die we ook
al in Lk 8:18 tegenkwamen: Aan een ieder die heeft, zal meer worden gegeven. Maar wie niet
heeft, hem zal zelfs wat hij meent te hebben, ontnomen worden.
Ook hierin wijkt de zienswijze die de hemel
er op na houdt, geheel af van die der aardse mens met zijn beperkt inzicht. De
Meester weet namelijk dat zijn belangen het meest behartigd zullen worden door
die dienstknechten van hem die zich jegens hem getrouw betonen (Js 55:8-9;
1Sm 16:7).
Behalve het feit dat de leerlingen door deze
parabel te weten kwamen dat het Messiaanse koninkrijk nog een zaak van de verre
toekomst was, leerden zij ook het volgende: Terwijl elk gelovig lid van het
Israël Gods zijn redding dankt aan het werk van de Messias en daarmee zijn
plaats in het koninkrijk Gods, moet hijzelf, op zijn beurt, blijk geven van een
verantwoord beheer van datgene wat hem in de vorm van (geestelijke) middelen en
gelegenheden is toevertrouwd. Onverantwoord handelen in dat opzicht zal zeker
tot persoonlijk verlies lijden (1Ko 3:15).
Dat wetend doen wij er goed aan om de
vermaning ter harte te nemen welke de apostel Paulus ons in 1Ko 15:58 doet
toekomen:
Welnu dan, mijn
geliefde broeders, wordt standvastig, onwrikbaar, altijd overvloedig zijnde in
het werk van de Heer, in de wetenschap dat jullie harde arbeid niet tevergeefs
is in de Heer.
Και ειπων ταυτα επορευετο
εμπροσθεν αναβαινων εις Ιεροσολυμα. Και εγενετο ως ηγγισεν εις Βηθφαγη και
Βηθανια[ν] προς το ορος το καλουμενον Ελαιων, απεστειλεν δυο των μαθητων λεγων,
Υπαγετε εις την κατεναντι κωμην, εν η εισπορευομενοι ευρησετε πωλον δεδεμενον,
εφ ον ουδεις πωποτε ανθρωπων εκαθισεν, και λυσαντες αυτον αγαγετε. και εαν τις
υμας ερωτα, Δια τι λυετε; ουτως ερειτε οτι Ο κυριος αυτου χρειαν εχει.
απελθοντες δε οι απεσταλμενοι ευρον καθως ειπεν αυτοις.
28-32 En toen hij deze dingen had
gezegd, trok hij verder, vooraan, opgaande naar Jeruzalem. En het geschiedde
toen hij Bethfage en Bethanië naderde, tegen de - zoals hij genoemd wordt -
Berg der Olijven, dat hij twee van de leerlingen uitzond, zeggend: Gaat naar
het dorp hiertegenover, waarin jullie bij het binnengaan een veulen
vastgebonden zullen vinden, waarop niemand der mensen ooit heeft gezeten. En na
het losgemaakt te hebben moeten jullie [het] meevoeren. En als iemand jullie mocht vragen: Waarom maken
jullie [het] los? Zullen jullie aldus
zeggen: De Heer heeft het nodig. Toen dan de uitgezondenen waren weggegaan,
vonden zij [het] zoals hij hun gezegd had.
Na zijn verblijf in het huis van Zacheüs
trekt Jezus verder, zich resoluut richtend op het laatste traject van zijn reis
naar Jeruzalem. De klim naar het dorpje Bethanië, gelegen op de Oostelijke
helling van de Olijfberg, is een inspannende tocht want het betekent het
overbruggen van een hoogteverschil van ca. 1000 meter.
Door de verslagen der synoptici te
vergelijken met Jh 11:55 – 12:11, komen we tot de conclusie dat
(1) Jezus’ gezelschap Bethanië op
vrijdagavond bereikte, zes dagen vóór het Pascha; volgens de Joodse kalender op
de avond waarop 8 Nisan 33 AD begon.
(2) Hij kennelijk zijn intrek nam in het
huis van de familie waarmee hij zeer bevriend was, de woning van Martha, Mariam
en hun broer Lazarus.
(3) Hij op zaterdagavond, na de sabbat, op
uitnodiging van Simon de Melaatse, in diens huis een maaltijd gebruikte,
waarbij ook de twaalf aanwezig waren, evenals Lazarus, Martha en Mariam.
(4) Hij de volgende zondagmorgen, 9 Nisan,
met zijn leerlingen Bethanië verliet om zich over de Olijfberg naar Jeruzalem
te begeven. Toen Bethfage in zicht kwam, gaf hij twee van zijn leerlingen de
opdracht: Gaat
naar het dorp hiertegenover, waarin jullie bij het binnengaan een veulen
vastgebonden zullen vinden, waarop niemand der mensen ooit heeft gezeten.
In aansluiting op zijn parabel van de 10
mina’s, waarin de mens van edele geboorte naar een ver land reist om koningsmacht te ontvangen, is
het voor Lukas logisch om het verhaal zó te vertellen alsof Jezus op dezelfde
dag waarop hij uit Jericho vertrekt, ook nog zijn koninklijke intocht in
Jeruzalem maakt. Bijgevolg noemt hij de twee dorpen in één adem, wat ook weer
betekenisvol is want Bethanië betekent Huis van smart, en Bethfage Huis van onrijpe vijgen, respectievelijk te kennen gevend
hoe slecht Jezus door zijn eigen volk behandeld zou worden, en ook dat Israël
op dat moment een volk is dat niet gereed is hem (op de juiste wijze) te
ontvangen. Vergelijk vers 42.
λυοντων δε αυτων τον πωλον
ειπαν οι κυριοι αυτου προς αυτους, Τι λυετε τον πωλον; οι δε ειπαν οτι Ο κυριος
αυτου χρειαν εχει. και ηγαγον αυτον προς τον Ιησουν, και επιριψαντες αυτων τα
ιματια επι τον πωλον επεβιβασαν τον Ιησουν. πορευομενου δε αυτου υπεστρωννυον
τα ιματια αυτων εν τη οδω. Εγγιζοντος δε αυτου ηδη προς τη καταβασει του Ορους
των Ελαιων ηρξαντο απαν το πληθος των μαθητων χαιροντες αινειν τον θεον φωνη
μεγαλη περι πασων ων ειδον δυναμεων, λεγοντες,
Ευλογημενος ο ερχομενος
ο βασιλευς εν ονοματι κυριου·
εν ουρανω ειρηνη και δοξα εν
υψιστοις.
33-38 Toen zij nu het veulen
losmaakten, zeiden de eigenaars ervan tot hen: Waarom maken jullie het veulen
los? Zij nu zeiden: De Heer heeft het nodig. En zij voerden het naar Jezus; en
na hun kleren op het veulen gelegd te hebben, lieten zij Jezus erop
plaatsnemen. Terwijl hij nu voorttrok, spreidden zij hun kleren op de weg. Toen
hij dan reeds nabij de afdaling van de Berg der Olijven kwam, begon de hele
groep der leerlingen vol vreugde God met luider stem te loven voor alle
krachtige daden die zij gezien hadden, zeggend:
Gezegend hij die komt,
de koning, in naam van de Heer!
In de hemel vrede, en
heerlijkheid in de hoogste plaatsen.
Alle Evangelisten verhalen Jezus’ koninklijke
intocht in de hoofdstad van zijn Rijk. Alleen Mattheüs en Johannes wijzen
daarbij op de vervulling van Zacharia’s profetie:
Verblijd u zeer, gij dochter
van Sion. Jubel, gij dochter van Jeruzalem. Zie! Uw koning komt naar u toe.
Rechtvaardig is hij, een redder; nederig rijdend op een ezel; op een veulen,
het jong van een ezelin.
In deze profetie wordt de hoofdstad van het
koninkrijk Gods opgeroepen de haar door YHWH God gezonden Messias feestelijk in
te halen. Een soortgelijke oproep deed YHWH bij monde van de profeet al eerder.
Nadat Sion ontkomen zou zijn aan de
dochter van Babel, beloofde God dat Hij in haar midden zou verblijven (Zc 2:7-10).
Dat Israëls God weer te midden van zijn volk komt wonen na bevrijding uit het
wereldrijk van tegen God gekante georganiseerde religie, is een terugkerend
eschatologisch aspect van het Messiaanse tijdperk (Js 52:7-12;
Jr 50:8;
Mc 4:8-13).
De leerlingen, kennelijk aangevuld met
pelgrims die zich al in Jeruzalem bevonden, maar die de stad naderende stoet
tegemoet gaan en zich erbij aansluiten, geven blijk van die feestelijke
stemming. Zij uiten hun vreugde door Jezus koninklijk in te halen. Naar de
wijze van Salomo hebben zij hem op een ezel laten plaats nemen:
Toen daalden de priester
Zadok, de profeet Nathan en Benaja, de zoon van Jojada, met de Krethi en de
Plethi af en lieten Salomo op het muildier van koning David rijden en leidden
hem naar Gihon. Daarop nam de priester Zadok de hoorn met olie uit de tent en
zalfde Salomo. Toen blies men op de bazuin, en heel het volk riep: Leve koning
Salomo! Daarna trok al het volk achter hem op, en het volk speelde op fluiten
onder groot vreugdebetoon, zodat de aarde van hun geluid scheen te splijten.
Terwijl de stoet zich richting stad beweegt,
spreiden de leerlingen hun bovenklederen over de weg en loven God met de
woorden van Psalm 118:26 > Gezegend hij die komt in de naam van YHWH. Wij zegenen u vanuit het
Huis van YHWH.
De woorden van die Psalm waren het volk zeer
bekend, want tijdens het Jaarlijkse Loofhuttenfeest werd die Psalm meerdere
malen gezongen. Nu verwelkomen zij de Messias ermee.
και τινες των Φαρισαιων απο
του οχλου ειπαν προς αυτον, Διδασκαλε, επιτιμησον τοις μαθηταις σου. και
αποκριθεις ειπεν, Λεγω υμιν, εαν ουτοι σιωπησουσιν, οι λιθοι κραξουσιν.
39-40 En sommigen van de Farizeeën
uit de menigte zeiden tot hem: Leraar, bestraf je leerlingen! En ten antwoord
zei hij: Ik zeg jullie, indien dezen zouden zwijgen, zouden de stenen luid
roepen.
Zelfs op dit bijzondere moment van vreugde
en glorie, veroorzaken de Farizeeën een wanklank. Aldus geven zij te kennen dat
zij de mensen [burgers] zijn van de parabel, zij die Jezus niet als koning over
hen willen.
Uit Jh 12:19 kan opgemaakt worden wat zich
ten tijde van de intocht binnen hun gelederen afspeelde: Elkaar de schuld
gevend dat alle pogingen om Jezus te stuiten, niets hebben uitgehaald. De meer
stoutmoedigen onder hen zijn zo brutaal om Jezus op het gedrag van zijn
leerlingen aan te spreken. Waarom keurt hij hun luidruchtig optreden niet af?
Het is waar dat Jezus bij vroegere
gelegenheden zijn leerlingen had vermaand geen ruchtbaarheid te geven aan zijn
wonderdaden en/of hem als de Messias te belijden. Maar die tijd van
terughoudendheid is nu voorbij; de mensen worden zelfs aangemoedigd in hem de
Messias te zien. Deze dag is namelijk een heel bijzondere; het is precies de dag
waarop de 69ste Jaarweek ten einde loopt en de Messiaanse koning
voor heel het volk openbaar moet worden:
Zeventig weken zijn toebedeeld
betreffende uw volk en uw heilige stad…Weet dan en onderscheid: Vanaf [het] uitgaan [van
het] woord om Jeruzalem te herstellen en te bouwen, tot op Messias, een
Vorst, [zijn] zeven weken en tweeënzestig weken.
(Dn 9:24-25)
Het is dus nu beslist geen tijd om zich stil
te houden. Het is Gods bedoeling dat deze triomftocht moet plaatsvinden.
Met een zinspeling op Hk 2:11 laat hij de onveranderlijkheid van Gods
raadsbesluit uitkomen: Indien dezen zouden zwijgen, zouden de stenen luid roepen.
Και ως ηγγισεν, ιδων την πολιν
εκλαυσεν επ αυτην, λεγων οτι Ει εγνως εν τη ημερα ταυτη και συ τα προς ειρηνην
– νυν δε εκρυβη απο οφθαλμων σου. οτι ηξουσιν ημεραι επι σε και παρεμβαλουσιν
οι εχθροι σου χαρακα σοι και περικυκλωσουσιν σε και συνεξουσιν σε παντοθεν, και
εδαφιουσιν σε και τα τεκνα σου εν σοι, και ουκ αφησουσιν λιθον επι λιθον εν
σοι, ανθ ων ουκ εγνως τον καιρον της επισκοπης σου.
41-44 En toen hij naderbij kwam, de
stad zag, weeklaagde hij over haar, zeggend: Indien gij, ja gij, op deze dag de
dingen onderscheidde [die] tot vrede [strekken] – nu echter
zijn ze voor je ogen verborgen. Want er zullen dagen over je komen en je
vijanden zullen een palissade tegen je oprichten, en je omsingelen en je van
alle kanten insluiten. En zij zullen jou en je kinderen in jou tegen de grond
verpletteren; en zij zullen in jou geen steen op de andere laten, omdat je de
tijd waarin naar je werd omgezien, niet onderscheidde.
Het gezicht op de stad, in het bijzonder op
het glorierijke, door Herodes gerestaureerde tempelheiligdom, moet schitterend
zijn geweest. Maar terwijl de menigte in extase verkeert, breken Jezus de
tranen uit. Wenend weeklaagt hij over de stad en haar onderdanen, zoals ook
Jeremia deed, nadat Jeruzalem met haar tempel voor de eerste maal was verwoest
(Kl 1:1).
Jezus’ gedachten zijn (nog steeds) bij
Daniëls profetie, zoals ook in de parabel het geval was. Hij weet wat er
volgens de Jaarwekenprofetie na afloop van de 69ste Week zal
plaatsvinden:
En na de tweeënzestig weken
zal Messias worden afgesneden en niets voor hem. En de stad en het heiligdom
zullen door het volk van een vorst die [nog] komt, verwoest worden.
(Dn 9:26)
De Koning komt tot zijn koninklijke
hoofdstad, maar de stad met haar bevolking - onder aanvoering van haar leiders
- heeft geen oog voor hem, noch voor de dingen die met vrede en redding te
maken hebben. In de persoon van zijn Zoon ziet God in gunst naar hen om, maar
dat wordt niet door hen onderscheiden. Integendeel, nog maar enkele dagen en
dan zal de huidige euforie omslaan en zal het volk, op aandringen van de
religieuze elite, Jezus’ dood eisen. Hij zal worden afgesneden,
zonder ook maar iets te ontvangen wat op grond van zijn koninklijke intocht
verwacht mocht worden:
>
De scepter die niet van Juda zou wijken.
>
Geïnstalleerd worden als Gods koning, op Sion, zijn heilige berg.
>
De gehoorzaamheid der volken.
(Gn
49:10; Ps
2:6, 8; 45:6;
Dn
7:14).
Ook zou dat geslacht nog de tweede
verwoesting van Jeruzalem met haar tempel door de Romeinse legioenen ervaren,
wat in 70 AD ook gebeurde.
Aan de hand van Daniëls profetie kende Jezus
bij voorbaat de loop der gebeurtenissen. Maar omdat hij ook zelf een profeet
was, kon hij details toevoegen: Je vijanden zullen een palissade tegen je oprichten,
en je omsingelen en je van alle kanten insluiten.
En zo is het ook precies gegaan.
Josephus
weet te melden dat de Romeinen, nadat zij met de belegering van Jeruzalem waren
begonnen en twee van de drie verdedigingsmuren hadden veroverd, vervolgens toch
de moed lieten zakken! De Joden verzetten zich namelijk hevig en aan de zijde
der Romeinen waren veel slachtoffers te betreuren.
De jonge generaal Titus, begerig als hij was naar roem, kwam tot de conclusie dat "wilde men nu spoed aan zekerheid paren, . . . men de ganse stad met een muur [moest] omgeven".
De bouw van
de muur werd een wedstrijd onder de verschillende legioenen en onderafdelingen
daarvan, en dit verwekte groot enthousiasme bij de soldaten die om het hardst
werkten ten einde het hun toegewezen deel klaar te krijgen. Zij ontbosten de
omgeving en richtten een omheining van palen op rondom de stad, bijna 8
kilometer lang. Of zoals wordt vermeld in Geschiedenis van de
Joodse Oorlog:
"De
muur had een lengte van negenendertig stadiën. . . In drie dagen was het geheel
voleindigd; een werk, waarvoor maanden niet te veel konden geacht worden, werd
met een spoed voltooid, die alle begrip te boven ging".
In de algemene slachting die volgde, kwamen
1.100.000 van Jeruzalems kinderen om. Met de stad zelf
werden zij tegen de grond verpletterd.
Slechts drie torens en een deel van de
westelijke muur bleven overeind staan. Josephus schreef: "Al de overige
muren werden door het houweel zozeer met de grond gelijk gemaakt, dat een
vreemdeling het nauwelijks geloven zou, dat de plaats ooit
bewoond geweest was".
Van alle Evangelisten is het alleen Lukas
die deze voorzegging van Jezus omtrent Jeruzalems nabije verwoesting
in zijn verslag heeft vastgelegd. Zoals er een eeuw ten einde
liep in 587 v.Chr., met de eerste verwoesting van de stad en de deportatie van
het volk, zou ook de Joodse eeuw in 70 AD tot een einde komen.
Of preciezer geformuleerd: Onderbroken
worden totdat in de 70ste Jaarweek God zich weer
exclusief met zijn volk zou gaan bezighouden.
Voor Lukas was een en ander zeer belangrijk.
Theofilus, aan wie hij schreef, maar ook andere Heidenchristenen, konden
hieruit begrijpen dat Israël als natie Gods veroordeling ervoer voor de
verwerping van zijn Zoon, en dat Hij zich (voorlopig) van haar afwendde en met
de Heidenen verder ging. Lukas’ verslag zou dus bijdragen tot het begrip dat er
in de Eerste eeuw een nieuwe eeuw moest aanbreken, die van
Jezus’ Gemeente; zijn Gemeentelichaam.
Και εισελθων εις το ιερον
ηρξατο εκβαλλειν τους πωλουντας, λεγων αυτοις, Γεγραπται,
Και εσται ο οικος μου οικος
προσευχης,
υμεις δε αυτον εποιησατε
σπηλαιον ληστων.
Και ην διδασκων το καθ ημεραν
εν τω ιερω. οι δε αρχιερεις και οι γραμματεις εζητουν αυτον απολεσαι και οι πρωτοι
του λαου· και ουχ ευρισκον το τι ποιησωσιν, ο λαος γαρ απας εξεκρεματο αυτου
ακουων.
45-48 En nadat hij de tempel was
binnengegaan begon hij de verkopers uit te drijven, terwijl hij tot hen zei: Er
staat geschreven:
En mijn huis zal een huis van
gebed zijn; (Js
56:7)
maar jullie maakten er een
rovershol van.
En dagelijks onderwees hij in
de tempel. Maar de Overpriesters en de Schriftgeleerden trachtten hem om te
brengen; zo ook de voornaamsten van het volk. En zij vonden niet wat zij
moesten doen, want al het volk hing aan zijn lippen.
Zoals bij Mattheüs volgt ook bij Lukas,
hoewel sterk ingekort, de beschrijving van de tempelreiniging direct op de
intocht. Maar uit Markus vernemen wij dat Jezus zich die dag beperkte tot het in
ogenschouw nemen van de situatie en de volgende dag terugkeerde om in de tempel
orde op zaken te stellen:
Hij trok Jeruzalem in en ging
naar de tempel. Nadat hij alles in ogenschouw had genomen, ging hij – want het
was al laat geworden – met de twaalf terug naar Bethanië. Toen ze de volgende
dag uit Bethanië vertrokken… kwamen ze in Jeruzalem. Hij ging de tempel binnen
en begon iedereen die daar iets kocht of verkocht weg te jagen. Hij gooide de
tafels van de geldwisselaars en de stoelen van de duivenverkopers omver, en hij
liet niet toe dat iemand voorwerpen over het tempelplein droeg. Hij hield de
omstanders voor: ‘Staat er niet geschreven: “Mijn huis moet voor alle volken
een huis van gebed zijn”? Maar jullie hebben er een rovershol van gemaakt!'
De Hogepriesters en de
Schriftgeleerden hoorden wat er gebeurd was en zochten naar een mogelijkheid om
hem uit de weg te ruimen. Ze waren bang voor hem, omdat het hele volk in de ban
was van zijn onderricht. Nadat de avond gevallen was, gingen Jezus en zijn leerlingen
weg uit de stad.
Lukas gaat voorbij aan de onderscheiding der
dagen waarop Jezus tussen Bethanië en Jeruzalem heen en weer trok. In plaats
daarvan geeft hij een overzicht: Dagelijks onderwees hij in de
tempel.
Maar in Lk 21:37
zal ook hij laten uitkomen dat Jezus in die laatste week de nachten doorbracht
op de Berg der Olijven. Volgens Markus en Mattheüs te Bethanië (Mt 21:17).
Uit de verslagen blijkt dat vooral de
tempelreiniging voor de religieuze elite aanleiding was naar gelegenheden te
zoeken om Jezus om te brengen. Want vanzelfsprekend voelden de Overpriesters
die over het bestuur van de tempel gingen, zich zeer gekwetst. Omdat zij -
overigens uit eigen belang - de misbruiken in de tempel toelieten, konden zij
Jezus’ afkeurende woorden in de eerste plaats op zichzelf van toepassing
brengen. Door hun plichtsverzuim was het Heiligdom als het ware ontaardt tot
een plaats waar criminelen hun geroofde goederen heenbrachten. Vanwege hun haat
tegen Gods Zoon sloten de Schriftgeleerden zich bij hen aan, en dat ondanks het
feit dat beide partijen, de Sadduceïsche priesters en de Farizeïsche
schriftgeleerden, gewoonlijk vijandig tegenover elkaar stonden.
Toen Jezus vroeg in zijn bediening voor de
eerste maal de tempel reinigde, herinnerden de leerlingen zich naderhand dat Jezus
handelde in de geest van Ps 69:10, waar geschreven staat: De ijver
voor uw huis heeft mij verteerd.
De stoffelijke heiligdommen die in de loop
der eeuwen binnen Israël hebben gefunctioneerd - eerst de Tabernakel en later
de Eerste en Tweede Tempel - dienden slechts als voorafbeeldingen van het ware
Heiligdom, de Tempelstad Nieuw Jeruzalem. Met zijn optreden gaf Jezus daarom
bij voorbaat aan het hele Israël Gods te kennen hoezeer God hecht aan de
absolute reinheid en heiligheid van het ware Heiligdom. In zijn visioen van die
neerdalende Tempelstad ziet Johannes dat die noodzaak glorierijke werkelijkheid
zal worden:
En één der zeven engelen die
de zeven schalen hebben, vol van de zeven laatste plagen, kwam en sprak met
mij, zeggend: Kom hier! Ik zal je de Bruid, de Vrouw van het Lam, tonen. En hij
voerde mij in de geest weg naar een grote en hoge berg, en hij toonde mij de
heilige Stad Jeruzalem neerdalend van God uit de hemel, hebbend de heerlijkheid
van God. Haar glans gelijk een zeer kostbaar gesteente, als een kristalhelder
schijnende jaspissteen; hebbend een grote en hoge muur die twaalf poorten
heeft, en op de poorten twaalf engelen; en daarop namen geschreven, welke zijn
van de twaalf stammen der zonen Israëls. Naar het oosten zijn drie poorten,
naar het noorden drie poorten, naar het zuiden drie poorten en naar het westen
drie poorten. En de muur van de Stad heeft twaalf fundamenten en daarop twaalf
namen van de twaalf apostelen van het Lam (Op 21:9-14).
Dát Huis zal in het Millennium voor de
volken inderdaad een volmaakt Heiligdom zijn waar zij God in waarheid zullen
kunnen aanbidden, zoals ook reeds bij monde van Jesaja werd aangekondigd:
En tot de vreemden, die zich
aansloten bij YHWH, om hem te dienen, YHWHs naam lief te hebben, en zijn
dienaren te zijn: … Hen zal ik brengen naar mijn heilige berg, ze vreugde doen
smaken in mijn Huis van gebed… Waarachtig, mijn Huis zal worden genoemd: Een
Huis van gebed voor álle volken. Zo spreekt YHWH, mijn Heer, die de
verstrooiden van Israël verzamelt: Bij hen, die al bijeen zijn gebracht, voeg
ik nog anderen!
Και εγενετο εν μια των ημερων διδασκοντος αυτου τον λαον εν τω ιερω και ευαγγελιζομενου επεστησαν οι αρχιερεις και οι γραμματεις συν τοις πρεσβυτεροις, και ειπαν λεγοντες προς αυτον, Ειπον ημιν εν ποια εξουσια ταυτα ποιεις, η τις εστιν ο δους σοι την εξουσιαν ταυτην. αποκριθεις δε ειπεν προς αυτους, Ερωτησω υμας καγω λογον, και ειπατε μοι· Το βαπτισμα Ιωαννου εξ ουρανου ην η εξ ανθρωπων;
1-4 En het geschiedde op één der dagen toen hij het volk in de tempel aan het onderwijzen was en goede tijdingen verkondigde, dat de overpriesters en de schriftgeleerden met de oudsten erbij stonden. En zij spraken tot hem, zeggend: Zeg ons, op welk gezag doe jij deze dingen? Of wie is het die jou dit gezag heeft gegeven? Hij nu zei ten antwoord tot hen: Ook ik zal jullie een zaak voorleggen; zegt mij: De doop van Johannes, was [die] uit de hemel of uit mensen?
Het Sanhedrin, de Joodse religieuze Raad, was samengesteld uit personen die afkomstig waren uit de gelederen van de Overpriesters, Schriftgeleerden en de Oudsten van het volk.
Dit college had nu kennelijk een delegatie afgevaardigd om een onderzoek in te stellen naar Jezus’ achtergrond. In de eerste plaats wilde men weten op wiens gezag hij handelde, een cruciale zaak voor die Joodse leiders.
Na Pinksteren moesten de apostelen voor die Raad rekenschap afleggen omtrent dezelfde kwestie (Hn 4:1-7).
Het gebruik door Lukas van het werkwoord εφιστημι in de aorist geeft aan dat Jezus’ opponenten onverwacht ter plaatse verschenen. Vergelijk Lk 2:9.
Zij konden niet verdragen dat hij zonder hun toestemming onderwees en invloed kreeg op het volk; vandaar hun vraag naar zijn volmacht.
Het Sanhedrin oefende namelijk toezicht uit op alle godsdienstzaken. De Romeinse overheerser stond de Raad een grote mate van onafhankelijkheid toe. Naast bestuurlijk gezag oefende het ook burgerlijke autoriteit uit, gemachtigd om mensen te arresteren en gevangen te zetten. Zelfs de Joden in de diaspora erkenden de religieuze autoriteit van het Sanhedrin. Vergelijk Hn 9:1-2; 28:21.
οι δε συνελογισαντο προς εαυτους λεγοντες οτι Εαν ειπωμεν, Εξ ουρανου, ερει, Δια τι ουκ επιστευσατε αυτω; εαν δε ειπωμεν, Εξ ανθρωπων, ο λαος απας καταλιθασει ημας, πεπεισμενος γαρ εστιν Ιωαννην προφητην ειναι. και απεκριθησαν μη ειδεναι ποθεν. και ο Ιησους ειπεν αυτοις, Ουδε εγω λεγω υμιν εν ποια εξουσια ταυτα ποιω.
5-8 Zij dan overlegden onder elkaar, zeggend: Als wij zeggen: Uit de hemel, zal hij zeggen: Waarom hebben jullie hem niet geloofd? Maar als wij zeggen: Uit mensen, zal al het volk ons stenigen, want het is ervan overtuigd dat Johannes een profeet was. En zij antwoordden dat zij niet wisten vanwaar. En Jezus zei tot hen: Dan zeg ik jullie ook niet op welk gezag ik deze dingen doe.
De Sanhedristen zijn duidelijk in verlegenheid gebracht, want ze zijn niet van plan eerlijk hun mening te geven. De oprechten onder Jezus’ gehoor kunnen echter alleen reeds uit Jezus’ vraagstelling tot het juiste antwoord komen. Aangezien Johannes ten gunste van Jezus had getuigd - denk aan zijn woorden: Ik doop jullie wel met water, maar hij die komt is sterker dan ik; ik ben [zelfs] niet geschikt de riem van zijn sandalen los te maken. Hij zal jullie dopen in heilige geest en vuur. Zijn wanschop is in zijn hand om zijn dorsvloer door en door te reinigen en de tarwe in zijn schuur bijeen te brengen, maar het kaf zal hij verbranden met onuitblusbaar vuur - en zij ervan overtuigd waren dat Johannes een profeet van God was, moest ook Jezus’ optreden door de hemel gemachtigd zijn.
De religieuze leiders peinzen er niet over om naar waarheid en volgens hun geweten te antwoorden. Zij berekenen slechts vooruit welk profijt hun opponent van hun antwoord kan hebben. Alleen Lukas vermeldt waaruit hun vrees jegens het volk bestond: Zij hielden zelfs rekening met steniging. Steniging was onder de Wet ondermeer de sanctie die stond op vals profeteren. Nu vreesden de leiders dat zelfde lot door de zending van een ware profeet te ontkennen.
Met het antwoord waarmee zij uiteindelijk komen - Wij weten het niet - kunnen zij overigens ook niet erg gelukkig geweest zijn, want feitelijk diskwalificeerden zij zich daarmee als betrouwbare leiders in religieuze zaken. Zij bleken immers niet in staat het voornaamste godsdienstige verschijnsel van die dagen juist te beoordelen. Jezus had gelijk toen hij had gezegd: Laat hen begaan. Zij zijn blinde leiders van blinden (Mt 15:14).
Jezus acht zich nu ontslagen van de plicht om rekenschap af te leggen. Dat zij de goddelijke zending van de hemel niet willen erkennen is een duidelijke aanwijzing dat zij ook zijn volmacht niet zullen aannemen.
De boze wijnbouwers
Ηρξατο δε προς τον λαον λεγειν την παραβολην ταυτην· Ανθρωπος [τις] εφυτευσεν αμπελωνα, και εξεδετο αυτον γεωργοις, και απεδημησεν χρονους ικανους. και καιρω απεστειλεν προς τους γεωργους δουλον, ινα απο του καρπου του αμπελωνος δωσουσιν αυτω· οι δε γεωργοι εξαπεστειλαν αυτον δειραντες κενον. και προσεθετο ετερον πεμψαι δουλον· οι δε κακεινον δειραντες και ατιμασαντες εξαπεστειλαν κενον. και προσεθετο τριτον πεμψαι· οι δε και τουτον τραυματισαντες εξεβαλον. ειπεν δε ο κυριος του αμπελωνος, Τι ποιησω; πεμψω τον υιον μου τον αγαπητον· ισως τουτον εντραπησονται. ιδοντες δε αυτον οι γεωργοι διελογιζοντο προς αλληλους λεγοντες, Ουτος εστιν ο κληρονομος· αποκτεινωμεν αυτον, ινα ημων γενηται η κληρονομια. και εκβαλοντες αυτον εξω του αμπελωνος απεκτειναν. τι ουν ποιησει αυτοις ο κυριος του αμπελωνος;
9-15 Hij nu begon tot het volk deze parabel te spreken: Een mens plantte een wijngaard en verhuurde hem aan landbouwers en ging voor geruime tijd buitenslands. En op de bestemde tijd zond hij een slaaf naar de landbouwers, opdat zij hem van de vrucht van de wijngaard zouden geven. Maar de landbouwers zonden hem, na geslagen te hebben, met lege handen weg. Vervolgens zond hij een andere slaaf, maar ook die zonden zij, na hem geslagen en beledigd te hebben, met legen handen weg. En hij zond nog een derde, maar ook deze wierpen zij uit, na hem verwond te hebben. De Heer van de wijngaard nu zei: Wat zal ik doen? Ik zal mijn geliefde zoon zenden; waarschijnlijk zullen zij deze ontzien. Toen de landlieden echter hem zagen, gingen zij onder elkaar overleggen, zeggend: Deze is de erfgenaam; laten wij hem doden, opdat de erfenis van ons wordt. En na hem buiten de wijngaard geworpen te hebben, doodden zij hem. Wat zal dan de Heer van de wijngaard met hen doen?
Voor het juiste begrip van de parabel is het van belang te onderscheiden dat Jezus in de tempel bezig was het volk te onderwijzen, dat de Sanhedristen erbij waren komen staan en dat hij zojuist - althans in de context bij Lukas - met de laatsten in de gezagskwestie verwikkeld was geraakt. Daarmee had die religieuze elite de aanval ingezet om een beschuldiging tegen hem te vinden, zodat hij ter dood kon worden gebracht. En nu, nog steeds in hun aanwezigheid, spreekt Jezus het volk verder toe in de parabel van de moordzuchtige wijngaardeniers [γεωργοι; lett.: landbouwers].
Het is daarom niet moeilijk om in die wijngaardeniers de boosaardige religieuze overheden der Joden te zien, en niet het Joodse volk als geheel. Trouwens, in vers 19 zullen we zien dat die religieuze elite ook zelf heel goed begreep dat de parabel met het oog op hen door Jezus werd verteld. Waarom is dit van belang?
Omdat binnen de Christenheid dit onderwijs is aangegrepen om de zogeheten 'vervangingsleer' kracht bij te zetten. Volgens velen zou Jezus hier geleerd hebben dat God de Joden - nadat zij zijn Zoon ter dood hadden gebracht - voorgoed als zijn uitverkoren volk had verworpen. Al hun voorrechten - zoals vervat in de beloften en de verbonden, maar ook het zoonschap en hun dienst voor hem - zou God hun ontnomen hebben en aan de christenheid toevertrouwd (Rm 9:1-5).
Maar die 'leer' is, juist op grond van deze parabel, onhoudbaar en een grove dwaling gebleken welke het volk van God grote schade heeft toegebracht (Rm 11:1-2, 25-29, 32-33).
Om het met dr. H. Baarlink te zeggen, commentaar leverend op het parallelle gedeelte in Mattheüs:
Hier is geen sprake van een oordeel
over het joodse volk en nog veel minder van een verwerping ervan en van een
vervanging (substitutie) van het thans verworpen joodse volk door andere
volken. Hier wordt geen volk verworpen, maar het oordeel aangekondigd over hun
leiders, ook al wordt het volk zoals te allen tijde de dupe van hetgeen zijn
leiders doen. Tegenover elkaar staan hier niet het joodse volk en de heidense
volkeren, maar de joodse leiders aan de ene zijde en ‘andere pachters’ dan wel
‘een volk dat zijn vruchten (op tijd) opbrengt’ aan de andere zijde (v.41 en
43)… Het is daarom ook niet direct een oordeel over bepaalde mensen, maar over
gezagsdragers en instituties. Dezen golden op zijn minst in eigen ogen als
religieus voorbeeldig en oefenden een daarmee overeenkomend gezag uit (vgl.
23:2v.).
(Een praktische Bijbelverklaring -
Tekst en Toelichting, 1999; blz. 134)
De parabel is sterk allegorisch. De eigenaar God plantte destijds de wijngaard door zijn uitverkoren volk in het Beloofde Land te brengen en hen de toezegging te doen dat zij, als een volk ten eigendom, een koninkrijk van priesters zouden worden (Ex 19:3-6; Js 5:1-7).
Vanaf die tijd was aan Israël een beheer toevertrouwd en een tijdlang, in het bijzonder vanaf David en Salomo, functioneerde er in typologische zin een Messiaans koninkrijk met een ‘gezalfde van YHWH’ op YHWHs troon (1Kr 29:23-30).
De macht die aan de Bestuurders van het volk was toevertrouwd, mocht niet ten eigen bate worden aangewend, maar tot verheerlijking van God. Dit zouden zij ondermeer doen door zich dienstbaar op te stellen in de behartiging van de belangen van het volk. Van hen werd daarom rekenschap geëist wat betreft hun beheer, en dikwijls moest de Heer van de koninklijke wijngaard zijn slaven, de profeten, eropuit sturen om hen aan hun plichten te herinneren.
Vooral uit de parallelle gedeelten in Mattheüs en Markus kan geconcludeerd worden dat de slechte behandeling die Gods slaven door goddeloze overheden werd aangedaan, crescendo ging:
Zedekia was eenentwintig jaar toen hij koning werd en hij regeerde elf jaar in Jeruzalem. Hij deed wat YHWH, zijn God, mishaagde. Hij wilde zich niet verootmoedigen voor Jeremia, de profeet, die namens YHWH tot hem sprak. Hij pleegde bovendien opstand tegen Nebukadnezar die hem bij God had laten zweren hem trouw te blijven. Hij bleef halsstarrig en verstokt, en weigerde terug te keren tot YHWH, de God van Israël. Ook de voornaamste priesters en het volk zelf vielen in groten getale af. Ze bedreven alle gruweldaden der Heidenvolken en ontwijdden de tempel die YHWH geheiligd had. YHWH, de God van hun vaderen, werd niet moe hun telkens weer gezanten te sturen, want Hij had medelijden met zijn volk en zijn woonplaats. Maar ze overlaadden de gezanten van God met smaad, sloegen hun waarschuwingen in de wind, en spotten met de profeten, zodat YHWHs toorn zich zozeer tegen zijn volk verhief dat geen genezing meer mogelijk was.
In de Eerste eeuw stuurde God tenslotte zijn Zoon, de Geliefde. Dat lijkt, gezien de moordzuchtige geest van de Joodse leiders en al het kwaad dat zij de profeten hadden aangedaan, dwaasheid. Het lijkt niet reëel hem te horen zeggen: Waarschijnlijk zullen zij deze ontzien. Vergelijk Mt 23:29-37.
Maar hiermee wordt, zoals Paulus later door de geest te kennen zou geven, de dwaasheid van God voorgesteld die uit mededogen met zijn volk Israël en uit liefde voor de wereld tenslotte zijn enigverwekte Zoon zond, opdat een ieder die in hem gelooft niet zou vergaan maar eeuwig leven zou hebben (1Ko 1:18-25; Jh 3:15).
Het geduld van de Eigenaar der wijngaard wordt door de wijnbouwers verkeerd uitgelegd. Zij worden in toenemende mate stoutmoediger en menen bij het zien van de Zoon dat zij ook hem ongestraft kunnen doden. Dat zij daardoor in het bezit menen te komen van de wijngaard als diens erfdeel, is zelfs binnen de normale menselijke samenleving een onzinnig idee. Ook die gedachte is derhalve allegorisch getint. Het tekent de mentaliteit van de Sanhedristen die Jezus’ Messiaanse aanspraken teniet wilden doen en zelf hun bestuurlijke voorrechten behouden, alsof het volk hun erfdeel was. Vergelijk Dt 32:8-9; Ps 2:7-8.
En na hem
buiten de wijngaard geworpen te hebben, doodden zij hem…
Dit ging in
vervulling toen de Joodse religieuze leiders Jezus aan de Romeinse autoriteiten
uitleverden, hem bij de rechtszitting voor Pilatus als hun Messias
verloochenden, waarna hij buiten Jeruzalem - buiten het kamp -
ter dood werd gebracht (Jh 19:12-15;
Hn 3:13-15;
Hb 13:11-13).
ελευσεται και απολεσει τους γεωργους τουτους, και δωσει τον αμπελωνα αλλοις. ακουσαντες δε ειπαν, Μη γενοιτο. ο δε εμβλεψας αυτοις ειπεν, Τι ουν εστιν το γεγραμμενον τουτο·
Λιθον ον απεδοκιμασαν οι οικοδομουντες,
ουτος εγενηθη εις κεφαλην γωνιας;
πας ο πεσων επ εκεινον τον λιθον συνθλασθησεται· εφ ον δ αν πεση, λικμησει αυτον. Και εζητησαν οι γραμματεις και οι αρχιερεις επιβαλειν επ αυτον τας χειρας εν αυτη τη ωρα, και εφοβηθησαν τον λαον· εγνωσαν γαρ οτι προς αυτους ειπεν την παραβολην ταυτην.
16-19 Hij zal komen en deze landbouwers ombrengen en de wijngaard aan anderen geven. Toen zij nu [dit] hoorden, zeiden zij: Moge het niet geschieden! Maar hij, hen aankijkend, zei: Wat dan betekent dit, dat geschreven staat:
De steen die de bouwlieden hebben verworpen, die is geworden tot hoofd van de hoek?
Ieder die op die steen valt, zal verbrijzeld worden; op wie hij mocht vallen, hem zal hij vermorzelen. En de Schriftgeleerden en de Overpriesters trachtten in dat uur de handen aan hem te slaan; en zij vreesden het volk, want zij begrepen dat hij deze parabel tot hen sprak.
Uit Mt 21:43 kan de conclusie worden getrokken dat de wijngaard het koninkrijk Gods vertegenwoordigt. Dat die ‘wijngaard’ aan anderen zou worden gegeven was voor de rechtgeaarde Jood daarom zeer schokkend. Vandaar: Moge het niet geschieden! Toch zou het gebeuren:
Daarom zeg ik jullie: Het koninkrijk Gods zal van jullie
weggenomen worden en gegeven aan een natie die de vruchten ervan voortbrengt.
Lezer, merk op:
(1) dat het koninkrijk Gods weggenomen zal worden van de wijnbouwers, de joodse bestuurders;
(2) dat het gegeven zal worden, niet aan een andere natie, maar eenvoudig aan een natie.
Die natie is het ware Israël Gods, dat uiteindelijk zal bestaan uit de twee Gemeentes van Gods voornemen, de Joodse en de Christelijke.
Voor die beide geldt:
Want noch
besnijdenis is iets noch voorhuid, maar een
nieuwe schepping. En allen die volgens deze regel het spoor
zullen houden, vrede op hen en barmhartigheid; ja, op het
Israël Gods.
Wegens ongeloof in haar Messias heeft de God van Israël zijn volk (tijdelijk) opgesloten in ongehoorzaamheid, maar wel met het oogmerk om het op zijn bestemde tijd barmhartigheid te betonen. In de 70ste Week zal een gelovig Overblijfsel dat geluk ervaren. De leden ervan, natuurlijke takken, zullen dan op de Olijfboom van het ware Israël Gods, d.i. Heel Israël, worden (terug)geënt (Rm 11:31-32, 24-26).
Tot die tijd leven we in de Gemeente-eeuw en zolang de leden daarvan op aarde zijn, behartigen zij het beheer van het koninkrijk Gods.
Vergelijk Rm 14:17-18 en 1Ko 4:20.
Zie ook het commentaar op de parabel van Lukas 13:6-9, waar de kwestie van Israëls positie binnen het koninkrijk Gods vanuit een andere invalshoek wordt toegelicht: De vijgenboom die geplant werd in een wijngaard, maar zonder vrucht bleef.
De steen die
de bouwlieden hebben verworpen, die is geworden tot hoofd van de hoek…
Een letterlijk
citaat van Ps 118:22.
En het is helder waarop Jezus doelt. Hijzelf, de Messiaanse Steen, zou
weliswaar door die Joodse bouwlieden worden verworpen. Toch zou hij de
Hoeksteen van de nieuwe Tempelstad worden, en dat volgens het beginsel
dat iets wat in de ogen der mensen gering is en niet wordt geacht, naderhand
toch van overwegend belang wordt. De context van Psalm 118
laat uitkomen dat dit in de eerste plaats is voorzegd voor Israël als volk,
maar omdat Jezus de voornaamste is van dat volk, ja, het eigenlijke Zelf van
Israël, krijgt de toepassing op hem alle nadruk.
De geliefde Zoon van de Heer der wijngaard, die inderdaad door de ‘wijnbouwers’ werd gedood, kon vanzelfsprekend slechts door middel van een opstanding tot hoofd van de hoek worden, en dat is precies datgene wat Petrus kort na Pinksteren beklemtoonde:
Jullie allen en het hele volk van Israël [dient] te weten dat deze man hier gezond voor jullie staat dankzij de naam van Yeshua Mashiach uit Nazaret, die door jullie aan een paal werd gehangen, maar die door God uit de dood werd opgewekt. Hij is de Steen die door jullie, de Bouwlieden, vol verachting werd weggeworpen, maar die nu de Hoeksteen geworden is. En er is in niemand anders redding, want er is geen andere naam onder de hemel aan de mensen gegeven waardoor we gered kunnen worden (Hn 4:10-12).
Redding derhalve
voor allen die gelovig erkennen dat redding slechts gelegen is in de ‘Steen’.
Maar voor hen die over die Steen struikelen geldt: Ieder die op die steen valt, zal verbrijzeld worden. Op wie
hij mocht vallen, hem zal hij vermorzelen.
Vergelijk Js 8:14-15;
28:14-19;
Lk 2:34;
Rm 6:23.
Kαι παρατηρησαντες απεστειλαν εγκαθετους υποκρινομενους εαυτους δικαιους ειναι, ινα επιλαβωνται αυτου λογου, ωστε παραδουναι αυτον τη αρχη και τη εξουσια του ηγεμονος. και επηρωτησαν αυτον λεγοντες, Διδασκαλε, οιδαμεν οτι ορθως λεγεις και διδασκεις και ου λαμβανεις προσωπον, αλλ επ αληθειας την οδον του θεου διδασκεις· εξεστιν ημας Καισαρι φορον δουναι η ου; κατανοησας δε αυτων την πανουργιαν ειπεν προς αυτους, Δειξατε μοι δηναριον· τινος εχει εικονα και επιγραφην; οι δε ειπαν, Καισαρος. ο δε ειπεν προς αυτους, Τοινυν αποδοτε τα Καισαρος Καισαρι και τα του θεου τω θεω. και ουκ ισχυσαν επιλαβεσθαι αυτου ρηματος εναντιον του λαου, και θαυμασαντες επι τη αποκρισει αυτου εσιγησαν.
20-26 En na hem gadegeslagen te hebben zonden zij heimelijk mannen uit, die veinsden dat zijzelf rechtvaardig waren, opdat zij [hem] op een woord van hem zouden vangen, zodat zij hem aan de overheid en het gezag van de stadhouder konden overleveren. En zij richtten zich met een vraag tot hem, zeggend: Leraar, wij weten dat je rechtuit spreekt en onderwijst en niemand naar de ogen ziet, doch de weg van God naar waarheid leert. Is het ons geoorloofd Caesar belasting te betalen of niet? Daar hij echter hun sluwheid doorzag, zei hij tot hen: Toont mij een denarius. Wiens beeld en opschrift heeft hij? Zij dan zeiden: Van Caesar. Hij nu zei tot hen: Welnu, geeft aan Caesar terug wat van Caesar, en aan God wat van God is. En zij waren niet in staat hem op een uitspraak te vangen tegenover het volk; en zich verwonderend over zijn antwoord, deden zij er het zwijgen toe.
Jezus’ religieuze vijanden hebben een nieuwe aanpak bedacht om hem in hun val te laten lopen. Wat hun ontgaat, is het feit dat zij in hun zogenaamde sluwheid juist Gods bedoelingen bevorderen. Zonder het ook maar in enig opzicht te beseffen bieden zij Jezus namelijk de gelegenheid een belangrijk leerpunt te onthullen, een onderwijzing die van groot belang zal blijken te zijn voor de natie waarvan hij zojuist verklaarde dat het koninkrijk Gods aan haar gegeven zal worden.
Mattheüs laat ons weten dat het plan om Jezus in conflict te laten komen met de Romeinse autoriteit, van de Farizeeën afkomstig was en dat zij hun leerlingen met de Herodianen op hem afstuurden. Als Jezus dan de belastingplicht zou ontkennen, konden de laatsten hem bij de landvoogd aanklagen (Mt 22:15-22).
Zij meenden namelijk dat Jezus met hun vraag voor een dilemma werd geplaatst. Als hij van zichzelf dacht de Messias te zijn, zou hij - volgens hen - moeten weigeren aan de vreemde Overheerser belasting te betalen. Erkende hij echter de belastingplicht, dan moest hij wel zijn aanzien bij het volk verliezen.
De denarius
droeg zowel het beeld als het opschrift van Caesar: Tiberius Caesar, zoon van de verheven Augustus.
Welnu, zelfs de Joodse religieuze elite erkende de munt als een wettig betaalmiddel. Door de munt dus dagelijks te gebruiken bewezen zij daarmee dat zij de Romeinse heerschappij feitelijk erkenden. De heerschappij van een vorst strekte zich immers zó ver uit als de geldigheid van zijn munt.
Dus: Geeft aan Caesar de dingen terug die Caesar toebehoren!
Daarmee wees Jezus de claim dat de echte Messias het betalen van belasting als verkeerd zou zien, af.
Maar omdat hij
niet gekomen was om de belangen van Caesar te verdedigen noch die van de
Farizeeën te dienen, voegde hij er een vermaning aan toe welke voor de
toehoorders van groot geestelijk belang was: Geeft aan God de dingen terug die God toebehoren!
Dat is een heilzame lering gebleken voor de leden van het Israël Gods gedurende de gehele Gemeente-eeuw. Met dit eenvoudige beginsel heeft Jezus namelijk een scherpe scheidingslijn getrokken tussen twee rechtsorden, die van de politieke Staat aan de ene kant en het Koninkrijk van God aan de andere kant. Reeds met de gradatie Caesar-God gaf Jezus aan dat de aanspraken van de Burgerlijke Overheid alleen dan rechtmatig zijn wanneer ze niet conflicteren met de aanspraken van God; bijvoorbeeld dat aanbidding alleen Hém toekomt.
In het bekende hoofdstuk 13 van zijn Romeinenbrief heeft Paulus dat beginsel voor de leden van de Gemeente verder uitgewerkt:
Elke ziel zij aan de over haar gestelde overheden onderdanig; want er is geen overheid dan door God, en die er zijn, zijn door God ingesteld. Wie zich dus tegen de overheid verzet, weerstaat de instelling van God. En zij die weerstaan, zullen oordeel voor zichzelf ontvangen. Want de overheidspersonen zijn niet voor het goede, maar voor het kwade werk te vrezen. Wilt u nu de overheid niet vrezen, doe het goede, en u zult lof van haar hebben, want zij is Gods dienares, u ten goede. Maar als u het kwade doet, vrees dan; want zij draagt het zwaard niet tevergeefs; want zij is Gods dienares, een wreekster tot straf voor hem die het kwade bedrijft. Daarom is het nodig onderdanig te zijn, niet alleen om de straf, maar ook om het geweten. Want daarom betaalt u ook belasting; immers, zij zijn dienaars van God, juist daarin voortdurend werkzaam. Geeft aan allen wat hun toekomt: Belasting, aan wie belasting; tol, aan wie tol; vrees, aan wie vrees; eer, aan wie eer toekomt.
(telos)
Jezus had zijn opponenten wederom tot zwijgen gebracht. Hem aanklagen bij de Romeinen was vanzelfsprekend niet mogelijk, want hij had de belastingplicht zelf erkend. Maar zij konden hem ook geen sympathie voor de Heidense heerser aanwrijven. Hij had slechts uit hun eigen woorden en dagelijks handelen de juiste conclusies getrokken.
Προσελθοντες δε τινες των Σαδδουκαιων, οι [αντι]λεγοντες αναστασιν μη ειναι, επηρωτησαν αυτον λεγοντες, Διδασκαλε, Μωυσης εγραψεν ημιν, εαν τινος αδελφος αποθανη εχων γυναικα, και ουτος ατεκνος η, ινα λαβη ο αδελφος αυτου την γυναικα και εξαναστηση σπερμα τω αδελφω αυτου. επτα ουν αδελφοι ησαν· και ο πρωτος λαβων γυναικα απεθανεν ατεκνος· και ο δευτερος και ο τριτος ελαβεν αυτην, ωσαυτως δε και οι επτα ου κατελιπον τεκνα και απεθανον. υστερον και η γυνη απεθανεν. η γυνη ουν εν τη αναστασει τινος αυτων γινεται γυνη; οι γαρ επτα εσχον αυτην γυναικα.
27-33 Toen kwamen
enigen der Sadduceeën naderbij, die [tegen anderen in] zeggen dat er
geen opstanding is, en zij vroegen hem, zeggend: Leraar, Mozes heeft ons geschreven:
Wanneer iemands broer die een vrouw heeft, kinderloos sterft, moet zijn broer
de vrouw nemen en voor zijn broer nageslacht verwekken. Er waren dan zeven
broers; en de eerste nam een vrouw en stierf kinderloos. Ook de tweede en de
derde nam haar; desgelijks lieten de zeven geen kinderen na en stierven.
Tenslotte stierf ook de vrouw. De vrouw dan, van wie van hen wordt zij in de
opstanding [de] vrouw? Want de zeven hebben haar [tot] vrouw gehad.
De Farizeeën hebben zonder succes Jezus een strikvraag voorgelegd. Nu doen de Sadduceeën op hun beurt een poging door hem een fictief verhaal te vertellen naar aanleiding van het zwagerhuwelijk. In de Wet was daarover het volgende door Mozes opgetekend:
Wanneer broers
bij elkaar wonen en één van hen komt te sterven zonder een zoon na te laten,
dan mag de vrouw van de overledene niet huwen met een man buiten de familie.
Haar zwager zal gemeenschap met haar hebben, haar tot vrouw nemen en het
zwagerhuwelijk met haar sluiten. De eerste zoon die zij hem schenkt, zal op
naam van zijn overleden broer staan, zodat diens naam niet uit Israël
verdwijnt.
(Dt 25:5-6).
De Sadduceeën meenden hiermee een krachtig wapen te hebben om de onmogelijkheid van de opstanding aan te tonen. Zij spreken Jezus weliswaar beleefd aan als Leraar, maar in werkelijkheid geloven zij niet dat hij een antwoord heeft op hun vraagstelling, noch welke leraar maar ook. Zij zijn zogenaamd benieuwd naar zijn reactie, maar zij voelen zich al de overwinnaars.
και ειπεν
αυτοις ο Ιησους, Οι υιοι του αιωνος τουτου γαμουσιν και γαμισκονται, οι δε
καταξιωθεντες του αιωνος εκεινου τυχειν και της αναστασεως της εκ νεκρων ουτε
γαμουσιν ουτε γαμιζονται· ουδε γαρ αποθανειν ετι δυνανται, ισαγγελοι γαρ εισιν,
και υιοι εισιν θεου, της αναστασεως υιοι οντες.
34-36 En Jezus zei
tot hen: De zonen van deze eeuw huwen en worden ten huwelijk gegeven. Zij
echter die waardig zijn geacht aan die eeuw deel te krijgen en aan de
opstanding uit de doden, huwen niet noch worden zij ten huwelijk gegeven, want
zij kunnen ook niet meer sterven; want zij zijn aan engelen gelijk, en zijn
zonen van God, daar zij zonen van de opstanding zijn.
In de parallelle verslagen van Mattheus en Markus wijst Jezus de vraagstellers allereerst op hun dwaling in verband met hun ontkenning van de opstanding. Wat de Schrift betreft tonen zij dat zij onwetend zijn, maar ook weten zij niets af van Gods grote macht en kracht. Zie Mt 22:29 en Mr 12:24.
Lukas daarentegen vermeldt Jezus’ weerlegging het uitvoerigst en is bijgevolg het meest onthullend.
De opstanding vindt allereerst plaats in een nieuw tijdperk, tijdens het Millenniumrijk van de Messias. Dat is de 'eeuw' waarin mensen niet langer sterven als gevolg van de zondeval. Bij hun overlijden hebben zij de Adamitische erfenis achter zich gelaten en daarmee het tijdperk waarin de (overgeërfde) zonde onafgebroken de dood als 'loon' uitbetaalde (Rm 5:12; 6:23).
Wanneer zij door Gods kracht worden opgewekt, zijn zij dan ook geen zonen meer van Adam, maar van God. Daarmee is niet alleen de onvermijdelijkheid van de dood verleden tijd, maar ook leven zij niet langer in de Adamitische eeuw waarin het huwelijk en kinderen voortbrengen het opvallendste kenmerk was.
Hun situatie komt dan in drie opzichten overeen met die van de engelen:
(1) Zij hoeven niet te sterven.
(2) Er worden geen huwelijken meer gesloten.
Er is sprake van een nieuwe existentie binnen een nieuwe vorm van menselijke gemeenschap op aarde. Een aparte relatie tussen twee mensen past niet bij die nieuwe situatie. Ook in deze kwestie zal gelden wat Johannes te horen kreeg in zijn visioen van de nieuwe hemel en de nieuwe aarde: Zie! Ik maak alle dingen nieuw (Op 21:1-5).
(3) Er is niet langer sprake van mannelijk en vrouwelijk.
Om de mensheid door middel van voortplanting binnen het huwelijk voort te brengen, werd de oorspronkelijke mens gescheiden in mannelijk envrouwelijk (Gn 1:27-28; 2:18-24) :
En God schiep de mens naar zijn beeld; naar Gods beeld schiep hij hem
[Eerste fase];
Mannelijk en vrouwelijk schiep hij hen
[Tweede fase: αρσεν και θηλυ (LXX); Mt 19:4].
Maar kennelijk zal de tweede fase - na Gods doel gediend te hebben - ‘teruggedraaid’ worden.
Volgens Jr 31:22 gaat God iets nieuws scheppen op aarde. Wat zal dat nieuwe zijn? Het vers antwoordt:
Vrouwelijk omvangt een sterke man [Hebreeuws: GeBeR]
Of, zoals de GNB (1984 versie) de tekst vertaalde:
Ik begin iets heel nieuws: zo nieuw, zo anders zal het zijn, dat de vrouw een man kan zijn, en de man een vrouw.
"Kan er dan
nog wel geluk op aarde zijn", is wellicht de eerste vraag die bij velen
opkomt. Het antwoord luidt: Zeer beslist! Want dit voornemen van God is
eerder bedoeld als een verruiming van het levensgeluk dan als een beperking
ervan.
Het huwelijk blijkt dus eindig te zijn. Maar dat was op grond van de passage in Genesis, hoofdstuk 1, waar we lezen over de instelling ervan, alleen maar te verwachten. Het was Gods doel dat de nakomelingen van het eerste mensenpaar de aarde zouden vullen. Door de zondeval, als gevolg waarvan de mensen gingen sterven, heeft dat vullen langer geduurd dan aanvankelijk verwacht mocht worden.
Daarnaast is er nog iets anders - en bovendien van veel groter belang – waarom logischerwijs verwacht moet worden dat aan het menselijke huwelijk een einde komt.
Uit een vergelijking van Ef 5:28-32 met Gn 2:21-24 kan namelijk geconcludeerd worden dat in het huwelijk van meet af een groot mysterie lag opgesloten. Het zou als voorafbeelding dienen van de geestelijke huwelijksverhouding tussen de Messias en zijn Gemeente. Wanneer daarom die Bruidgemeente wordt opgenomen en met haar Bruidegom wordt verenigd, kan de bruiloft van het Lam plaats vinden. De voorafbeelding heeft dan haar doel gediend, de werkelijkheid breekt aan.
De Sadduceeën verwierpen niet alleen de mogelijkheid van een opstanding, maar ontkenden ook het bestaan van engelen (Hn 23:8). Door en passant melding te maken van engelen, toonde Jezus ook hun ongelijk op dat leerpunt aan.
Personen als dezen, die niet werkelijk blijk geven van oprecht geloof, maar eerder van bot ongeloof, doen in hun 'slimheid' vaak tegenstrijdige beweringen. Want terwijl zij de mogelijkheid van een opstanding ontkenden, impliceerden de Sadduceeën met hun vraag tegelijkertijd dat de huwelijksband blijvend zou zijn en niet door de dood van één of beide partners verbroken wordt, terwijl het tekstgedeelte waarop zij zich baseerden dat nu juist laat uitkomen.
Alleen al de mogelijkheid om opnieuw te huwen na de dood van de partner bewijst dat de dood het huwelijk ontbindt. In 1Ko 7:39 en Rm 7:1-3 bevestigt de apostel Paulus dat beginsel.
Geen wonder dat Jezus tot hen zei: Jullie dwalen zeer! (Mr 12:27).
οτι δε
εγειρονται οι νεκροι και Μωυσης εμηνυσεν επι της βατου, ως λεγει κυριον
τον θεον Αβρααμ και θεον Ισαακ και θεον Ιακωβ· θεος δε ουκ εστιν νεκρων αλλα
ζωντων, παντες γαρ αυτω ζωσιν. αποκριθεντες δε τινες των γραμματεων ειπαν,
Διδασκαλε, καλως ειπας· ουκετι γαρ ετολμων επερωταν αυτον ουδεν.
37-40 Maar dat de
doden worden opgewekt heeft ook Mozes te kennen gegeven bij de braamstruik, als
hij zegt: [de] Heer de God van Abraham en God van Isaäk en God van
Jakob. Hij toch is geen God van doden maar van levenden; want voor hem
leven zij allen. Sommigen nu van de schriftgeleerden zeiden ten antwoord:
Leraar, je hebt juist gesproken. Want zij hadden niet meer de moed hem iets te
vragen.
Wanneer de Sadduceeën meer respect voor de Schrift gehad zouden hebben, zouden zij niet zo gauw de opstanding bespottelijk hebben gemaakt. Niet alleen de Profeten, de Psalmen en de overige Geschriften, maar ook de Pentateuch, waarop zij zich bij voorkeur beriepen wegens haar bijzonder gezag, leerden nadrukkelijk de opstanding en het teniet doen van de dood.
Zie: Js 25:8; 26:19; Hs 13:14; Dn 12:2, 13; Jb 14:13-15; Ps 16:9-11; 49:16.
Dat een toekomstige opstanding voor de aartsvaders ook kon worden afgeleid uit de woorden die YHWH tot Mozes sprak bij het doornbos - dat op wonderbare wijze in brand stond en toch niet verteerde - had blijkbaar niemand anders in Israël tot dan toe onderscheiden (Ex 3:1-6).
Maar Jezus zag
in het feit dat YHWH zich de God van Abraham, Isaäk en Jacob
noemt, terecht een bewijs dat hun terugkeer uit Sjeool, het gemeenschappelijke
graf der doden die God in zijn herinnering bewaart, zeker is: Hij toch is geen God van doden
maar van levenden; want voor hem leven zij allen.
Terwijl de Adamitische mens dood is in zijn overtredingen, terwijl hij nog leeft, zijn degenen die werkelijk dood zijn, maar in Sjeool wachten op hun opstanding, voor God levend (Ef 2:1-5). Hij ziet hen - kijkend naar de toekomst van het Millennium - als levenden voor zich (Lk 13:28; Rm 4:17).
Zie ook het commentaar bij Lukas 12:4-7.
Ειπεν δε προς αυτους, Πως λεγουσιν τον Χριστον ειναι Δαυιδ υιον; αυτος γαρ Δαυιδ λεγει εν βιβλω ψαλμων,
Ειπεν κυριος τω κυριω μου,
Καθου εκ δεξιων μου
εως αν θω τους εχθρους σου υποποδιον των ποδων σου.
Δαυιδ ουν κυριον αυτον καλει, και πως αυτου υιος εστιν;
41-44 Hij nu zei tot hen: Hoe zegt men dat de Messias Davids zoon is? Want David zelf zegt in het Boek der Psalmen:
De Heer heeft tot mijn Heer gezegd:
Zet je aan mijn rechterhand,
totdat ik je vijanden plaats [tot] een voetbank van je voeten.
David noemt hem daarom heer, en hoe is hij zijn zoon?
Uit het verband bij Mattheüs blijkt dat Jezus weer in gesprek was geraakt met de Farizeeën, aangezien die hem benaderden toen hun was gebleken dat hij de Sadduceeën met zijn antwoord over de opstanding de mond had gesnoerd.
Zie Mt 22:34-46.
Nu neemt hij het initiatief tot het wederzijds stellen van vragen van hen over.
Lukas laat de vraag der Farizeeën over de belangrijkheid van de geboden in de Wet bewust achterwege, teneinde deze perikoop te laten aansluiten op het kernpunt van de vorige: Het zoonschap Gods (vers 36).
Jezus legt de
Farizeeën een heikele vraag voor; een vraag die de vanzelfsprekendheid van hun
Messiasbeeld zo niet onderuithaalt, dan toch op z’n minst ter discussie stelt.
Het begin is onschuldig: Hoe is het te verstaan om de Messias een
zoon van David te noemen?
Dit vertrekpunt was onomstreden, gezien teksten als 2Sm 7:12, 19; Js 11:1; Jr 23:5-6; Ps 89:21, 28-30, 35-38.
Maar dan komt de moeilijkheid, althans voor die Farizeeën, in het bijzonder voor hun Schriftgeleerden: Die zoon wordt door David zelf in Psalm 110 mijn Heer genoemd.
God, YHWH, zal
op zeker moment tegen hem zeggen: Zet je aan mijn rechterhand,
totdat ik je vijanden plaats [tot] een voetbank van je
voeten.
Hoe is het mogelijk dat David zijn nakomeling die, gezeten aan de rechterhand Gods - ontegenzeggelijk in een bovennatuurlijke situatie - volgens de Psalm als koning en scherprechter tegen de vijanden van het Messiasrijk zal optreden, tegelijkertijd mijn Heer noemt. Hoe kan dat?
Voor de Schriftgeleerden moet dit problematisch geweest zijn, temeer daar zij zeker geweten moeten hebben - maar wat hier niet aan de orde wordt gesteld - dat Davids zoon en Heer ook nog een priesterlijke functie zou uitoefenen. Hij zou een koning-priester zijn naar de wijze van Melchizedek.
Uiteraard is er
een oplossing voor het vraagstuk. Petrus had al eerder beleden: Gij
zijt de Messias, de Zoon van de levende God.
Maar de Farizeeën piekeren er niet over om in verband met Jezus die mogelijkheid zelfs maar te overwegen. Zij hadden hun eigen voorstelling van de Messias gevormd, en voor zichzelf al vastgesteld dat Jezus van Nazareth niet aan dat beeld beantwoordde.
Tot de Sadduceeën had Jezus gezegd dat degenen die de eeuw van het Millennium en de opstanding ervaren, op grond daarvan zonen van God zullen zijn. Het zoonschap Gods heeft in hun geval met de herschepping of wederverwekking te maken (Mt 19:28).
En aangezien zij
dan niet langer zonen van Adam zijn, is huwelijk niet meer aan de orde, want
zij keren terug tot het oorspronkelijke menszijn van Adam, niet gescheiden
in mannelijk/vrouwelijk.
Maar Jezus was altijd al Zoon van God, in zijn pre-existentie, maar ook daarna, toen hij in de schoot van Maria verwekt werd. Gabriël had het immers aldus aangekondigd:
Wees niet bevreesd, Mariam, want je hebt genade gevonden bij
God, en zie, je zult in [je] schoot
ontvangen en een zoon baren en zijn naam moet je noemen: Jezus. Deze zal groot
zijn en Zoon des Allerhoogsten worden genoemd, en de Heer God zal hem de troon
van zijn vader David geven, en hij zal als koning over het huis van Jakob
regeren tot in eeuwigheid, en aan zijn koninkrijk zal geen einde zijn… Heilige
geest zal op je komen en kracht des Allerhoogsten zal je overschaduwen; daarom
ook zal het heilige dat verwekt
wordt Gods Zoon worden genoemd.
(Lk 1:30-35)
Merk op welke
reden Gabriël noemt waarom Jezus Gods Zoon zou worden genoemd. Hij duidt de
vrucht in Maria’s schoot aldus aan: Het
heilige dat verwekt wordt.
Wat betekent dat? Dat er bij de verwekking geen gebruik werd gemaakt van een eicel van Maria. Elke genetische verbinding met Adam werd daardoor vermeden. Door de kracht van zijn geest, die Maria overschaduwde, werd door God een levensvatbare vrucht ingeplant, welke niet zou uitgroeien tot alleen mannelijk of alleen vrouwelijk, maar tot een mens, overeenkomend met de eerste mens Adam in zijn ongedeelde toestand.
Om die reden kon Paulus Gods Zoon aanduiden als de laatste Adam (1Ko 15:45). Jezus kwam overeen met Adam, de mens, bij wie nog niet de vrouwelijke zijde was weggenomen. Zo kon Jezus heilig heten, Gods Zoon, gereed om de losprijs van een precies overeenkomende waarde te brengen (Grieks: antilutron):
Een mens, Messias Jezus, die zichzelf heeft gegeven, een losprijs-tegenover voor allen.
(1Tm 2:5-6)
Onthullend is ook Hb 10:5, 10
Daarom zegt hij bij zijn komst in de wereld: Slachtoffer en offergave hebt gij niet gewild, maar gij hebt mij een lichaam bereid… Krachtens die wil zijn wij eens voor altijd geheiligd door het offer van het lichaam van Jezus de Messias.
To sooma is het Griekse woord voor lichaam, onzijdig, overeenkomend met het onzijdige to gennoomenon van Lk 1:35, het verwekt zijnde.
Zulke teksten laten uitkomen dat Maria de draagmoeder is geweest voor Jezus. Zij was slechts intermediair, bedoeld om Jezus voort te brengen binnen de afstammingslijn van David.
In verband hiermee is ook Gl 4:4 interessant:
Maar toen de volheid van de tijd was gekomen, zond God zijn Zoon uit, geworden uit een vrouw, geworden onder wet.
Die uitspraak verwijst (a) naar het voormenselijke bestaan van de Zoon; maar ook (b) naar Maria’s draagmoederschap.
De uitdrukking geworden uit een vrouw is immers een ongewone zinsnede om de manier aan te geven waarop Jezus ter wereld kwam. In de natuurlijke gang van zaken wordt elk mens uit een vrouw geboren, namelijk zijn moeder.
Maar in de eerste plaats vermijdt de apostel hier het woord geboren, dat overigens in de meeste versies verschijnt. In plaats daarvan gebruikt hij een vorm van het werkwoord ginomai: geworden zijnde (participium).
Hij doet dat blijkbaar met de bedoeling om aan te geven dat Jezus in vergelijking met zijn pre-existentie nu een nieuwe bestaanswijze ontving, de menselijke. Daarnaast schijnt hij met zijn woordgebruik te zinspelen op de mogelijkheid dat God de volmaakte mens Jezus evengoed op een geheel andere wijze tot bestaan had kunnen brengen. Bijvoorbeeld zoals hij Adam schiep, rechtstreeks als een volwassen menselijk persoon. Uit 1Ko 15:45 blijkt immers dat Jezus het equivalent van de eerste Adam moest zijn.
Op zich was de juiste gevolgtrekking die zijn religieuze opponenten aan de hand van Psalm 110 hadden moeten trekken, niet te moeilijk. Petrus, met zijn niet-geleerde achtergrond, was in geloof tot die conclusie gekomen. In hardnekkig ongeloof deden zij er dus het zwijgen toe. Zij waren bestemd om over de Messiaanse Steen te struikelen (vers 18; 1Pt 2:7-8).
Zwaarder oordeel Schriftgeleerden
Ακουοντος δε παντος του λαου ειπεν τοις μαθηταις [αυτου], Προσεχετε απο των γραμματεων των θελοντων περιπατειν εν στολαις και φιλουντων ασπασμους εν ταις αγοραις και πρωτοκαθεδριας εν ταις συναγωγαις και πρωτοκλισιας εν τοις δειπνοις, οι κατεσθιουσιν τας οικιας των χηρων και προφασει μακρα προσευχονται· ουτοι λημψονται περισσοτερον κριμα.
45-47 Terwijl
nu al het volk luisterde, zei hij tot de leerlingen: Weest op je hoede voor de
schriftgeleerden, die ervan houden in lange gewaden rond te lopen en gesteld
zijn op de begroetingen op de marktpleinen en de voorste zitplaatsen in de
synagogen en de eerste plaatsen bij de maaltijden; die de huizen der weduwen
verslinden en voor de schijn langdurig bidden. Dezen zullen een zwaarder
oordeel ontvangen.
Al eerder, volgens 11:43, had Jezus een Wee! uitgesproken over de hoogmoed en zucht naar prominentie der Farizeeën. Zij vinden zichzelf zo belangrijk dat zij menen recht te hebben op de voornaamste zitplaatsen in hun godsdienstige bijeenkomsten, en ook dat het publiek op de openbare pleinen hen eerbiedig begroet, vol ontzag voor hun positie. Nu onthult hij verder dat hun schriftgeleerden ervan houden om, vooral op de Sabbat, rond te wandelen in deftige lange gewaden. Maar ook hun niets ontziende hebzucht wordt door hem aan de kaak gesteld.
Vanwege hun vermeende vroomheid hadden zij veel invloed bij het volk, vooral op de vrouwen. Daarvan maakten zij misbruik om dezen hun bezittingen te ontfutselen. Hierin waren zij vooral succesvol bij de weduwen die de steun van een echtgenoot ontbeerden. Om toch voor vroom door te gaan stonden zij in het openbaar huichelachtig langdurig te bidden (Mt 6:5). Hun oordeel zal daarom strenger uitvallen.
Hiermee komt Jezus’ openbaar optreden in de tempel, waar hij de menigte dagelijks onderwees, tot een plechtige climax. Het joodse volk heeft -over het algemeen gesproken- niets goeds van hun leiders te verwachten. Die hebben er blijk van gegeven blinde leidslieden te zijn en in die situatie is in alle eeuwen die zijn gevolgd tot nu toe, geen verandering gekomen.
Hoe kan het ook anders, want juist vanwege hun ongeloof en de verwerping van hun Messias, raakte Israël opgesloten in ongehoorzaamheid, een toestand waarin weinig of geen geestelijke verlichting mogelijk is (Rm 11:32).
In dit aspect is hun situatie vergelijkbaar met die van de gevallen engelen, de geesten in verzekerde bewaring, die eens ongehoorzaam waren toen de lankmoedigheid van God ten einde toe afwachtte in Noachs dagen…, overgeleverd aan ketenen van duisternis - door opsluiting in Tartarus - om voor een oordeel bewaard te worden (1Pt 3:19-20; 2Pt 2:4).
Αναβλεψας δε ειδεν τους βαλλοντας εις το γαζοφυλακιον τα δωρα αυτων πλουσιους. ειδεν δε τινα χηραν πενιχραν βαλλουσαν εκει λεπτα δυο, και ειπεν, Αληθως λεγω υμιν οτι η χηρα αυτη η πτωχη πλειον παντων εβαλεν· παντες γαρ ουτοι εκ του περισσευοντος αυτοις εβαλον εις τα δωρα, αυτη δε εκ του υστερηματος αυτης παντα τον βιον ον ειχεν εβαλεν.
1-4 Toen hij nu opkeek, zag hij de rijken hun gaven in de schatkist werpen. Hij zag echter een zekere behoeftige weduwe die er twee lepta in wierp. En hij zei: Waarlijk, ik zeg jullie: Deze arme weduwe heeft er meer dan allen ingeworpen. Want die allen hebben van hun overvloed bij de gaven geworpen, maar deze [vrouw] heeft van haar gebrek al het levensonderhoud dat zij bezat, er ingeworpen.
De twee lepta zijn twee kopermuntjes van geringe waarde, hooguit enkele centen. Uit Markus vernemen we dat Jezus de daad der weduwe dermate belangrijk vond dat hij zijn leerlingen bij zich riep om hen te attenderen op de hoge zedelijke waarde ervan (Mr 12:41-44). Zij moesten zich niet laten imponeren door de rijken die offerden van wat zij over hadden. Uiterlijke schijn kan bedrieglijk zijn. De zedelijke waarde van wat de weduwe deed, moest hoger aangeslagen worden dan de opzichtige daden der rijken.
Wellicht moet deze perikoop gelezen worden in samenhang met de vorige. Indien correct, dan moeten we er van uitgaan dat deze weduwe niet zonder reden in behoeftige omstandigheden verkeerde; dan was zij kennelijk het slachtoffer geworden van de hebzucht der schriftgeleerden. Maar zelfs onder die bedroevende omstandigheden was zij haar liefde voor de God van Israël en de waardering voor zijn regeling niet kwijtgeraakt. Haar gave was daarom bij God des te waardevoller. Al hadden de schriftgeleerden dan geen achting voor weduwen, Hij slaat beslist acht op hen. Zie Jk 1:27.
Verwoesting
Tempel en Stad – Teken
Kαι τινων λεγοντων περι του ιερου, οτι λιθοις καλοις και αναθημασιν κεκοσμηται, ειπεν, Ταυτα α θεωρειτε, ελευσονται ημεραι εν αις ουκ αφεθησεται λιθος επι λιθω ος ου καταλυθησεται. Επηρωτησαν δε αυτον λεγοντες, Διδασκαλε, ποτε ουν ταυτα εσται, και τι το σημειον οταν μελλη ταυτα γινεσθαι;
5-7 En toen sommigen over de tempel zeiden dat hij met fraaie stenen en gewijde voorwerpen was versierd, zei hij: Deze dingen die jullie aanschouwen − er zullen dagen komen waarin geen steen op steen gelaten zal worden die niet gesloopt zal worden. Zij nu vroegen hem, zeggend: Leraar, wanneer zullen deze dingen dan zijn, en wat [is] het teken als deze dingen op het punt staan te geschieden?
Het lijkt bij Lukas of alles wat volgt door Jezus in de tempel zou zijn gesproken. Mattheüs verschaft aanvullende details, waaruit blijkt dat de verwoesting van de tempel door Jezus werd aangekondigd bij het verlaten ervan en dat vervolgens zijn leerlingen op de helling van de Berg der Olijven naar hem toekwamen, en bij hem gingen informeren naar de bijzonderheden. Markus noemt hen: Petrus, Jakobus, Johannes en Andreas, terwijl er verder niemand bij was (Mr 13:3). Volgens Mt 24:3 vroegen zij:
(1) Zeg
ons, wanneer zullen deze dingen zijn, en
(2) wat het
teken van je paroesie, en van de voleinding der eeuw?
Om Jezus’ uitgebreide reactie op die tweeledige vraag naar waarde te kunnen schatten, is het van belang te onderscheiden wat er in de hoofden der leerlingen omging. Onder invloed van de eschatologie van de profeet Zacharia geloofden zij klaarblijkelijk dat het om gebeurtenissen ging die met elkaar in verband stonden, ja, dat het feitelijk om één enkele, grote gebeurtenis ging.
Maar het is duidelijk dat het bij de gebeurtenis van vraag 1 om de Romeinse invasie gaat die in het jaar 70 AD resulteerde in de verwoesting van Jeruzalem en haar tempelheiligdom, en dat de vervulling van het tweede deel van de vraag veel verder in de tijd ligt: De Eindtijd, de 70ste Jaarweek voor Israël, wanneer de Messias tegenwoordig zal zijn en de Laatste dagen van het huidige, goddeloze wereldtijdperk aanbreken.
Het verschil nu tussen Mattheüs en Lukas is vooral gelegen in het feit dat alleen de laatste uitweidt over de details van de gebeurtenissen die zich in het jaar 70 AD zouden voordoen en die in de aanloop daartoe. Zo spreekt Lukas in 21:20-24 expliciet over de komst van de Romeinse legers en over het toekomstige lot der Joden.
De bijzonderheden die hij daar verhaalt, sluiten aan bij de details die hij al eerder, in Lk 19:41-44, had vermeld. Bij hem handelt alleen het gedeelte 21:25-36 over de Eindtijd. Veel exegeten zijn zich bewust van de grote sprong in de tijd tussen vers 24 en 25.
Mattheüs echter weidt in de hoofdstukken 24 en 25 vooral uit over het laatste deel van de vraag, namelijk over de paroesie en Jezus’ komst ten oordeel bij de voleinding der eeuw.
Die vier discipelen vroegen Jezus niet naar een teken omdat zij hem niet geloofd zouden hebben, maar omdat zij beseften dat de ondergang van Jeruzalem ernstige rampspoed voor de Joodse natie zou inhouden en dat met de verwoesting van de tempel ook het Judaïsme wel moest eindigen.
Een dergelijke catastrofe en de gevolgen ervan zouden vergelijkbaar zijn met die van het jaar 587 v.Chr., toen de Eerste tempel en ook de stad zelf verwoest werden. Toen werden de Joden naar Babel gedeporteerd.
Welnu, voor de tijd waarin de leerlingen leefden was blijkbaar iets soortgelijks te verwachten. Wat Jezus hun kort hiervoor, volgens Mt 23:33-38, had onthuld, dat hun generatie dat allemaal nog ging meemaken, moet hun nog in de oren geklonken hebben.
Zij vergisten zich echter op het punt dat met de aanstaande catastrofe ook Jezus’ paroesie en de oprichting van het Messiaanse Rijk binnen een nieuwe eeuw zou aanbreken. De vernietiging van de tempel en Jezus’ terugkeer zouden niet chronologisch samenvallen.
ο δε ειπεν, Βλεπετε μη πλανηθητε· πολλοι γαρ ελευσονται επι τω ονοματι μου λεγοντες, Εγω ειμι· και, Ο καιρος ηγγικεν· μη πορευθητε οπισω αυτων. οταν δε ακουσητε πολεμους και ακαταστασιας, μη πτοηθητε· δει γαρ ταυτα γενεσθαι πρωτον, αλλ ουκ ευθεως το τελος.
8-9 Hij
nu zei: Let op dat jullie niet misleid worden. Want velen zullen komen op [basis van] mijn
naam, zeggend: Ik ben [het]; en:
De tijd is nabijgekomen. Gaat hen niet achterna. Wanneer jullie dan horen van oorlogen
en oproeren, raakt niet in paniek. Want deze dingen moeten eerst geschieden,
maar [betekenen] niet
terstond het einde.
Jezus haakt onmiddellijk in op hun vraag met het geven van een expliciete waarschuwing. Zij moeten zich omtrent de tijd van de verwoesting van de tempel niet laten misleiden. Zo zou het opstaan van zekere personen die zich, in plaats van Jezus, voor de echte messias zouden uitgeven, geen enkele indicatie inhouden, ook al zouden zulke personen beweren - of anderen omtrent hen - dat met hun verschijning ook buitengewone gebeurtenissen aanstaande zouden zijn.
In de loop der geschiedenis zijn met zekere regelmaat inderdaad zulke misleiders opgedoken, niet alleen in de aanloop naar de catastrofe van 70 AD, maar ook in de eeuwen die daarna zijn gevolgd. Vergelijk Hn 5:36-37.
Een bekende
'messias' was Sjimon Ben Kosba, beter bekend onder zijn messias’ titel Bar
Kochba, sterrenzoon, naar
aanleiding van Nm 24:17; hem verleend door Akiba, een zeer vooraanstaand rabbi
in die tijd. In het jaar 132 AD ontketende deze zogenaamde messias opnieuw een
opstand tegen de Romeinse overheersing. Toen die opstand mislukte en de Joden
zich schaamden dat één van de grootste uit de rabbijnen zich dermate kon
vergissen, sloegen zij naar de andere kant door en kreeg Sjimon de scheldnaam
Bar Kosiba, leugenzoon.
In de
tweede helft van de 17e eeuw benutte een zekere Sjabtai Zwi, die in 1662 van
Izmir naar Jeruzalem was gekomen, de toen heersende messiaskoorts om zich te
Gaza door een joodse geleerde tot messias te laten uitroepen. Niet alleen in
Gaza, Jeruzalem en Hebron hing men hem aan als de Komende, maar ook in de
gehele joodse wereld van die tijd. "Van Hamburg tot Jemen waren Joden
bereid al hun bezit te verkopen en met gereedstaande koffers te wachten op zijn
messiaans optreden in het land Israël". Maar ook zijn actie eindigde in
een groot fiasco.
De Joden waren dus voor zulke decepties al lang tevoren door hun ware Messias gewaarschuwd. Aangezien ze in hardnekkig ongeloof daaraan zijn voorbijgegaan, is veel extra leed hun deel geworden.
Daarop terugkijkend lijkt het redelijk er vanuit te gaan dat Jezus in zijn uitgebreide antwoord niet alleen attendeerde op wat de naaste toekomst, de periode tot 70 AD, zou brengen, maar ook en vooral dat hij vooruit wees naar wat er in latere tijden zou geschieden, culminerend in de gebeurtenissen van de 70ste Week, de Eindtijd of laatste dagen.
Overigens bleef hij met die wijze van antwoorden geheel binnen het patroon van denken van zijn leerlingen. Eerst nu kunnen wij - verkerend in de gunstige gelegenheid om terug te kijken op het verleden - vaststellen dat Jezus’ commentaar in zekere zin 'ontrafeld' moet worden wat betreft de respectievelijke tijden van vervulling.
Wat dat betreft kunnen we zeggen dat hij heen en weer switchte tussen de actualiteit voor die generatie en datgene wat de representanten van de daar aanwezige leerlingen in de verre toekomst zouden gaan meemaken.
Dat geldt ook voor zijn aankondiging dat zij zouden horen van oorlogen en oproeren. Zulke berichten werden in de Eerste eeuw gehoord, maar ook in alle tijden daarna. Daarom: Geen paniek; want deze dingen moeten eerst geschieden, maar [betekenen] niet terstond het einde.
Τοτε ελεγεν αυτοις, Εγερθησεται εθνος επ εθνος και βασιλεια επι βασιλειαν, σεισμοι τε μεγαλοι και κατα τοπους λιμοι και λοιμοι εσονται, φοβητρα τε και απ ουρανου σημεια μεγαλα εσται.
10-11 Daarop zei hij verder tot hen: Natie zal opstaan tegen natie en koninkrijk tegen koninkrijk. Er zullen zowel grote aardbevingen zijn als in verschillende plaatsen hongersnoden en pestuitbraken. Verschrikkelijke gebeurtenissen zullen zich voordoen, alsook vanuit de hemel grote tekenen.
Daarop zei
hij verder tot hen…
Dit is zo’n moment van switchen qua tijd; in dit geval een voorzegging uitsluitend voor de Eindtijd.
Overigens is een en ander geheel in overeenstemming met het gedeelte in Mt 24:7-8, het hoofdstuk waarin alle profetische uitspraken op de paroesie betrekking hebben:
Want natie zal opstaan tegen natie en koninkrijk tegen koninkrijk, en er zullen in verschillende plaatsen hongersnoden en aardbevingen zijn.
Al die dingen nu [duiden op] een begin van de weeën.
Vooral met de aanvullende woorden - ontbrekend bij Lukas - Al die dingen nu [duiden op] een begin van de weeën, gaf Jezus op betekenisvolle wijze aan dat met die specifieke gebeurtenissen de 'geboorte' van een heel nieuw tijdperk verwacht moet worden, de Millenniumeeuw van het Messiaanse koninkrijk, iets waarvan in 70 AD uiteraard in het geheel geen sprake was.
Volgens Jr 30:6-7 verwijzen de geboorteweeën vooral naar de Grote Verdrukking die nog over het Joodse volk moet komen, de tijd van benauwdheid voor Jakob.
Sommigen zeggen daarover echter - en o.i. niet onterecht - dat de gehele 70ste Week een tijd van geboorteweeën zal zijn. Maar die weeën kennen, zoals met alle geboortepijnen het geval is, een begin. Het begin dat in Mattheüs wordt genoemd, zou dan vooral betrekking hebben op de eerste helft (3½ jaar) van die bijzondere Week.
De gehele 70ste Week zal dus gekenmerkt worden door geboortepijnen, en dat in toenemende mate - ook alweer zoals gebruikelijk is - uiteindelijk culminerend in Jezus’ komst ten oordeel.
Vergelijk 1Th 5:3 en Mt 24:29-30.
Dat Jezus zijn
toehoorders met de verzen 10 en 11 verplaatste naar de Eindtijd, mag ook
geconcludeerd worden uit het feit dat ze gedeeltelijk een kosmisch karakter
hebben: Verschrikkelijke gebeurtenissen zullen zich voordoen, alsook
vanuit de hemel grote tekenen.
De toekomst moet uitwijzen waarop hij precies doelde. Wellicht heeft hij ze nader omschreven in de verzen 25 en 26. Hoe dan ook, in 70 AD waren ze zeker niet aan de orde.
προ δε τουτων παντων επιβαλουσιν εφ υμας τας χειρας αυτων και διωξουσιν, παραδιδοντες εις τας συναγωγας και φυλακας, απαγομενους επι βασιλεις και ηγεμονας ενεκεν του ονοματος μου· αποβησεται υμιν εις μαρτυριον. θετε ουν εν ταις καρδιαις υμων μη προμελεταν απολογηθηναι, εγω γαρ δωσω υμιν στομα και σοφιαν η ου δυνησονται αντιστηναι η αντειπειν απαντες οι αντικειμενοι υμιν.
12-15 Maar vóór alle dingen zullen zij hun handen aan jullie slaan en jullie vervolgen, overleverend in de synagogen en gevangenissen, jullie wegvoerend naar koningen en bestuurders omwille van mijn naam. Het zal voor jullie uitlopen op een getuigenis. Neemt je dan in jullie harten voor niet van tevoren te overdenken [hoe] je verdediging te voeren. Want ik zal jullie mond en wijsheid geven, welke allen die jullie tegenstand bieden niet zullen kunnen weerstaan of tegenspreken.
Vervolging is onontkoombaar. Jezus’ leerlingen gaan dat in ieder geval meemaken, en dat zelfs in de eerste plaats. Het Boek Handelingen getuigt daarvan. Daarmee zijn we weer terug in de actualiteit van de Eerste eeuw, maar wanneer we de aanwijzingen in aanmerking nemen die Jezus de twaalf gaf toen hij hen in de prediking uitzond, zijn dezelfde waarschuwingen ook van toepassing voor hun tegenhangers in de Eindtijd, zij die dan het Joodse overblijfsel zullen vormen.
Zie daarvoor Mt 10:16-23.
De komst van de Mensenzoon – genoemd in vers 23 van dat Schriftdeel - is een eschatologische term voor Jezus’ komst in kracht en grote heerlijkheid ten tijde van zijn oordeel. Veel van wat daar door hem wordt gezegd, vinden we in herhaling terug wanneer hij (volgens Mt 24:9-14) de tekenen van zijn paroesie toelicht. Het lijkt er dus op dat wat hem betreft de 69ste Week, die toen afliep, zonder onderbreking overgaat in de 70ste [Eindtijd]week.
Want ik zal
jullie mond en wijsheid geven…
Daarmee geeft hij te kennen dat hij op bovennatuurlijke wijze aanwezig zal zijn wanneer zijn leerlingen terechtstaan voor Overheidspersonen en verantwoording moeten afleggen. Uit het feit dat hij op andere plaatsen, zoals hierboven, zegt dat de geest van hun Vader dan door hen zal spreken, kunnen wij concluderen dat het Jezus zelf is die leiding aan die geest zal geven.
παραδοθησεσθε δε και υπο γονεων και αδελφων και συγγενων και φιλων, και θανατωσουσιν εξ υμων, και εσεσθε μισουμενοι υπο παντων δια το ονομα μου. και θριξ εκ της κεφαλης υμων ου μη αποληται. εν τη υπομονη υμων κτησασθε τας ψυχας υμων.
16-19 Maar jullie zullen zelfs overgeleverd worden door ouders
en broers en bloedverwanten en vrienden, en zij zullen [sommigen] van
jullie ter dood brengen, en jullie zullen door allen gehaat zijn wegens mijn
naam. En toch zal geen haar van jullie hoofd verloren gaan. Verwerft jullie
zielen in jullie volharding.
Gezien de parallellen met Mt 24:10 en Mr 13:12-13 lijkt het waarschijnlijk dat Jezus deze waarschuwingen toch vooral gaf met het oog op Eindtijdtoestanden.
De
gebeurtenissen rond 70 AD waren niet beslissend in de zin zoals opgesloten ligt
in de aanmoediging: Verwerft jullie zielen in jullie volharding.
Dat zal wél het geval zal zijn bij het einde van de 70ste Week, wanneer Jezus komt met het oog op een beslissend oordeel, daarmee zijn paroesie tot een climax brengend.
Vergelijk Mt 24:29-30, 36-42; Js 4:3-4; Dn 12:1; Ml 3:16-4:1-2.
Wat YHWH, de God van Israël, ook in verband met zijn uitverkorenen toelaat, geen haar van hun hoofd zal verloren gaan. In zijn hand zijn zij veilig.
De aanmoediging tot volharding teneinde (blijvend) leven te verwerven, vinden we ook terug in de boodschappen aan de zeven gemeenten van de Openbaring, zoals bijvoorbeeld in Op 2:8-11
Dit zegt de Eerste en de Laatste, hij die een dode werd en tot leven kwam, ik ken je verdrukking en armoede, maar je bent rijk, ook de laster van de zijde van hen die van zichzelf zeggen dat zij Joden zijn, maar dat niet zijn, doch een synagoge van de Satan. Wees niet bevreesd voor de dingen die je gaat lijden. Zie, de Duivel zal sommigen van jullie in de gevangenis werpen, opdat gij op de proef wordt gesteld en jullie zullen tien dagen verdrukking ervaren. Word getrouw tot de dood en ik zal je de kroon des levens geven. Hij die oren heeft luistere naar wat de geest tot de gemeenten zegt. Hij die overwint zal geenszins schade lijden van de tweede dood.
Οταν δε ιδητε κυκλουμενην υπο στρατοπεδων Ιερουσαλημ, τοτε γνωτε οτι ηγγικεν η ερημωσις αυτης. τοτε οι εν τη Ιουδαια φευγετωσαν εις τα ορη, και οι εν μεσω αυτης εκχωρειτωσαν, και οι εν ταις χωραις μη εισερχεσθωσαν εις αυτην, οτι ημεραι εκδικησεως αυται εισιν του πλησθηναι παντα τα γεγραμμενα. ουαι ταις εν γαστρι εχουσαις και ταις θηλαζουσαις εν εκειναις ταις ημεραις· εσται γαρ αναγκη μεγαλη επι της γης και οργη τω λαω τουτω, και πεσουνται στοματι μαχαιρης και αιχμαλωτισθησονται εις τα εθνη παντα, και Ιερουσαλημ εσται πατουμενη υπο εθνων, αχρι ου πληρωθωσιν καιροι εθνων.
20-24 Wanneer jullie nu Jeruzalem door legerkampen omsingeld zien, weet dan dat haar verwoesting nabijgekomen is. Laten dan zij die in Judea [zijn], vluchten naar de bergen; en die in haar midden, er uittrekken, en die in de landstreken, er niet binnengaan. Want dagen van vergelding zullen die [dagen] zijn, om alles wat geschreven staat, in vervulling te laten gaan. Wee de zwangeren en de zogenden in die dagen; want er zal grote nood zijn over het land en toorn over dit volk. En zij zullen vallen door de scherpte des zwaards en als gevangenen worden weggevoerd naar alle natiën; en Jeruzalem zal door de Heidenvolken vertreden worden, totdat de tijden der Heidenen vervuld zijn.
Hiermee
verschijnt tenslotte het teken waarom de leerlingen in vers 7 hadden
gevraagd: Wat [is] het
teken als deze dingen op het punt staan te geschieden?
Jezus had immers
betreffende de luisterrijke tempel verklaard dat er dagen
komen waarin hier geen steen op steen gelaten zal worden die niet gesloopt zal
worden.
Wat Jezus nu aankondigt is een verdere toelichting op de profetische woorden die hij sprak bij zijn intocht:
Want er zullen dagen over je [Jeruzalem] komen en je vijanden zullen een palissade tegen je oprichten, en je omsingelen en je van alle kanten insluiten; en zij zullen jou en je kinderen in jou tegen de grond verpletteren; en zij zullen in jou geen steen op de andere laten, omdat je de tijd waarin naar je werd omgezien, niet onderscheidde.
Bij die
gelegenheid was hij, de Messias, met zijn gedachten bij de profetie van Daniël,
zoals blijkt uit zijn woorden: Indien gij, ja gij, op deze
dag de dingen onderscheidde [die] tot
vrede [strekken].
Maar ook nu herinnert hij zijn leerlingen aan de Jaarwekenprofetie waarin werd aangekondigd welke catastrofe Jeruzalem zou treffen, ergens in de periode ná de 69ste Week:
En na de tweeënzestig weken zal Messias worden afgesneden en niets voor hem. En de stad en het heiligdom zullen door het volk van een vorst die [nog] komt, verwoest worden (Dn 9:26).
Met dat volk bleken de Romeinse legioenen bedoeld te zijn. Als Gods werktuig brachten die legioenen zijn wraak tot uitdrukking. En die was niet gering: Meer dan een miljoen Joden vonden de dood, terwijl de overlevenden, zo’n honderdduizend, als slaven werden weggevoerd, teneinde een miserabel leven in diverse Heidense landen te leiden.
Hoewel er door alle eeuwen heen wel groepjes Joodse mensen in wisselende aantallen in Palestina hebben gewoond, kan van de meerderheid gezegd worden dat zij verstrooid hebben geleefd te midden van de Heidenvolken.
Hoewel het land van de Joden zich toen al eeuwen onder Heidense heerschappij bevond - de Joden waren vazallen van de elkaar opvolgende wereldmachten Neobabylonië, Perzië, Hellas en Rome - brak er vanaf 70 AD toch een nieuw tijdperk aan wat betreft de status van de stad Jeruzalem. Tot op die tijd had er in Jeruzalem een typologisch Heiligdom gefunctioneerd, waarin de zonen van Aäron, de priesters, tezamen met hun Levitische helpers, ten behoeve van het volk hun diensten verrichtten (Lk 1:5-10; Hb 9:1-10).
Maar ná 70 AD was er noch koning, noch priester; noch troon, noch heiligdom. Kortom geen Heilige Stad (Hs 3:4-5; Mt 5:35; 27:53).
Erger nog, in het oorspronkelijke tempelgebied werden na verloop van eeuwen Heidense heiligdommen opgericht, waardoor Jeruzalem een nieuwe fase van vertreding binnenging; een situatie welke tot op de dag van heden voortduurt, en waarin ook de stichting van de Zionistische Staat Israël, in 1948, geen wijziging heeft gebracht.
Eerst wanneer herstel voor Israël aanbreekt en het Messiaanse koninkrijk wordt opgericht, zullen de tijden der Heidenen (natiën) aflopen. Een en ander zal volkomen zichtbaar worden wanneer de tempelstad Nieuw Jeruzalem vanaf God uit de hemel neerdaalt.
Zie de Engelstalige studie: Confusion of Tongues and the Seven Times
Και εσονται σημεια εν ηλιω και σεληνη και αστροις, και επι της γης συνοχη εθνων εν απορια ηχους θαλασσης και σαλου, αποψυχοντων ανθρωπων απο φοβου και προσδοκιας των επερχομενων τη οικουμενη, αι γαρ δυναμεις των ουρανων σαλευθησονται. και τοτε οψονται τον υιον του ανθρωπου ερχομενον εν νεφελη μετα δυναμεως και δοξης πολλης. αρχομενων δε τουτων γινεσθαι ανακυψατε και επαρατε τας κεφαλας υμων, διοτι εγγιζει η απολυτρωσις υμων.
25-28 En er zullen tekenen zijn in zon en maan en sterren, en op
de aarde beklemming der natiën, in verbijstering vanwege rumoer van zee en
branding, terwijl mensen bezwijmen van vrees en verwachting van de dingen die
over de bewoonde wereld komen; want krachten der hemelen zullen worden
geschokt. En dan zullen zij de Mensenzoon zien, komend in een wolk, met kracht
en grote heerlijkheid. Als nu deze dingen beginnen te geschieden, richt je op
en heft jullie hoofden omhoog, aangezien jullie verlossing nadert.
Na eerst uitgeweid te hebben over het oordeel van 70 AD - Gods bezoeking met oordeel aan de stad Jeruzalem, haar tempel en de Joodse natie - verhaalt Lukas nu, op unieke wijze, wat Jezus heeft aangekondigd over het Eindtijdoordeel voor de hele wereld en betreffende de omstandigheden die dan, in de aanloop daartoe, op aarde de overhand zullen hebben.
De aanleiding daarvoor vindt Lukas in datgene waarmee hij vers 24 afsloot: Jeruzalem zal [weliswaar] door de Heidenvolken worden vertreden, maar slechts tot op het tijdstip dat ook voor die natiën het einde komt.
Bij de
Evangelist zijn er steeds logische verbanden. Daarmee maakt hij tevens een
opvallend duidelijke scheiding tussen de verwoesting van Jeruzalem en de
paroesie, met name de climax daarvan. De tekenen die hij opsomt zijn niet meer nationaal maar kosmisch. Zelfs de krachten der
hemelen zullen in beroering komen, zoals ook door Jezus zelf al eerder [volgens
vers 11] werd aangekondigd: Verschrikkelijke gebeurtenissen zullen zich voordoen, alsook
vanuit de hemel grote tekenen.
Beklemming
der natiën, in verbijstering vanwege rumoer van zee en branding, terwijl mensen
bezwijmen van vrees en verwachting van de dingen die over de bewoonde wereld
komen…
Jezus had hier
blijkbaar zulke Oudtestamentische aankondigingen als in Psalm 65:6-7 in gedachten: Gij, die de bergen vastzet door uw kracht, met
sterkte omgord; die het
bruisen der zeeën doet bedaren, het bruisen van haar golven en het rumoer der
natiën.
Maar zie ook Ps 46:2-8 en Ps 89:9-11.
De toestanden zullen zo beklemmend zijn dat mensen in onmacht vallen, bezwijmen [αποψυχω]. Blijkbaar zullen in de wereldberoering van dat moment velen totaal geen uitweg meer zien. Vergelijk Habakuk, hoofdstuk 3.
Daartegenover staat de aanmoediging voor het gelovige Joodse overblijfsel om zich op te richten, oftewel hun ziel te verheffen [ανακυπτω], wanneer bij de climax van de 70ste Week de Mensenzoon zich in heerlijkheid -benadrukt door zijn komst in een wolk - aan de wereld zal vertonen.
Voor hen zal dat een signaal zijn van verlossing, bevrijding. Terwijl de Heidenvolken, wier tijden vervuld zijn, in hun angstige radeloosheid geen uitweg zien, kunnen Jezus’ leerlingen van de Eindtijd het hoofd vol hoop opheffen: Uitkomst is nabij.
Uit passages als Zc 2:10-11; 8:23; Ez 37:26-28; Mt 25:31-46 weten we nu al bij voorbaat dat er dan ook onder de mensen der natiën velen zullen zijn die zich tot de God van Israël zullen wenden en zich bij het Overblijfsel zullen aansluiten, of zich met hen zullen identificeren. In alles wat zich dan zal voordoen, zullen zij onderscheiden dat God in die beslissende tijd slechts bij hen te vinden is.
Και ειπεν παραβολην αυτοις· Ιδετε την συκην και παντα τα δενδρα· οταν προβαλωσιν ηδη, βλεποντες αφ εαυτων γινωσκετε οτι ηδη εγγυς το θερος εστιν· ουτως και υμεις, οταν ιδητε ταυτα γινομενα, γινωσκετε οτι εγγυς εστιν η βασιλεια του θεου. αμην λεγω υμιν οτι ου μη παρελθη η γενεα αυτη εως αν παντα γενηται. ο ουρανος και η γη παρελευσονται, οι δε λογοι μου ου μη παρελευσονται.
29-33 En hij sprak een parabel tot hen: Ziet de vijgenboom en alle bomen. Zodra ze uitbotten weten jullie uit jezelf, door het gade te slaan, dat nu de zomer nabij is. Zo ook jullie, wanneer jullie deze dingen zien geschieden, weet [dan] dat het koninkrijk Gods nabij is. Voorwaar, ik zeg jullie: Dit geslacht gaat geenszins voorbij totdat alle dingen geschieden. De hemel en de aarde zullen voorbijgaan, maar mijn woorden zullen geenszins voorbijgaan.
Het is onjuist te denken dat met het voorbeeld van de uitbottende vijgenboom op de natie Israël wordt gedoeld. Er is daarnaast immers sprake van alle bomen; maar de vijgenboom was (is) nu eenmaal een veelvoorkomende boom in Israël, maar ook geschikt voor Jezus om het punt in kwestie te illustreren. In tegenstelling tot de meeste andere bomen in het land Palestina, verliest de vijgenboom in de winter zijn bladeren. Wanneer dan de takken door het opstijgende vocht zacht worden en daarmee hun dorheid kwijtraken, en vervolgens bladeren doen uitbotten, is dat voor waarnemers een aanwijzing of teken dat de zomer in aantocht is. Jezus spreekt niet over de lente, omdat Palestina eigenlijk slechts twee jaargetijden kent: Zomer en winter.
Een andere opvatting die bij nader onderzoek onjuist blijkt te zijn is de gedachte dat Jezus met de frase wanneer jullie deze dingen zien geschieden, gedoeld zou hebben op alle gebeurtenissen sinds de Eerste eeuw, met name op zaken die zich voordeden in 70 AD en in de aanloop daartoe. Ook die zienswijze is niet te handhaven. Dat blijkt voldoende uit Jezus’ aanvullende opmerking: Weet [dan] dat het koninkrijk Gods nabij is. Het is immers overduidelijk dat de oprichting van het Messiasrijk in die Eerste eeuw totaal niet aan de orde was. Die grote gebeurtenis behoort bovendien nog altijd tot de toekomst.
Een derde zaak
welke van belang is voor een goed begrip, houdt verband met het in dit
Schriftdeel herhaaldelijk gebruikte werkwoord παρερχομαι.
Dit werkwoord wordt terecht weergegeven met voorbijgaan, maar in welke zin gaan in deze passage dit geslacht en de hemel en de aarde voorbij? En in welke betekenis gaan de woorden van Jezus niet voorbij?
Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament zegt op blz 488 over het gebruik ervan in Lk 21:32-33: to pass away, perish.
In het Nederlands dus ongeveer overeenkomend met heengaan, eindigen, omkomen, vergaan, tenondergaan.
En die betekenissen zijn hier precies aan de orde, gezien ook het contextuele verband. Want dit geslacht is inderdaad een geslacht dat voorbijgaat. Niet in de zin van, bijvoorbeeld, door ouderdom uitsterven, zoals sommigen hebben gesuggereerd, maar door werkelijke ondergang bij de komst van de Messias ten oordeel.
Het Eindtijdgeslacht dat getuige zal zijn van de tekenen van Jezus’ paroesie tijdens de laatste (70ste) Jaarweek en daarop geen juiste response geeft, zal wel degelijk - voor het merendeel - tenondergaan, en wel naar het voorbeeld van de Vloedgeneratie (Mt 24:37-39; Lk 17:26-27).
Een en ander is geheel in overeenstemming met de parallelle passage van Mt 24:32-35
Leert nu de parabel van de vijgenboom: Zodra zijn tak zacht wordt en in het blad schiet, weten jullie dat de zomer nabij is. Zo ook jullie, wanneer jullie al deze dingen zien, weet [dan] dat het nabij is, voor de deur. Voorwaar, ik zeg jullie: Dit geslacht gaat geenszins voorbij totdat al deze dingen geschieden. De hemel en de aarde zullen voorbijgaan, maar mijn woorden gaan geenszins voorbij.
In afwijking van
Lukas heeft Mattheüs al deze dingen, dus al de genoemde tekenen
die Jezus in antwoord op de vraag der leerlingen, in Mt 24:3, had opgesomd. En
geheel terecht natuurlijk, want hun vraag behelsde het
teken van zijn paroesie en voleinding der eeuw.
Ook de hemel en de aarde gaan werkelijk ten onder en verdwijnen in de vergetelheid, maar weer wel gezien vanuit het contextuele verband, in het bijzonder vers 32: De nabijheid van het koninkrijk Gods.
Met de oprichting daarvan komt immers een geheel nieuw bestel in werking, namelijk de Nieuwe Hemelen en de Nieuwe Aarde, zoals Petrus ook wist aan de hand van de Schrift, volgens Jesaja 65 en 66.
Zie 2Pt 3:10-13.
In zijn visioenen op Patmos ‘zag’ Johannes tevoren de invoering van die Nieuwe Hemel en Aarde:
En ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, want de eerste hemel en de eerste aarde waren heengegaan, en de zee is niet meer. En de heilige Stad, Nieuw Jeruzalem, zag ik neerdalen uit de hemel vanaf God, toebereid als een bruid, versierd voor haar echtgenoot.
En ik zag een grote witte troon en Hem die daarop is gezeten, van wiens aangezicht vluchtte de aarde en de hemel en geen plaats werd voor hen gevonden.
Maar Jezus’ woorden gaan niet tenonder. Al zijn woorden waren en zijn nog steeds waarheid. Wanneer alle dingen die hij heeft aangekondigd volledig in vervulling gaan, kan in alle tijden die daarna nog zullen volgen naar zijn woorden worden teruggewezen als volkomen betrouwbaar gebleken.
Προσεχετε δε εαυτοις μηποτε βαρηθωσιν υμων αι καρδιαι εν κραιπαλη και μεθη και μεριμναις βιωτικαις, και επιστη εφ υμας αιφνιδιος η ημερα εκεινη ως παγις. επεισελευσεται γαρ επι παντας τους καθημενους επι προσωπον πασης της γης. αγρυπνειτε δε εν παντι καιρω δεομενοι ινα κατισχυσητε εκφυγειν ταυτα παντα τα μελλοντα γινεσθαι, και σταθηναι εμπροσθεν του υιου του ανθρωπου.
34-36 Maar slaat acht op jezelf, dat jullie harten nooit bezwaard worden in roes en dronkenschap en zorgen van het dagelijks leven, en die dag plotseling over jullie komt als een strik. Want hij zal komen over allen die gezeten zijn op het oppervlak der gehele aarde. Blijft dan wakker, te allen tijde smekend dat jullie in staat mogen zijn te ontkomen aan al deze dingen die op het punt staan te geschieden, en te staan voor het aangezicht van de Mensenzoon.
Deze perikoop die een korte vermaning tot waakzaamheid bevat, is uniek voor Lukas. Jezus waarschuwt zijn leerlingen van de Eindtijd voor de dag van oordeel die alle dan levenden zal treffen. Het merendeel der mensen zal er niet op voorbereid zijn; voor hen zal hij komen als een strik waarin een dier onverhoeds terecht komt.
In plaats van in een roes te leven, geheel in beslag genomen door de dagelijkse beslommeringen van het leven, moeten de leerlingen heel alert zijn en door gebed nauw in contact blijven met de hemelse Vader, zodat zij op het beslissende moment van oordeel stand kunnen houden voor de rechterstoel van Gods Rechter, de Mensenzoon.
Hoewel Jezus sprak met het oog op zijn leerlingen die zijn komst ten oordeel zouden meemaken, zou het voor ons, christenen, kortzichtig zijn om er geen les voor onszelf aan te ontlenen. Hoewel het in de loop van de ‘laatste dagen’ ongetwijfeld nog veel erger zal worden, leven wij, zeker in de Westerse maatschappij, te midden van een mensheid die geheel opgaat in genoegens (2Tm 3:1-5).
Ook zijn er voortdurend heftige bewegingen in het financiële, economische en politieke vlak. Met al die zaken zou ons hart bezwaard kunnen raken en onze verwachting om met onze Heer verenigd te worden bij de Opname, verduisterd. We doen er dus zeker goed aan om de aanmoediging Blijft dan wakker, te allen tijde smekend ook persoonlijk ter harte te nemen.
We maken de
lezer in dit Schriftdeel attent op een bijzonder voorbeeld van gematriawaarden
die corresponderen met een profetische passage in de Hebreeuwse Geschriften,
t.w. Jesaja 9:5-6 >>
Vers 5
Getalswaarde 4434 >>
Want
een kind is ons geboren, een zoon is ons gegeven, en de heerschappij rust op
zijn schouder en men noemt hem Wonderbare Raadsman, Sterke God, Eeuwige Vader,
Vredevorst.
Vers 6
Getalswaarde 6661 >>
Groot zal de heerschappij zijn en eindeloos de vrede op de
troon van David en over zijn koninkrijk, doordat hij het sticht en grondvest
met recht en gerechtigheid, van nu aan tot in eeuwigheid. De ijver van YHWH der
legerscharen zal dit doen.
Opgeteld
>> 11095
Welnu, die
GW (11095) wordt in de hele Bijbel slechts hier aangetroffen, in vers 34, en
dat binnen een context van het opgerichte Davidische koninkrijk in de Eindtijd,
wanneer de BESTEMDE TIJDEN DER HEIDENEN zijn geëindigd >>
Maar
slaat acht op jezelf, dat jullie harten nooit bezwaard worden in roes en
dronkenschap en zorgen van het dagelijks leven, en die dag plotseling over
jullie komt als een strik.
Ην δε τας ημερας εν τω ιερω διδασκων, τας δε νυκτας εξερχομενος ηυλιζετο εις το ορος το καλουμενον Ελαιων· και πας ο λαος ωρθριζεν προς αυτον εν τω ιερω ακουειν αυτου.
37-38 Overdag nu verbleef hij gewoonlijk in de tempel waar hij onderwees, maar 's nachts ging hij [de stad] uit en overnachtte op de Berg der Olijven, zoals die genoemd wordt. En al het volk kwam steeds 's morgens vroeg naar hem toe in de tempel om hem te horen.
Al in Lk 19:47 stelden we vast dat Lukas voorbijgaat aan de onderscheiding der dagen waarop Jezus tussen Bethanië en Jeruzalem heen en weer trok. In plaats daarvan geeft hij een overzicht: Op de dag was hij het liefst in het Huis van zijn Vader, de heilige plaats bij uitstek om leergierigen te onderwijzen.
Daarbij moeten we bedenken dat het in de stad krioelde van pelgrims die vanuit alle windstreken naar Jeruzalem waren gereisd voor het bijwonen van het Pascha. En onder die pelgrims waren er blijkbaar velen die al vroeg in de morgen naar de tempel kwamen om naar die bijzondere Leraar te luisteren.
Vergelijk Lk 2:46-49.
Hiermee rondt de Evangelist het verslag over Jezus’ openbare bediening in Jeruzalem af.
Ηγγιζεν δε η εορτη των αζυμων η λεγομενη πασχα. και εζητουν οι αρχιερεις και οι γραμματεις το πως ανελωσιν αυτον, εφοβουντο γαρ τον λαον. Εισηλθεν δε Σατανας εις Ιουδαν τον καλουμενον Ισκαριωτην, οντα εκ του αριθμου των δωδεκα· και απελθων συνελαλησεν τοις αρχιερευσιν και στρατηγοις το πως αυτοις παραδω αυτον. και εχαρησαν και συνεθεντο αυτω αργυριον δουναι. και εξωμολογησεν, και εζητει ευκαιριαν του παραδουναι αυτον ατερ οχλου αυτοις.
1-6 Het feest der ongezuurde broden nu, Pascha geheten, kwam naderbij. En de Overpriesters en de Schriftgeleerden zochten voortdurend hoe zij hem uit de weg konden ruimen; want zij vreesden het volk. Maar Satan voer in Judas, Iskariot genoemd, die behoorde tot het getal der twaalf. En nadat hij was heengegaan sprak hij met de Overpriesters en Hoofdlieden, hoe hij hem aan hen kon overleveren. En zij verheugden zich en kwamen overeen hem geld te geven. En hij stemde toe en ging uitzien naar een goede gelegenheid om hem aan hen over te leveren, ver van een menigte.
Het feest der ongezuurde broden nu, Pascha geheten, kwam
naderbij…
Mattheüs en Markus geven een specifieke tijdsbepaling: Twee dagen vóór de Paschaviering. Daaruit weten we dat de vergadering van het Sanhedrin op woensdag plaats vond. Zij waren bijeengekomen om het probleem Jezus te bespreken. Zij wilden hem uit de weg ruimen maar zonder het volk tot oproer te brengen.
Uit Mt 26:5 kan geconcludeerd worden dat zij daarom besloten zijn arrestatie uit te stellen tot na het feest, waarmee in het bijzonder wordt gedoeld op de grote feestdag van vrijdag.
Het Pascha dat op de avond van 14 Nisan werd gegeten was onderscheiden van het Feest der ongezuurde broden dat van 15-21 Nisan liep. De Sanhedristen gingen er vanuit dat de meeste pelgrims na het begin van het octaaf vertrokken. Zij konden dus niet te lang wachten omdat dan ook Jezus de stad verlaten kon hebben. In hun probleem kregen zij, geheel onverwacht en tot hun grote vreugde, hulp van één zijner metgezellen.
Maar Satan voer in Judas…
De Sanhedristen hadden weliswaar willen wachten tot na het feest, maar volgens Gods raadsbesluit moest het offer van Jezus’ leven samenvallen met de dag waarop het Paschalam werd gegeten, 14 Nisan. Bij de Paschaviering herdachten de Joden immers hun bevrijding uit de slavernij in Egypte en dat door het bloed van het geslachte lam hun eerstgeborenen gespaard waren gebleven. Paulus zou daarom later schrijven dat de Messias, ons Pascha, is geslacht, verlossing verschaffend niet slechts voor één volk, maar voor alle mensen (1Ko 5:6-8).
Opmerkelijk is dat Satan in persoon de leiding nam in de gehele affaire. Bij de Sanhedristen wakkerde hij hun haat tegen Jezus aan, maar vervolgens verschafte hij hun ook een menselijk instrument om hun plannen te volbrengen. In de eerste profetie van de Bijbel wordt dan ook de dood van Jezus op het conto van Satan geschreven: Gij zult het - het zaad van de Vrouw - in de hiel vermorzelen (Gn 3:15).
Hoe kreeg Satan de kans om in Judas te varen? Uit het tekstverband in Mt 26:3-16, aangevuld met het verslag in Jh 12:2-6, wordt een en ander duidelijk.
Te Bethanië, in het huis van Simon de Melaatse - wellicht iemand die tijdens een vroeger bezoek aan het dorpje door Jezus van zijn melaatsheid was genezen - werd tijdens een avondmaaltijd een pond welriekende olie, echte en zeer kostbare nardus, door Maria op de Messias uitgegoten. Judas was van de leerlingen het meest daarover ontstemd. Waarom?
'Waarom is die olie niet voor driehonderd denarie verkocht om het geld aan de armen te geven?' Dat zei hij niet omdat hij zich om de armen bekommerde. Hij was een dief; hij beheerde de kas en stal eruit.
De dief Judas zag een enorm bedrag aan geld aan zijn neus voorbijgaan, maar Jos. Keulers heeft in De Boeken van het Nieuwe Testament nog meer te zeggen over de motieven van Judas om een verrader te worden:
Behalve de geldzucht (Jh 12:6) waren er bij
Judas andere motieven in het spel. Hij was in den beginne waarschijnlijk niet
beter of slechter dan de andere leerlingen. Allen waren min of meer baatzuchtig
of eerzuchtig. Zij meenden immers dat Jezus hun politieke verwachtingen zou
vervullen.
Langzamerhand kwamen de anderen tot het geloof
in Jezus (verg. Mt 16:16), maar toch was hun gezindheid niet vrij van
eigenbelang en ijverzucht (Mt 20:21, 24).
Judas heeft waarschijnlijk nooit in Jezus
geloofd of hem ware liefde toegedragen. Daar zijn verwachting teleurgesteld
werd, trachtte hij zich op andere wijze schadeloos te stellen en werd een dief.
Toch bleef hij in Jezus’ gezelschap en was dus gedwongen tot huichelarij. Toen
hij inzag dat de zaak verkeerd liep, maakte hij zich van Jezus los. Hij wist
zelfs partij te trekken van zijn apostelambt om zich de vriendschap van Jezus’
vijanden te verzekeren en geldelijk voordeel te behalen.
Tegen deze tijd had Judas kennelijk zijn hart tegen alle liefderijke goedheid van de kant van Jezus verhard. Bijgevolg kon Satan zijn hart binnendringen. Toen dit proces eenmaal op gang was gebracht deed Judas de ene stap na de andere om aan zijn hebzuchtige trekken te komen. Na zijn onderhoud met de religieuze leiders voegde hij zich weer bij de twaalf en nam zelfs deel aan de Paschaviering; maar zie Jh 13:21-30.
Daaruit begrijpen we tevens dat het bereiken van zijn doel, de dood van de Messias, voor Satan dermate belangrijk was dat hij het manipuleren van de verrader Judas aan niemand anders in het demonenrijk overliet. Hij wenste de zaak in eigen beheer te houden (Lk 11:15).
Ook worden wij
herinnerd aan Lk 4:13, waar de Evangelist ons liet weten dat Satan, na drie
mislukte pogingen om Jezus te verzoeken, zich van hem verwijderde tot
gelegener tijd.
En zij kwamen overeen hem geld te geven…
Volgens Mt 26:15 verliep het onderhoud als volgt: Wat willen jullie mij geven en ik zal hem aan jullie overleveren. Zij nu wogen hem dertig zilverlingen af.
Die oude uitdrukking wordt door Mattheüs gebruikt met het oog op Zc 11:12-13
Daarop zei ik tot hen: Zo het u goeddunkt, geeft me mijn loon; zo niet, laat het dan! Toen wogen zij mij als loon dertig zilverlingen af. Maar YHWH zei tot mij: Werp in de 'schatkist' die prachtprijs, waarop ik door hen geschat word! Ik nam dus de dertig zilverlingen en wierp die in het huis van YHWH, in de 'schatkist'.
Uit Mt 27:1-10 weten wij dat Judas naderhand, uit wroeging - toen hij zag dat het met Jezus verkeerd ging aflopen - de dertig zilverstukken aan de religieuze leiders wilde teruggeven. Maar toen dezen hem hardvochtig aan zijn lot overlieten, wierp hij in wanhoop het zilver in de tempel en verhing zich. Met het geld werd later het veld van de pottenbakker gekocht.
Ηλθεν δε η ημερα των αζυμων, [εν] η εδει θυεσθαι το πασχα. και απεστειλεν Πετρον και Ιωαννην ειπων, Πορευθεντες ετοιμασατε ημιν το πασχα ινα φαγωμεν. οι δε ειπαν αυτω, Που θελεις ετοιμασωμεν; ο δε ειπεν αυτοις, Ιδου εισελθοντων υμων εις την πολιν συναντησει υμιν ανθρωπος κεραμιον υδατος βασταζων· ακολουθησατε αυτω εις την οικιαν εις ην εισπορευεται. και ερειτε τω οικοδεσποτη της οικιας, Λεγει σοι ο διδασκαλος, Που εστιν το καταλυμα οπου το πασχα μετα των μαθητων μου φαγω; κακεινος υμιν δειξει αναγαιον μεγα εστρωμενον· εκει ετοιμασατε. απελθοντες δε ευρον καθως ειρηκει αυτοις, και ητοιμασαν το πασχα.
7-13 De dag van de ongezuurde broden nu, waarop het Pascha geofferd moest worden, brak aan. En hij zond Petrus en Johannes uit en zei: Gaat heen en maakt voor ons het Pascha gereed, opdat wij het kunnen eten. Zij nu zeiden tot hem: Waar wil je dat wij het bereiden? Hij nu zei tot hen: Zie, wanneer jullie de stad zijn binnengegaan, zal jullie een mens tegemoetkomen die een aarden vat water torst; volgt hem in het huis waar hij binnengaat. En jullie zullen tot de heer des huizes zeggen: De Leraar zegt je: Waar is het gastverblijf waar ik het Pascha met mijn leerlingen kan eten? En die [man] zal jullie een grote, ingerichte bovenkamer laten zien; maakt het daar gereed. Toen gingen zij heen en vonden [het] gelijk hij hun gezegd had, en zij bereidden het Pascha.
Lukas verhaalt, evenals Markus, omstandig op welke wijze Petrus en Johannes de bovenkamer zouden kunnen vinden. Hen zal, nadat zij Jeruzalem zijn binnengegaan, een man tegemoetkomen, sjouwend met een grote kruik water. Men zou kunnen opmerken dat er op die dag wel meer waterdragers op weg geweest moeten zijn, maar kenners verzekeren dat dit toch een ongewoon tafereel was, aangezien de mannen gewoonlijk het water in zakken droegen, terwijl kruiken alleen door vrouwen werden gebruikt.
Blijkbaar kon Jezus het tafereel precies beschrijven omdat het van tevoren op bovennatuurlijke wijze in zijn geest werd geprojecteerd. Door die aanpak werd bovendien de plaats van samenkomst voor Judas verborgen gehouden, zodat hij die niet aan de Sanhedristen kon verraden.
De Leraar
zegt je: Waar is het gastverblijf waar ik het Pascha met mijn leerlingen kan
eten?
De woorden die de twee leerlingen namens Jezus tot de eigenaar van de volledig ingerichte bovenzaal moeten richten, getuigen van een zeker gezag. Blijkbaar was hij een bekende voor Jezus, en zoals blijkt uit de Leraar zegt je…, mogelijk ook één van zijn leerlingen.
De grote zaal op de eerste verdieping, aangeduid met αναγαιον, is waarschijnlijk gelijk aan het υπερωον [bovenkamer] van Hn 1:13 en 2:1, waar de leerlingen, voorafgaand aan Pinksteren, gewoonlijk verbleven en de komst van de heilige geest afwachtten.
En zij
vonden [het] gelijk hij
hun gezegd had, en zij bereidden het Pascha…
Het tafereel dat
zich voor ons geestesoog ontvouwt en dat begon met de ontmoeting van de
waterdrager, bevat méér dan slechts een beschrijving van gewone, aardse
handelingen. Worden we niet herinnerd aan Hagar die volgens Paulus’ leer in
Galaten, hoofdstuk 4, het Oude Verbond onder de Wet vertegenwoordigde:
Er staat geschreven dat Abraham
twee zonen had, één uit de slavin en één uit de vrije. Maar die uit de slavin
was inderdaad naar het vlees verwekt… Deze [vrouwen] vertegenwoordigen
twee verbonden: Eén afkomstig van berg Sinaï verwekt tot slavernij, hetwelk is
Hagar.
Hagar werd met haar zoon uit Abrahams gezin verjaagd en in Gn 21:14-16 lezen we dat het water dat hun in een leren waterzak was meegegeven, al spoedig geheel verbruikt was.
Evenzo was de dienst onder de Wet slechts een tijdelijke zaak die plaats zou moeten maken voor een veel betere dienst onder het Nieuwe Verbond, waardoor de beloofde zegen van het Abrahamitische Verbond werkelijk gerealiseerd zou kunnen worden (2Ko 3:7-11).
Zoals de waterdrager in Jeruizalem leidde naar het huis met de grote, ingerichte bovenkamer, moest evenzo de dienst onder de Wet tot de betere dienst binnen het Nieuwe Verbond leiden, een Verbond - dat wegens het betere slachtoffer waarop het berust - het ware levenswater zal verschaffen. Vergelijk weer Hagar voor wie YHWH in haar wanhopige situatie de ogen opende zodat zij een waterput gewaar werd en er echt gedronken kon worden, tot verzadiging toe. Of, in tegenbeeldige zin: Van de Wildernistent naar de Tent van God, Nieuw Jeruzalem, de Stad met de fundamenten (Gn 21:19; Op 22:1-2; Hb 11:10).
Maar op die bewuste Paschadag 33 AD vertegenwoordigde dat Jeruzalemse huis met zijn grote, ingerichte bovenkamer in een bepaald opzicht eveneens de komende, nieuwe regeling. Die bovenzaal was namelijk wel met de aarde verbonden maar tegelijkertijd daarboven verheven.
Het huis nam daarmee de kenmerken aan van de Tempelstad Nieuw Jeruzalem, het Huis waartoe de typologie van de Wet leidt.
Het is ook het
Huis van wedergeboorte, voor zowel de Christelijke als de Joodse gemeente en
wel krachtens het bloed van het Nieuwe Verbond. Straks zullen we Jezus met
betrekking tot de beker horen zeggen: Deze beker is het Nieuwe Verbond in mijn bloed, dat ten
behoeve van jullie vergoten wordt.
Omdat voor beide gemeenten geldt dat de leden ervan zaad van Abraham zijn, vormen zij samen het Israël van God, bestaande uit een hemels deel (de Christelijke gemeente) en een aards deel (de Joodse gemeente).
Zie: Gl 3:26-29.
Op die manier krijgt de Tempelstad Nieuw Jeruzalem uiteindelijk gestalte. De Tent [of: Tabernakel] van God zal bij de mensen zijn om hen te dienen als het zaad van Abraham. Volgens Gods raadsbesluit is dat zaad altijd bedoeld geweest om tot zegen van de natiën te worden. En binnen die tegenbeeldige 'Tent' zullen - geheel overeenkomstig de voorafbeelding - (hemelse) priesters, en (aardse) Levitische helpers functioneren (Op 21:1-5, 12-14, 24).
Και οτε εγενετο η ωρα, ανεπεσεν και οι αποστολοι συν αυτω. και ειπεν προς αυτους, Επιθυμια επεθυμησα τουτο το πασχα φαγειν μεθ υμων προ του με παθειν· λεγω γαρ υμιν οτι ου μη φαγω αυτο εως οτου πληρωθη εν τη βασιλεια του θεου. και δεξαμενος ποτηριον ευχαριστησας ειπεν, Λαβετε τουτο και διαμερισατε εις εαυτους· λεγω γαρ υμιν [οτι] ου μη πιω απο του νυν απο του γενηματος της αμπελου εως ου η βασιλεια του θεου ελθη.
14-18 En toen het uur daar was, ging hij aan tafel aanliggen, en de apostelen met hem. En hij zei tot hen: Ik heb vurig begeerd dit Pascha met jullie te eten voordat ik lijd. Want ik zeg jullie: Ik zal het geenszins eten totdat het wordt vervuld in het koninkrijk Gods. En na een beker te hebben aangenomen, gedankt te hebben, zei hij: Neemt deze en verdeelt [hem] onder elkaar. Want ik zeg jullie: Van nu af zal ik geenszins drinken van het product der wijnstok totdat het koninkrijk Gods komt.
En toen het
uur daar was…
Tot dan toe was Jezus’ uur (nog) niet gekomen. Om die reden had God niet toegestaan dat zijn Zoon voortijdig werd omgebracht, zoals toen zijn vroegere stadgenoten te Nazareth hadden getracht hem van de steilte in de afgrond te storten. Of toen de Joden in Jeruzalem hem tijdens het Loofhuttenfeest probeerden te stenigen (Jh 8:58; 10:31).
Door de werking van zijn geest stelde God zijn Zoon toen steeds in staat om aan de moordzucht van zijn vijanden te ontkomen. Als het er op aankwam konden zij niets tegen hun Messias ondernemen, tenzij God het toeliet.
Maar nu was zijn uur van lijden - tot in de dood - aangebroken (Jh 13:1; 17:1), en Jezus was niet van plan dat 'uur' uit de weg te gaan, aangezien hij juist tot dit uur was gekomen (Jh 12:27). Op deze avond van zijn laatste Pascha in dat bovenvertrek zou hij van zijn vastberadenheid daartoe herhaaldelijk blijk geven.
Dat blijkt al
uit zijn eerste woorden tot zijn leerlingen: Ik heb
er vurig naar verlangd met jullie dit Pascha te eten.
Ik zal het
geenszins eten totdat het wordt vervuld in het koninkrijk Gods…
Jezus heeft het over de tegenbeelden van het Pascha. Nog voor deze dag van de veertiende Nisan ten einde liep, zou hijzelf als het tegenbeeldige Lam Gods geofferd worden (Jh 1:29), maar de bevrijding als gevolg daarvan - naar het voorbeeld van de eerste Paschanacht, toen Israëls eerstgeborenen door het bloed van het Paschalam gespaard werden en Israël als een vrij volk uit Egypte’s diensthuis kon vertrekken - zou, wat zijn eigen volk Israël betreft, lang op zich laten wachten. Israël zou eeuwenlang blind blijven voor het offer van hun Messias. Pas wanneer zij zullen opzien naar hem die zij doorstoken hebben, en hij het koninkrijk voor die natie opricht, zal het Pascha ten aanzien van hen een volledige vervulling krijgen.
YHWH, Israëls God, moet zich daarom eerst weer in gunst tot zijn uitverkoren volk wenden: Over het Huis van David en over de inwoners van Jeruzalem zal ik een geest van welwillendheid en smeking uitstorten (Zc 12:10).
Als resultaat daarvan zullen de leden van een Overblijfsel berouwvol terugzien op hun haatdragende houding tegen de eigen Messias, en in waarachtigheid tot de erkentenis komen van de kracht van het woord dat de engel tot Jozef sprak: Jij moet hem Jezus noemen, want hij zal zijn volk redden van hun zonden.
Van nu af
zal ik geenszins drinken van het product der wijnstok totdat het koninkrijk
Gods komt…
Ook in verband met de beker, de derde die op de Paschatafel gereed stond, zinspeelt Jezus op een verre toekomst.
In
de Eerste eeuw waren er vier bekers wijn die traditioneel door alle
Paschavierders gedronken werden. De Misjna verklaart: "Zelfs de armste in
Israël moet niet eten tenzij hij aan tafel zit, en zij moeten hem tenminste
vier bekers wijn te drinken geven".
Over wijn, één
van Gods voorzieningen, staat in Ps 104:15 geschreven: En wijn
die het hart der mensen verheugt. Wijn is daarom zinnebeeldig
voor vreugde. In verband met het koninkrijk Gods zal in het Millennium voor de
volken een groot feestmaal worden aangerecht (Js
25:6-8).
In dit licht moeten we blijkbaar ook Jezus’ voorzegging zien dat hij eerst weer van het product van de wijnstok zou drinken bij het in werking komen van zijn Messiasrijk. Tot die tijd zou hij van zijn eigen volk Israël geen vreugde ontvangen.
De paralleltekst
in Mt 26:29 laat dit aspect, vreugde,
beter uitkomen: Maar ik zeg jullie: Vanaf nu zal ik geenszins van het
product van de wijnstok drinken tot die dag dat ik hem met jullie nieuw zal
drinken in het koninkrijk van mijn Vader.
In het bijzonder nieuwe wijn brengt bij de drinkers een opgewekte stemming te weeg. Daarom ook zal de 'wijn' die Jezus in het koninkrijk van zijn Vader zal drinken, hem verheuging brengen.
και λαβων αρτον ευχαριστησας εκλασεν και εδωκεν αυτοις
λεγων, Τουτο εστιν το σωμα μου το υπερ υμων διδομενον· τουτο ποιειτε εις την
εμην αναμνησιν. και το ποτηριον ωσαυτως μετα το δειπνησαι, λεγων, Τουτο το
ποτηριον η καινη διαθηκη εν τω αιματι μου, το υπερ υμων εκχυννομενον.
19-20 En na brood te hebben genomen, gedankt te hebben, brak hij [het] en gaf [het] hun, zeggend: Dit is mijn lichaam dat ten behoeve van jullie gegeven wordt. Doet dit tot mijn gedachtenis. Evenzo ook de beker na de maaltijd, terwijl hij zei: Deze beker [betekent] het Nieuwe Verbond in mijn bloed, dat ten behoeve van jullie vergoten wordt.
Na te hebben aangegeven wat de vooruitzichten zijn van de Gemeente-beneden, vestigt Jezus nu de aandacht op een belangrijk kenmerk waaraan de Gemeente-boven herkend zal worden gedurende de lange interval van bijna 2000 jaar tussen de 69ste en 70ste Jaarweek, waarin Israëls blindheid voortduurt.
Aangezien een verraderlijk persoon als Judas - Jezus zal hem nog diezelfde avond 'de zoon der ondergang' noemen - in die 'eeuw' van de Christelijke gemeente niet thuishoort, zorgt de Messias ervoor dat hij op dit tijdstip de zaal verlaat, alvorens hij ertoe overgaat om in de aanwezigheid van de overgebleven elf apostelen iets geheel nieuws in te stellen, een nieuwe viering, het gedachtenismaal van Jezus’ dood.
De verzen die volgen (21-23) schijnen deze bewering te logenstraffen, maar dat is toch niet het geval. Lukas volgt eenvoudig zijn gewoonte om een eenmaal aangesneden thema - in dit geval de vooruitzichten van de twee gemeenten die samen het Israël Gods vormen - geheel af te ronden, alvorens verder te gaan met het verhalen van details over het verloop der gebeurtenissen.
Het valt op dat Lukas’ versie van de avondmaalinstelling op verschillende punten afwijkt van die van Mattheüs (Mt 26:26-28) en Markus (Mr 14:22-24). Volgens de laatsten had Jezus bij het rondgaan van de beker met wijn gezegd: Dit is mijn bloed van het Verbond dat ten behoeve van velen wordt vergoten tot vergeving van zonden. Lukas evenwel conformeert zich aan de beschrijving van wat Paulus, naar zijn zeggen, persoonlijk van de Heer had ontvangen:
Want ik heb van de Heer ontvangen, wat ik ook aan jullie heb overgeleverd, dat de Heer Jezus in de nacht waarin hij overgeleverd zou worden, brood nam, en na gedankt te hebben, [het] brak en zei: Dit is mijn lichaam ten behoeve van jullie; doet dit tot mijn gedachtenis. Evenzo ook de beker na de maaltijd, zeggend: Deze beker is het Nieuwe Verbond in mijn bloed. Doet dit, zo dikwijls jullie drinken, tot mijn gedachtenis. Want zo dikwijls als jullie dit brood eten en de beker drinken, verkondigen jullie de dood van de Heer, totdat hij komt.
(1Ko 11:23-26)
Zowel Paulus als Lukas maken melding van het Nieuwe Verbond en beide verwijzen ook naar Jezus’ opdracht om dit te blijven doen als een gedachtenis aan hem. In Mattheüs en Markus ontbreken die kenmerken.
Dat Lukas zich conformeert aan Paulus - de apostel schreef zijn Brief jaren voordat Lukas zijn Evangelie op schrift stelde - leidt tot de conclusie dat
a. het Avondmaal inderdaad bedoeld is als een gedachtenismaal, te houden door de Christelijke gemeente;
b. de viering ten einde komt bij de Opname; en
c. het voor de Gemeente een manier is om de dood van de Heer te verkondigen, totdat hij komt.
Terwijl Mattheüs in de eerste plaats voor de Joodse gemeente schreef, is het verslag van Lukas duidelijk gericht op de Christelijke gemeente. Lang voordat het Nieuwe Verbond daadwerkelijk met etnisch Israël in de 70ste Week gesloten zal worden, ontvangen de leden van de Christelijke gemeente reeds de voordelen van dat Verbond. Door hun geloof in Jezus’ vergoten bloed dat aan de basis van dat Verbond ligt, worden zij nu al (vanaf Pinksteren), en in voorlopige zin - het onderpandidee - tot een nieuwe schepping gemaakt (2Ko 5:5, 17; Gl 6:15-16).
Hun roeping houdt vooral in om de dood van de Heer te verkondigen.
Paulus liet dat al in het begin van zijn Eerste Korinthebrief uitkomen:
Want de Messias heeft mij niet uitgezonden om te dopen,
maar om het Evangelie te verkondigen. Niet in wijsheid van woord, opdat de
executiepaal van de Messias niet krachteloos zou worden… Immers, Joden eisen
tekenen en Hellenen zoeken wijsheid, maar wij prediken een aan de paal gehangen
Messias.
Voor Joden wel een aanleiding tot struikelen, maar voor
Heidenen dwaasheid. Voor de geroepenen zelf evenwel, zowel voor Joden als voor
Hellenen: De Messias, Gods kracht en Gods wijsheid… En toen ik bij jullie kwam,
broeders, kwam ik niet met uitnemendheid van woord of wijsheid tot jullie het
getuigenis van God verkondigen. Want ik had besloten niets onder jullie te
weten dan Jezus de Messias, en die aan
een paal gehangen.
(1Ko 1:17, 22-24; 2:1-2)
Aan de hand van Jeremia
31:31-34 kan men heel goed vaststellen dat God het Nieuwe Verbond sluit met
zijn van oorsprong uitverkoren volk. In vers 32 lezen we: Niet een Verbond dat ik sloot met hun voorvaders.
Dat Verbond is daarom
ook nooit met de Christelijke gemeente gesloten.
Maar op grond
van het beginsel dat binnen het geestelijke Israël Gods (hemels en aards) allen
tot een nieuwe schepping worden gemaakt en allen deel krijgen aan de beloften
die aan Abraham werden gedaan, hebben ook allen deel aan de
wortel der vetheid van de Olijfboom.
Vergelijk Rm
9:4-5; 11:17 en 2Ko
3:6 waar Paulus ons laat weten dat wij, christenen, wél dienaren zijn van een Nieuw Verbond, hoewel het nooit met ons is
gesloten.
De reden
daarvoor is gelegen in het feit dat het Nieuwe Verbond werkzaam is met de
geest als voertuig, en door die
geest zullen alle leden van het Israël Gods tenslotte tot een nieuwe schepping
gemaakt worden. Zie 2Ko 5:17
en Gl 6:15-16.
Maar ook voor de Christelijke Gemeente komt de echte verwezenlijking daarvan eerst bij het aanbreken ven Jezus’ paroesie wanneer hij zijn Gemeentelichaam zal 'wegrukken' (de veelbesproken 'Opname' van 1Th 4:15-17 en 2Th 2:1). Tot op die gebeurtenis leven zij in het tijdperk van het 'onderpand'.
Vergelijk 2Ko 1:22 met 2Ko 3:6.
Met deze twee verzen sluit Lukas zijn thematische behandeling over de toekomst van de twee gemeenten van het Israël Gods af, maar bij Mattheüs volgen op de instelling van het Avondmaal dan nog Jezus’ woorden (in Mt 26:29):
Maar ik zeg jullie: Vanaf nu zal ik geenszins van het product van de wijnstok drinken tot die dag dat ik hem met jullie nieuw zal drinken in het koninkrijk van mijn Vader.
In die context gaf hij daarmee te kennen dat - terwijl de Christelijke gemeente door de Opname van het aardse toneel verdwijnt - voor Israël juist de draad der geschiedenis weer wordt opgenomen en de vervulling naderbij komt van hun Paschaviering.
πλην ιδου η χειρ του παραδιδοντος με μετ εμου επι της τραπεζης· οτι ο υιος μεν του ανθρωπου κατα το ωρισμενον πορευεται, πλην ουαι τω ανθρωπω εκεινω δι ου παραδιδοται. και αυτοι ηρξαντο συζητειν προς εαυτους το τις αρα ειη εξ αυτων ο τουτο μελλων πρασσειν.
21-23 Doch zie, de hand van hem die mij overlevert, [is] met mij op de tafel. Want de Mensenzoon gaat weliswaar heen volgens hetgeen bepaald is; doch wee die mens door wie hij wordt overgeleverd. En zij begonnen bij elkaar uit te zoeken wie van hen het toch mocht zijn die dát zou gaan uitvoeren.
Doch zie, de
hand van hem die mij overlevert, [is] met
mij op de tafel…
Welnu, zij allen hadden hun handen op de tafel. Wiens hand werd bedoeld?
Lukas laat die vraag en het antwoord erop verder buiten beschouwing. Johannes en de twee andere synoptici verschaffen duidelijkheid:
En terwijl de maaltijd aan de gang was, toen de Duivel Judas, Simons zoon Iskariot, reeds in het hart had gegeven hem over te leveren… werd Jezus verontrust in de geest en hij getuigde en zei: Voorwaar, voorwaar, ik zeg jullie: Eén van jullie zal mij overleveren. De leerlingen keken naar elkaar, in het onzekere, over wie hij sprak. Eén van zijn leerlingen lag aan de boezem van Jezus, hij die door Jezus geliefd werd. Aan deze dan gaf Simon Petrus een wenk en zei tot hem: Zeg, wie het is, over wie hij spreekt. Deze leunde dus over naar Jezus’ borst en zei tot hem: Heer, wie is het? Jezus dan antwoordde: Het is degene voor wie ik het stuk brood indoop en hem zal geven. Hij doopte dan het stuk brood in, nam het en gaf het aan Judas, de zoon van Simon Iskariot. En toen, na het stuk brood, voer de Satan in hem. Jezus dan zei tot hem: Wat je doet doe [het] vlug. Maar niemand van hen die aanlagen begreep met welk doel hij hem dit zei. Want sommigen meenden, dat Jezus, omdat Judas de kas hield, tot hem zei: Koop wat wij nodig hebben voor het feest, of dat hij iets aan de armen moest geven. Nadat hij dan het stuk brood had genomen ging hij onmiddellijk naar buiten. En het was nacht.
(Jh 13:2, 21-30)
Uit een vergelijking met het verslag van Mattheüs wordt verder duidelijk dat dit alles nog plaats vond tijdens de Paschaviering. Ná Judas’ vertrek ging Jezus ertoe over het gedachtenismaal in te stellen (Mt 26:20-26).
Εγενετο δε και φιλονεικια εν αυτοις, το τις αυτων δοκει ειναι μειζων. ο δε ειπεν αυτοις, Οι βασιλεις των εθνων κυριευουσιν αυτων και οι εξουσιαζοντες αυτων ευεργεται καλουνται. υμεις δε ουχ ουτως, αλλ ο μειζων εν υμιν γινεσθω ως ο νεωτερος, και ο ηγουμενος ως ο διακονων. τις γαρ μειζων, ο ανακειμενος η ο διακονων; ουχι ο ανακειμενος; εγω δε εν μεσω υμων ειμι ως ο διακονων.
24-27 Maar er ontstond ook onenigheid onder hen, wie van hen de grootste scheen te zijn. Hij nu zei tot hen: De koningen der natiën heersen over hen, en zij die gezag over hen uitoefenen, worden weldoeners genoemd. Jullie evenwel niet aldus, maar laat de grootste onder jullie als de jongste worden, en hij die leiding heeft als degene die dient. Want wie is groter, hij die aanligt of degene die dient? [Is het] niet hij die aanligt? Ik echter ben in jullie midden als degene die dient.
Al eerder had zich onder de leerlingen een dergelijk droevig tafereel als hier afgespeeld (Lk 9:46-48). Maar nu is hun onenigheid betreffende machtsposities nog triester te noemen omdat Jezus hun zojuist had verteld dat hij zijn bloed ten behoeve van hen ging vergieten. Bovendien had hij hun tijdens het Paschamaal een sublieme les in nederigheid geleerd middels de voetwassing (Johannes 13).
Zij geven nog altijd blijk van de gezindheid welke kenmerkend is voor de niet wederverwekte mens.
Kennelijk hield het feit dat Jezus hun had gezegd dat hij niet meer van het product van de wijnstok zou drinken tot de komst van het Messiasrijk, hen meer bezig dan de aankondiging van zijn dood. Er waren kennelijk gewichtige dingen op komst.
Ook is het mogelijk dat er animositeit onder hen heerste over de plaatsen die Jezus hun aan de Paschatafel had toegewezen. Daarnaast was er na diens aankondiging dat iemand van hen hem zou verraden, een extra reden om elkaar met argwaan te bezien. Judas werd dan een verrader, maar de overgebleven elf apostelen zijn ook diep aangetast door de geest van de wereld.
Jezus is echter geduldig met hen, in het besef dat het om een al lang sluimerend geschil gaat en dat zij geïntimideerd zijn door de destijds bestaande verhoudingen. Immers, overal om hen heen zagen de mensen op naar personen in posities van gezag. Weer is hij daarom bereid hun denken te corrigeren. Zij moeten zich losmaken van de heersende, typisch menselijke opvattingen. Iemand is pas werkelijk groot als hij zich nederig in dienst van anderen stelt. En precies daarin geeft de Messias zelf het grote voorbeeld.
Bovendien confronteert hij hen met een meer realistische kijk op de machthebbers binnen de geperverteerde mensenmaatschappij. Bijna steeds ontwikkelen die personen zich, wanneer zij daartoe maar in de gelegenheid zijn, tot tirannieke heersers over hun volk. Tegelijkertijd laten zij zich door mensen die bij hen in het gevlei hopen te komen, complimenteuze titels aanleunen, waaronder weldoener.
Het Griekse woord daarvoor is ευεργετης, een kwalificatie die vaak aan de Romeinse caesars werd gegeven. Twee Egyptische koningen in de dynastie der Ptolemeeën stonden zelfs onder die titel bekend.
Jullie
evenwel niet aldus…
In het Messiasrijk zullen de heiligen hier op aarde in koninklijke en priesterlijke posities dienstbaar zijn onder hun grote Koning en Hogepriester Jezus, de Messias (Dn 7:27; Op 20:6, 9). Maar beslist niet op een hardvochtige en tirannieke wijze (1Pt 5:2-4). Integendeel, zij zullen eerder als dienaren moeten optreden, in het bijzonder voor de mensen der natiën die in het Millennium zullen aanliggen aan het grote feestmaal voor alle volken (Js 25:6).
Tijdens de lange interval van de Gemeente-eeuw worden Christenen geacht die principes reeds in praktijk te brengen. Voor het hele Israël Gods geldt immers dat God de hoogmoedigen weerstaat, maar dat hij de nederigen onverdiende gunst verleent (1Pt 5:5-6).
υμεις δε εστε οι διαμεμενηκοτες μετ εμου εν τοις πειρασμοις μου· καγω διατιθεμαι υμιν καθως διεθετο μοι ο πατηρ μου βασιλειαν ινα εσθητε και πινητε επι της τραπεζης μου εν τη βασιλεια μου, και καθησεσθε επι θρονων τας δωδεκα φυλας κρινοντες του ισραηλ.
28-30 Maar jullie zijn degenen die voortdurend bij mij zijn gebleven in mijn beproevingen. En ik beschik jullie, gelijk mijn Vader mij heeft beschikt, een koninkrijk; opdat jullie in mijn koninkrijk aan mijn tafel mogen eten en drinken, en op tronen mogen zitten, oordelend de twaalf stammen van Israël.
Ondanks hun grote onvolmaaktheden zijn de elf overgebleven leerlingen hun Meester steeds trouw gebleven. Daarmee hebben zij geen maatschappelijk voordeel behaald, want Jezus’ loopbaan was rijk aan beproevingen. Maar daarin schuilt ook juist het grote verschil met de verrader Judas. Deze had Jezus niet alleen in de steek gelaten, maar ook op laaghartige wijze een complot tegen hem gesmeed, en nog wel met hun verachtelijke tegenstanders.
Ik beschik
jullie een koninkrijk, zoals mijn Vader mij beschikt heeft…
Jezus’ plechtige woorden hebben veel weg van een testamentaire beschikking.
Maar eerst moeten we ons de vraag stellen: Hoe beschikte God, Jezus’ Vader, hém een koninkrijk?
God deed dit door zijn Zoon als de blijvende erfgenaam van Davids troon aan te wijzen, zoals profetisch aangegeven in 2Sa 7:11-16; Ps 89:3-4, 27-29, en bevestigd werd in de aankondiging van Gabriël aan Maria (Lk 1:30-33).
Om die reden ook kon David hem onder inspiratie, in Psalm 110, "mijn Heer" noemen. Zie het commentaar bij Lk 20:41-44.
Maar juist in die Psalm, de vv 1-5, komt Gods beschikking nog krachtiger onder onze aandacht:
1 Van David;
een psalm. Zo spreekt YHWH tot mijn Heer: "Zet u aan mijn rechterhand,
totdat ik uw vijanden leg tot een voetbank uwer voeten".
2 De scepter van uw sterkte zal
YHWH vanuit Sion zenden: "Heers te midden van uw vijanden".
3 Uw volk zal zich gewillig
aanbieden op de Dag van uw strijd. In de pracht der heiligheid, uit de schoot
der dageraad, hebt gij de dauw van uw jeugd.
4 YHWH heeft gezworen en het
zal hem niet berouwen: "Gij zijt
priester voor altijd, naar de orde van Melchizedek".
5 De Heer aan uw rechterhand verplettert koningen op de Dag
van zijn toorn.
Hier werd al lang geleden – gebaseerd op Gn 14, Abrahams ontmoeting met Melchizedek - onthuld dat
a. de Heer van koning David, na zijn dood, opstanding en hemelvaart aan de rechterhand van zijn Vader zou plaatsnemen: Verder afwachtend, totdat zijn vijanden tot een voetbank voor zijn voeten gesteld zouden worden (Hb 10:12-13); en
b. God hem met een eed beschikte [zwoer] dat hij in het Messiasrijk niet alleen koning, maar ook priester zal zijn, en dat geheel naar de wijze van Melchizedek, de koning-priester met wie Abraham ooit een ontmoeting had.
In die zin wordt maar weinig aan Jezus’ Messiaanse koningschap gedacht. Maar dit is toch wat YHWH God, zijn Vader, beschikte: Naast het Koningschap zal Jezus ook het Hogepriesterschap in het koninkrijk voor Israël uitoefenen (Hn 1:6). En aldus zal het eigenlijke doel van het koninkrijk ten volle verwezenlijkt worden, zoals al lang geleden door Mozes werd verwoord in Ex 19:5-6:
Welnu, indien gij terdege naar mij luistert en mijn
verbond in acht neemt, zult gij uit alle volkeren mij ten eigendom zijn; want
mij behoort de ganse aarde. Zo zult gij mij een koninkrijk van priesters en een heilige natie zijn. Dit zijn de
woorden die gij tot de zonen van Israël spreken moet.
Volgens Hb 7:11-12 wordt met het Koningpriesterschap van Jezus de volmaakte situatie verwezenlijkt die God voor ogen stond, iets waarvoor de Wet van Mozes met haar Levitische priesterschap niet toereikend was:
Indien volmaaktheid dan werkelijk door het Levitische priesterschap was - want op basis daarvan kwam het volk onder een systeem van wetten - waarom was het dan nog nodig dat er een andere priester zou opstaan naar de orde van Melchizedek, en niet genoemd naar de orde van Aäron? Want als het priesterschap verandert, vindt er noodzakelijkerwijs ook een verandering van de Wet plaats.
De reden waarom er priesters optraden binnen het joodse Wetsysteem, was dat die nodig waren om voor het volk te bemiddelen bij God. Zij gingen de heilige plaats binnen waar de doorsnee Israëliet niet mocht komen. En zij brachten offers voor het volk zodat hun zonden vergeven konden worden. Gezien echter het feit dat die procedure jaarlijks moest worden herhaald, toonde op zich al aan dat zonden niet werkelijk werden weggenomen en er ook geen sprake was van de ware verzoening met redding in het vooruitzicht. Die dingen worden exclusief bewerkt door het superieure Priesterschap van Jezus de Messias. Hb 7:25 laat daarover geen onduidelijkheid bestaan:
Bijgevolg is hij ook in staat degenen die door hem tot God naderen volledig te redden, daar hij altijd leeft om voor hen tussenbeide te treden.
Maar…, als het priesterschap verandert, vindt er
noodzakelijkerwijs ook een verandering van de Wet plaats. Een
basiswaarheid in de Hebreeënbrief, hoofdstuk 7.
In de vv 11 en 12 wordt een cruciale gedachte verwoord:
Indien volmaaktheid dan werkelijk door het Levitische priesterschap
was - want op grond daarvan werd het volk van wetten voorzien - waarom moest er
dan nog gezegd worden dat een andere priester zou opstaan naar de orde van
Melchizedek, en niet naar de orde van Aäron? Want als het priesterschap wordt veranderd, vindt er
noodzakelijkerwijs ook verandering van wet plaats.
Een en ander
brengt ons als vanzelfsprekend naar het Nieuwe Verbond, dat Jezus al noemde
toen hij over de Avondmaalsbeker zei: Deze
beker [is] het
Nieuwe Verbond in mijn bloed. In Hebreeën 8 heeft de
apostel de waarheden daaromtrent verder uitgewerkt, met een sleutelgedachte in
vers 6 >> Maar nu heeft hij [Gods Zoon,
de Messias] een uitnemender openbare dienst verkregen, in
zoverre hij ook Middelaar is van een beter verbond dat wettelijk berust op betere
beloften.
Dat Jezus aan zijn leerlingen het koninkrijk beschikte, zoals zijn Vader het hem beschikt heeft, betekent daarom dat er binnen het koninkrijk voor Israël een Koninklijke Priesterschap zal functioneren, gevormd door het Israël Gods, bestaande uit een hemels deel, de Christelijke gemeente, en een aards deel, de Joodse gemeente (1Pt 2:9). En aan het hoofd van die regeling Jezus, de Koning en Hogepriester naar de wijze van Melchizedek.
Opdat jullie
in mijn koninkrijk aan mijn tafel mogen eten en drinken, en op tronen mogen
zitten, oordelend de twaalf stammen van Israël…
Jezus spreekt over een toekomstige tijd die gekenmerkt zal zijn door een intimiteit vergelijkbaar met die welke zij in dat uur met elkaar genoten. Maar dan zal het Messiasrijk echt in werking zijn gekomen.
Uit de parallelle tekst Mt 19:28 kan begrepen worden dat het de tijd van de παλιγγενεσια, de wederverwekking, zal zijn:
Jezus nu zei tot hen: Voorwaar, ik zeg jullie: Jullie die mij zijn gevolgd zullen in de wederverwekking, wanneer de Mensenzoon plaats neemt op de troon van zijn heerlijkheid, ook zelf op twaalf tronen zitten, oordelend de twaalf stammen van Israël.
Daar sprak Jezus nog over 12 tronen; Judas had zich inmiddels echter gediskwalificeerd. Er zou dus een vervanger voor hem moeten komen om het getal 12 weer vol te maken. In de korte periode tussen Hemelvaart en Pinksteren werd daarin voorzien en het is opmerkelijk dat de keuze van Matthias eveneens in een bovenzaal te Jeruzalem plaats vond, zelfs heel waarschijnlijk dezelfde als waarin zij nu bijeen waren (Hn 1:12-26).
Maar hoe moet de zinsnede oordelend de twaalf stammen van Israël geduid worden?
Ons lijkt het
meest waarschijnlijk dat dit oordelen gezien moet worden in het licht van 1Ko
6:2, waar Paulus zich tot het hemelse deel van het Israël Gods richt: Of weten jullie niet dat de heiligen de wereld zullen
oordelen?
Het gehele Israël Gods zal echter uit heiligen bestaan, ook de aardse gemeente van het Millennium. Zie nogmaals Dn 7:27 en Op 20:9.
Het is interessant die laatste tekst in zijn verband te beschouwen:
En zij trokken op over de breedte der aarde en omsingelden het kamp der heiligen en de geliefde Stad.
Hier wordt voorzegd dat aan het einde van het Millennium, wanneer het oordelen van de mensheid, zoals beschreven in Op 20:11-13, voltooid zal zijn, nog een grote menigte onder invloed van de losgelaten Satan tot opstand zal komen en zich tegen het bestuursorgaan van het Millennium zal keren, de geliefde Stad, Nieuw Jeruzalem. Maar ook tegen de heiligen die dat Bestuur op aarde al die 1000 jaar hebben vertegenwoordigd.
De geliefde Stad is namelijk het middelpunt van het kamp der heiligen; ook genoemd de Tent van God die bij de mensen is (Op 21:3)
Dat beeld herinnert aan Israëls wildernissituatie zoals beschreven in de hoofdstukken 2 en 3 van het boek Numeri.
Het huis van Aäron en de drie Levietenfamilies Kehath, Gerson en Merari waren gelegerd direct rondom de Tabernakel. In het tegenbeeld vertegenwoordigen zij de twee gemeenten van het Israël Gods, het zaad van Abraham dat tot zegen van de wereld moet worden.
Maar daarbuiten, in de vier windrichtingen, bevonden zich de overige 12 stammen, typologisch voor de positie die de natiën (Heidenen) in het Millennium ten opzichte van de Tabernakel, de Tent van God, het Nieuwe Jeruzalem, de geliefde Stad, zullen innemen. Logischerwijs vormen zij, gezien vanuit die situatie, daarom de 12 stammen die door de heiligen geoordeeld worden.
Interessant is nog om op te merken dat de apostel Paulus, nadat hij in 1Ko 6:2 heeft aangekondigd dat de heiligen de wereld zullen oordelen - daarbij zinspelend op alle heiligen van het Israël Gods - hij vervolgens, in vers 3, tot Christenen de vraag richt: Weten jullie niet dat wij engelen zullen oordelen? Het oordelen van geestelijke schepselen is vanzelfsprekend voorbehouden aan het hemelse deel van het Israël Gods.
Zie de Studie Tot leven komen – Wat wordt daarmee
bedoeld? Onder Oordeel.
Maar ook 1
Korinthe 6
Σιμων Σιμων, ιδου ο Σατανας εξητησατο υμας του σινιασαι ως τον σιτον· εγω δε εδεηθην περι σου ινα μη εκλιπη η πιστις σου· και συ ποτε επιστρεψας στηρισον τους αδελφους σου. ο δε ειπεν αυτω, Κυριε, μετα σου ετοιμος ειμι και εις φυλακην και εις θανατον πορευεσθαι. ο δε ειπεν, Λεγω σοι, Πετρε, ου φωνησει σημερον αλεκτωρ εως τρις με απαρνηση ειδεναι.
31-34 Simon, Simon, zie, de Satan heeft jullie voor zich opgeëist om heen en weer te bewegen als de tarwe in een zeef. Ik heb echter voor jou gebeden dat je geloof niet zou bezwijken; en jij, als je eenmaal bent teruggekeerd, versterk je broeders. Maar hij zei tot hem: Heer, met jou ben ik bereid om heen te gaan, zowel in gevangenis als in dood. Hij echter zei: Ik zeg je, Petrus, een haan zal vandaag niet kraaien totdat je driemaal hebt geloochend mij te kennen.
Zoëven had Jezus zich nog waarderend geuit over de standvastigheid van zijn leerlingen; zij hadden hem in zijn beproevingen niet in de steek gelaten. Voor hen vormde dat echter geen reden om nu overmoedig te worden. Satan had met succes Judas overmeesterd; hij eist ook de overige elf voor zich op.
Maar Petrus krijgt Jezus’ speciale aandacht; hij weet dat Satan er alles aan zal doen om scheiding te brengen tussen hemzelf en Petrus’ getrouwheid jegens de Messias, de Zoon van de levende God. Een proces vergelijkbaar met ziften, of het heen en weer schudden als tarwe in een zeef.
Toen Petrus destijds zijn Meester met die woorden
beleed, kwalificeerde Jezus hem als de rots, de betekenis van Petros (Mt 16:16-18). Maar nu noemt hij hem bij zijn gegeven joodse naam Simon,
behorend bij Petrus’ natuurlijke staat. Zou hij, de van nature zwakke
Adamitische mens in al zijn onvolmaaktheid, stand kunnen houden voor de kuiperijen van de [bovennatuurlijke] Duivel?
Jezus voorzag dat dit niet het geval zou zijn; hij kende Petrus’ impulsieve en overmoedige natuur maar al te goed, maar ook diens verknochtheid aan hem. Daarom had hij - als een tegenaanval bij voorbaat op Satan - voor hem gebeden dat zijn geloof niet zou tekortschieten.
Jezus gebruikte volgens Lukas het werkwoord εκλειπω, waarvan ons woord eclips komt: Het achterwege blijven van het licht van de zon of maan.
Hoewel het er voor Petrus’ geloof voor een korte tijd duister zou uitzien, zou hij vol oprecht berouw terugkeren of tot inkeer komen.
Jezus’ gebed zou uiteindelijk succesvol zijn, zelfs in die mate dat Petrus naderhand tot een bron van aanmoediging voor zijn broeders zou worden (Hn 1:15). Vergelijk ook Rm 8:34 en Hb 7:25.
Bij het heen en weer schudden in Satans zeef zou hij, en ook de overige apostelen, niet ongedeerd blijven, maar ook niet verpletterd worden. In de geestelijke strijd met zijn duivelse opponent is de triomf te allen tijde voor de Zoon van God.
Maar voor het moment was Petrus in zijn overmoed blind voor dit alles. Hij zijn Heer in de steek laten? Geen denken aan; desnoods zou hij Jezus volgen tot in de dood (Jh 13:37-38). Hij beweerde zelfs krachtiger te zijn dan zijn mede-apostelen (Mt 26:33). Maar Petrus bleek geen rots in de branding te zijn. Alleen Lukas vermeldt wat Petrus’ verloochening zou inhouden: Tot driemaal toe zou hij beweren Jezus zelfs niet te kennen.
Και ειπεν αυτοις,
Οτε απεστειλα υμας ατερ βαλλαντιου και πηρας και υποδηματων, μη τινος
υστερησατε; οι δε ειπαν, Ουθενος. ειπεν δε αυτοις, Αλλα νυν ο εχων βαλλαντιον
αρατω, ομοιως και πηραν, και ο μη εχων πωλησατω το ιματιον αυτου και αγορασατω
μαχαιραν. λεγω γαρ υμιν οτι τουτο το γεγραμμενον δει τελεσθηναι εν εμοι, το Και μετα ανομων ελογισθη· και γαρ το περι εμου τελος εχει. οι δε
ειπαν, Κυριε, ιδου μαχαιραι ωδε δυο. ο δε ειπεν αυτοις, Ικανον εστιν.
35-38 En hij zei tot hen: Toen ik jullie uitzond, zonder beurs en reiszak en sandalen, heeft jullie [toen] iets ontbroken? Zij nu zeiden: Niets. Hij nu zei tot hen: Maar nu, laat hij die een beurs heeft, die nemen, evenzo ook een reiszak. En laat hij die er geen heeft, zijn kleed verkopen en een zwaard kopen. Want ik zeg jullie: Dit, wat geschreven staat, moet in mij vervuld worden: En met wettelozen werd hij gerekend. Want ook dat betreffende mij, heeft een voleinding. Zij nu zeiden: Heer, zie, hier zijn twee zwaarden. Maar hij zei tot hen: Het is genoeg.
Bij het uitzenden van de 12, en naderhand van de 72, had Jezus nog gezegd dat zij niet voor een beurs, reiszak, of extra sandalen hoefden te zorgen. Maar intussen zijn de omstandigheden zeer veranderd. Destijds was het volk hun over het algemeen gunstig gezind en werden zij gastvrij ontvangen, maar de geestdrift van het volk zal weldra zeer bekoelen. Hun religieuze leiders staan klaar om de Messias om te brengen, en de leerlingen zullen daarvan de terugslag ondervinden.
Jezus brengt hun veranderde situatie in verband met
de voorzegging welke in Js 53:12 wordt gevonden: En met de overtreders
werd hij geteld.
Hoe vreemd dat ook mocht klinken, ook die woorden zouden aan Israëls Messias worden vervuld. Alles wat hem betreft heeft een voleinding of afloop [τελος; einde]. En inderdaad, alsof hij een misdadiger was werd hij tegelijk met twee rovers terechtgesteld. En als de volgelingen van een omgebrachte 'messias', wiens messiaanse beweging (ogenschijnlijk) op net zo’n fiasco was uitgelopen als die van anderen, zouden de leerlingen met hevige vervolging en bittere tegenstand geconfronteerd worden. Daarmee moesten zij nu voortaan rekening houden en er passende voorbereidingen voor treffen.
In werkelijkheid is de situatie van dat moment al uitermate gespannen, gezien de openlijke vijandschap van de religieuze leiders. De spanning was die gehele dag voelbaar geweest omdat Judas voortdurend zocht naar de meest geschikte gelegenheid om Jezus uit te leveren aan zijn vijanden. Om die reden was de plaats waar het Paschamaal werd gehouden, tot het einde toe voor de verrader verborgen gehouden. En nu is hij in de duisternis van de nacht vertrokken, met wie weet welke snode bedoelingen. Gevaar dreigt en de spanning daarvan is voelbaar in de aanwezigheid van twee zwaarden.
Maar die zwaarden zijn niet bij toeval aanwezig;
wapens zijn nu eenmaal in het bezit van misdadigers. En aangezien Jezus aldus
wordt bezien en in de uren die gaan volgen ook dienovereenkomstig zal worden
behandeld, zijn die twee zwaarden geheel op hun plaats. Hoewel slechts twee
zijn ze voldoende om de profetie van Jesaja 53 tot de afloop te brengen die God voor ogen
staat. Meer wapens zijn niet nodig, aangezien Jezus in werkelijkheid niet van
plan is ze te gebruiken. Hij weet immers dat Jesaja 53 (vers 7) ook over Gods
voornemen spreekt dat de Messias als een Lam ter slachting wordt geleid, als een ooi die voor
haar scheerders stom is geworden.
Met die twee zwaarden zou trouwens weinig uitgericht kunnen worden tegen de vijandelijke overmacht. En bovendien zou Jezus een beroep kunnen doen op zijn Vader om hem meer dan 12 legioenen engelen ter beschikking te stellen (Mt 26:53).
Laat hij die er geen heeft, zijn kleed verkopen en een
zwaard kopen…
Een uitspraak welke algemeen als moeilijk te verklaren wordt gezien. Hoe moeten die woorden van Jezus opgevat worden?
Zoals hierboven is toegelicht kan Jezus niet bedoeld hebben dat zijn leerlingen voortaan gewapend door het leven moesten gaan, gereed om vervolging met geweld te beantwoorden.
Toen Petrus ongeveer een uur later in Gethsémané
inderdaad naar het zwaard greep, keurde Jezus die daad af en sprak de
veelbetekende woorden: Allen die naar het
zwaard grijpen, zullen door het zwaard vergaan.
Wapens lossen dus nooit iets op; integendeel, ze verslechteren iemands situatie. En de apostelen hebben die les toen grondig geleerd, want de Handelingen wijst uit dat zij zich nooit gewapenderhand hebben verzet tegen arrestatie, etc.
Een zwaard kopen in de letterlijke zin en dat, vreemd genoeg, met het geld van een verkocht kleed, is hier dus kennelijk niet aan de orde.
De oplossing is blijkbaar gelegen in de tekst Mt 10:34, waar Jezus het zwaard ook niet in een letterlijke betekenis heeft gebruikt:
Meent niet dat ik ben
gekomen om vrede te brengen op de aarde; ik ben niet gekomen om vrede te
brengen maar een zwaard.
Uit een vergelijking met Lk 12:51 bedoelde Jezus met het 'zwaard' verdeeldheid.
Menen jullie dat ik gekomen ben om vrede te geven op de aarde? Nee, zeg ik jullie, veeleer verdeeldheid. Want vanaf nu zullen vijf in één huis verdeeld zijn: drie tegen twee en twee tegen drie.
Jezus herinnerde zijn gehoor er toen aan dat zijn verschijning op aarde tot heftige strijd onder de Joden aanleiding gaf; er werd zeer tegengesteld op zijn Messiasschap gereageerd. De bejaarde Simeon had tijdens Jezus’ aanbieding in de tempel daarop al geattendeerd: Zie! Deze wordt gelegd tot een val en [het weer] opstaan van velen in Israël en tot een teken dat weersproken wordt (Lk 2:34).
Die tegenspraak duurt tot op heden voort en wordt gevoed door de niet aflatende vijandschap die de Slang en zijn zaad tot uitdrukking brengen jegens het zaad van de Vrouw (Gn 3:15; Mt 23:33-35).
Welnu, de leerlingen zullen zich ermee moeten verzoenen dat zij met die situatie zullen moeten leven. Alle leden van het Israël Gods worden tot Abrahams zaad gerekend en zij kunnen wegens hun verbondenheid met de Messias Satans vijandschap niet ontlopen. Het is voor hen als het ware een 'kleed' van identificatie.
Volgens Johannes werden die avond in die zin door Jezus nog vele andere dingen gezegd, zoals:
Wanneer de wereld je
haat, bedenk dan dat ze mij eerder haatte dan jullie. Als jullie bij de wereld zouden
horen, zou ze jullie hebben liefgehad als iets van haarzelf, maar jullie horen
niet bij haar, want ik heb jullie uit de wereld weggeroepen. Daarom haat ze
jullie. Denk aan wat ik gezegd heb: een slaaf is niet meer dan zijn meester. Ze
hebben mij vervolgd, dus zullen ze ook jullie vervolgen; maar wie zich aan mijn
woorden gehouden heeft, zal zich ook aan jullie woorden houden. Dit alles zullen ze jullie vanwege mij aandoen, want ze
kennen hem niet die mij gezonden heeft.
(Jh 15:18-21; nbv)
Tot dan toe hadden zij zich voor hun bediening niet speciaal hoeven toe te rusten, maar voortaan zouden zij hun eigen middelen moeten aanwenden en moeten arbeiden om in hun onderhoud te voorzien. De apostel Paulus en zijn vrienden Aquila en Priscilla deden dat inderdaad (Hn 18:4)
Om die reden gebruikte Jezus de beurs, reiszak en zwaard blijkbaar in een zinnebeeldige betekenis voor de noodzaak om toegerust te zijn voor de voor hen liggende taak. Maar niet zonder hulp van boven, want zoals Jezus, toen hij nog bij hen was, voor hun welzijn had gezorgd, zou hij hetzelfde ook in de toekomst doen. Paulus moedigt Christenen aan zich op te stellen in afhankelijkheid van de kracht die hij geeft:
Wat het overige betreft,
sterkt je in de Heer en in de macht van zijn sterkte. Doet de volle
wapenrusting Gods aan, om stand te kunnen houden tegen de listige daden van de
Duivel. Want onze worsteling is niet tegen bloed en
vlees, maar tegen de overheden, tegen de machten, tegen de wereldheersers van
deze duisternis, tegen de goddeloze geestenkrachten in de hemelsferen. Neemt
daarom de volle wapenrusting van God op, opdat jullie in staat mogen zijn
weerstand te bieden in de boze dag en, na alle dingen te hebben doorgemaakt,
vast te staan.
Ook dit onderdeel van Jezus’ gesprek met de elf in de bovenzaal is door Lukas opgetekend ten voordele van het hele Israël Gods. Ze houdt een gepaste waarschuwing in voor alle leerlingen om de noodzaak in te zien van een persoonlijke geestelijke voorbereiding. In onze geestelijke strijd moeten we niet vertrouwen op fysieke afweermiddelen. Beter kunnen we ons toerusten met de middelen (wapens) die alleen God, in de Messias, kan verschaffen.
Gethsémané
Και εξελθων επορευθη κατα το εθος εις το Ορος των Ελαιων· ηκολουθησαν δε αυτω και οι μαθηται. γενομενος δε επι του τοπου ειπεν αυτοις, Προσευχεσθε μη εισελθειν εις πειρασμον. και αυτος απεσπασθη απ αυτων ωσει λιθου βολην, και θεις τα γονατα προσηυχετο λεγων, Πατερ, ει βουλει παρενεγκε τουτο το ποτηριον απ εμου· πλην μη το θελημα μου αλλα το σον γινεσθω.
39-42 En nadat hij naar buiten was gegaan, begaf hij zich volgens gewoonte naar de Berg der Olijven; maar ook de leerlingen gingen met hem mee. Toen hij nu op de plaats was gekomen, zei hij tot hen: Bidt, om niet in verzoeking te komen. En hij verwijderde zich van hen ongeveer een steenworp ver, en neergeknield zijnde ging hij bidden, zeggend: Vader, indien gij wenst, neem deze beker van mij weg; doch niet mijn wil maar de uwe geschiede.
Uit Lk 21:37 kan afgeleid worden dat Judas op de hoogte was van Jezus’ gewoonte om zijn dagelijkse tocht naar Bethanië in Gethsémané, een locatie op de Berg der Olijven, te onderbreken voor gebed. Maar omdat nu zijn uur was gekomen, handelde Jezus zoals gebruikelijk. Hij ging zijn verrader niet uit de weg. Hij wist welke beproevingen hem wachtte, maar ook dat zijn leerlingen het moeilijk zouden krijgen. Omdat zij niet in Jezus’ voorkennis deelden, zouden zij door de gebeurtenissen die vlak voor hen lagen, geheel overvallen worden. Daarom moedigde Jezus hen aan om door middel van het gebed in contact met de hemel te blijven; raad die wij allen ter harte kunnen nemen, aangezien ook wij met onverwachte wendingen in het leven worden geconfronteerd.
En hij
verwijderde zich van hen ongeveer een steenworp ver…
Het gebruikte werkwoord is αποσπαω. Het geeft hier aan dat Jezus zich voor dat moment had moeten losrukken van het vertrouwde groepje dat hij had afgezonderd van de andere leerlingen, Petrus en de twee zonen van Zebedéüs (Mt 26:36-37).
Vine schrijft daarover: lit. "He
was torn away," indicating the reluctance with which Christ parted from
the loving sympathy of the disciples.
Vergelijk
Hn 21:1,
de andere plaats in het NT waar het werkwoord door Lukas in die zin wordt
gebruikt.
Jezus’
emotionele toestand komt krachtig tot uitdrukking in de woorden die hij tot
Petrus, Johannes en Jakobus richt: Mijn ziel is diepbedroefd, ten dode
toe. Blijft hier en waakt met mij (Mt
26:38).
Vader,
indien gij wenst, neem deze beker van mij weg…
Wat Jezus hier doormaakte en bewoog, staat ook beschreven in Hb 5:7
Die in de dagen van zijn vlees met sterk geroep en tranen zowel smekingen als smeekbeden opdroeg aan hem die hem uit [de] dood kon redden, en die verhoord werd vanwege de godvruchtige vrees.
Dit geeft ons een idee wat onder de beker verstaan moet worden.
Daarmee bedoelde Jezus niet zijn dood. Want hij wist dat God hem een lichaam had bereid teneinde plaatsvervangend te kunnen sterven voor de zonden van de mensheid. En daartoe was hij ook bereid, gezien zijn woorden in de context van Hb 10:5-10 > Zie! Ik ben gekomen om uw wil te doen.
Toen Petrus hem eens had willen aanmoedigen een offerdood uit de weg te gaan, had hij die gedachte immers met afschuw afgewezen (Mt 16:21-23).
Maar wat Jezus wél vreesde was het feit dat God, zijn Vader, voor ook maar een ogenblik zijn aangezicht dan voor hem zou verbergen. En die vrees was reëel. Hij zou immers plaatsvervangend sterven voor de zonde van de gehele mensheid, en zonde brengt nu eenmaal scheiding teweeg tussen de mens en God (Js 59:2).
Hem moet Psalm 22 voor ogen hebben gestaan waarin het lijden van de Messias gedetailleerd was voorzegd en die begint met de woorden: Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij mij verlaten? De gedachte om van zijn Vader gescheiden te worden, zoals in een geestelijke dood, was bijna ondraaglijk voor hem.
Maar niet tevergeefs was zijn smeking om uit die dood gered te worden. Hij werd met gunst verhoord; God sterkte hem en nam zijn angst weg. Zijn Vader zou hem in staat stellen om onder de grootste beproeving onwankelbaar te zijn in geloofsvertrouwen.
[[ωφθη δε αυτω αγγελος απ ουρανου ενισχυων αυτον. και γενομενος εν αγωνια εκτενεστερον προσηυχετο· και εγενετο ο ιδρως αυτου ωσει θρομβοι αιματος καταβαινοντες επι την γην.]]
43-44 Hem nu verscheen een engel uit de hemel die hem sterkte. En in hevige angst gerakend, bad hij des te vuriger. En zijn zweet werd als dikke bloeddruppels, die op de grond vielen.
In enkele bekende MSS ontbreken deze twee verzen, zoals de P75 en de codices Vaticanus en Alexandrinus. Wél worden ze aangetroffen in de codices Sinaiticus en Bezae. Ook worden ze aangehaald door Justinus Martyr en Irenaeus, schrijvers uit de Tweede eeuw, wat in ieder geval wijst op een vroege oorsprong.
Men acht het mogelijk dat bepaalde kopiisten ze met opzet hebben weggelaten, in de mening verkerend dat een dergelijke menselijke zwakheid welke uit de tekst spreekt, niet bij de Messias zou passen. Maar voor anderen is het feit dat God zijn engel zond om zijn Zoon te sterken en ook dat Jezus bloed zweette, juist aanleiding om te geloven dat de verzen niet door een afschrijver zijn toegevoegd. Voor die opvatting pleit ook dat men heeft geconstateerd dat het zweten van bloed zich in bepaalde gevallen van extreme psychische stress, inderdaad kan voordoen.
Kennelijk was Jezus’ zielsangst [αγωνια] zo groot dat er werkelijk rode bloedlichaampjes door de wanden van zijn bloedvaten werden geperst die, vermengd met het zweet, op de grond druppelden.
Sommigen zien daarin een toespeling op Gn 3:19, waar God aan [de eerste] Adam voorspelde dat hij in het zweet van zijn aangezicht brood zou eten.
Weer anderen houden het voor mogelijk dat tijdens dit proces door Jezus’ lichaam endorfinen werden vrijgemaakt, een stof die pijn verzacht of zelfs geheel blokkeert, doordat de zenuwen die pijnen registreren (tijdelijk) worden verdoofd.
και αναστας απο της προσευχης ελθων προς τους μαθητας ευρεν κοιμωμενους αυτους απο της λυπης, και ειπεν αυτοις, Τι καθευδετε; ανασταντες προσευχεσθε, ινα μη εισελθητε εις πειρασμον.
45-46 En hij stond op van het gebed, kwam bij de leerlingen en vond hen in slaap gevallen van droefheid. En hij zei tot hen: Waarom slapen jullie? Staat op en bidt, opdat jullie niet in verzoeking komen.
De smekende wijze waarop Jezus zich in gebed tot zijn Vader had gericht, had de leerlingen blijkbaar in een neerslachtige stemming gedompeld en hen, na alle inspanningen van die avond, verder uitgeput; vandaar dat zij in slaap waren gevallen. Als arts wist Lukas blijkbaar dat droefheid verdovend kan werken en slaperig maken, zeker op zo’n laat uur. Zij sliepen tijdens zijn transfiguratie en ook nu bij zijn zielsangst (Lk 9:32).
Niettemin roept Jezus hen nogmaals op tot waakzaam gebed; hij weet immers dat er beproevingen nabij zijn. Het is beter om geestelijk waakzaam te blijven in verband met beproevingen, dan naderhand God te moeten aanroepen om er uit gered te worden wanneer men er door onachtzaamheid middenin is geraakt.
Ετι αυτου λαλουντος ιδου οχλος, και ο λεγομενος Ιουδας εις των δωδεκα προηρχετο αυτους, και ηγγισεν τω Ιησου φιλησαι αυτον. Ιησους δε ειπεν αυτω, Ιουδα, φιληματι τον υιον του ανθρωπου παραδιδως; ιδοντες δε οι περι αυτον το εσομενον ειπαν, Κυριε, ει παταξομεν εν μαχαιρη; και επαταξεν εις τις εξ αυτων του αρχιερεως τον δουλον και αφειλεν το ους αυτου το δεξιον. αποκριθεις δε ο Ιησους ειπεν, Εατε εως τουτου· και αψαμενος του ωτιου ιασατο αυτον.
47-51 Terwijl hij nog sprak, zie, een menigte. En hij die Judas
genoemd wordt, één van de twaalf, ging voor hen uit en naderde Jezus om hem te
kussen. Maar Jezus zei tot hem: Judas, met een kus lever jij de Mensenzoon over?
Toen nu zij die zich om hem heen bevonden, zagen wat er ging gebeuren, zeiden
zij: Heer, zullen wij met het zwaard slaan? En één van hen sloeg de slaaf van
de hogepriester en hieuw zijn rechteroor af. Maar ten antwoord zei Jezus: Laat
het hierbij. En hij raakte zijn oor aan en maakte hem gezond.
In hun verslagen over Jezus’ arrestatie, vullen de Evangelisten elkaar aan.
Johannes vermeldt details die de synoptici niet hebben:
Nadat Jezus dit alles gezegd had, ging hij met zijn leerlingen naar de overkant van de Kidronbeek. Daar liep hij een olijfgaard in, met zijn leerlingen. Judas, zijn verrader, kende deze plek ook, want Jezus was er vaak met zijn leerlingen samengekomen. Judas ging ernaartoe, samen met een cohort soldaten en dienaren van de hogepriesters en de Farizeeën. Ze waren gewapend en droegen fakkels en lantaarns. Jezus wist precies wat er met hem zou gebeuren. Hij liep naar hen toe en vroeg: ‘Wie zoeken jullie?' Ze antwoordden: ‘Jezus uit Nazaret.' ‘Ik ben het, 'zei Jezus, terwijl Judas, zijn verrader, erbij stond. Toen hij zei: ‘Ik ben het, 'deinsden ze achteruit en vielen op de grond. Weer vroeg Jezus: ‘Wie zoeken jullie?' en weer zeiden ze: ‘Jezus uit Nazaret.' ‘Ik heb jullie al gezegd: “Ik ben het,”' zei Jezus. ‘Als jullie mij zoeken, laat deze mensen dan gaan.' Zo gingen de woorden in vervulling die hij gesproken had: ‘Geen van hen die u mij gegeven hebt, heb ik verloren laten gaan.' Daarop trok Simon Petrus het zwaard dat hij bij zich had, haalde uit naar de slaaf van de hogepriester en sloeg hem zijn rechteroor af; Malchus heette die slaaf. Maar Jezus zei tegen Petrus: ‘Steek je zwaard in de schede. Zou ik de beker die de Vader mij gegeven heeft niet drinken?'
(Jh 18:1-11; nbv)
Mattheüs en Markus vermelden dat het om een grote bende ging met Judas aan het hoofd en in het bezit van zwaarden en stokken. En ook dat Judas, als afgesproken teken, Jezus werkelijk kuste, en dat eerst toen de menigte de hand aan Jezus had geslagen, iemand uit zijn gezelschap het zwaard trok. Daarna sprak Jezus de betekenisvolle woorden:
‘Steek je zwaard terug op zijn plaats. Want wie naar het zwaard grijpt, zal door het zwaard omkomen. Weet je niet dat ik mijn Vader maar te hulp hoef te roepen en dat hij mij dan onmiddellijk meer dan twaalf legioenen engelen ter beschikking zou stellen? Maar hoe zouden dan de Schriften in vervulling gaan, waar staat dat het zo moet gebeuren?'
(Mt 26:52-54)
Alleen Lukas
heeft Jezus’ klacht: Judas, met een kus lever jij de Mensenzoon over? Hij is ook de enige die de vraag der leerlingen
vermeldt of zij het zwaard moeten hanteren, waarbij het lijkt of de aanval van
hen uitgaat. En als arts is Lukas weer de enige die de genezing beschrijft van
Malchus’ oor, als Jezus’ laatste genezingswonder. In Notes on the Gospel
of Luke, schrijft J.G. Bellet:
Did you ever, in the light of Scripture, consider what the heart of man
is? You will tell me it is a wicked thing. Aye, that it is; but it is not only
capable of wickedness, it is incurable, desperate. Conceive a man taking stones
in his hand to batter and beat a face shining like an angel's! Could you
conceive it? Look at the priests in the temple in the presence of the rent
veil. They plotted a lie. Look at the soldiers in the presence of the rent
tomb. They consented to a lie.
The riven waters of the Red Sea did not cure Pharaoh's heart. The
shining countenance of the martyr Stephen did not cure the heart of the
multitude. A rent veil did not cure the priestly heart, and a rent tomb did not
cure the soldiers' hearts.
Now the sight of the healed ear (for the blessed Lord is a divine
surgeon here) - in the presence of that they take Him. Is that a picture of the
heart you carry? You may have different habitudes but the flesh is the same in
all - not only evil, but incurable. The watery walls did not cure it, and here
in the very garden, they see Him performing a wondrous divine miracle of
healing, and yet they take Him with murderous purpose. Tell me what you can do
with a heart that has been proof against those things?
Het antwoord op de vraag die Bellet stelt luidt: Alleen met de hulp en gunst van God kan een hart tot inkeer worden gebracht - tot een veranderde stemming - jegens God en zijn Zoon. God moet het de mens goedgunstig schenken (Hn 11:18).
Door Malchus’ oor te genezen herstelt Jezus de fout van Petrus die al tot actie was overgegaan, voordat de Heer de vraag had beantwoord: Heer, zullen wij met het zwaard slaan? Men kan slechts gissen wat de gevolgen voor Petrus geweest zouden zijn wanneer de Heer niet tussenbeide was gekomen en Malchus met een hoofd vol bloed bij de Hogepriester was teruggekeerd.
Met in zijn hand een wapen van deze wereld (een letterlijk zwaard) kon Petrus slechts 'oren afslaan'. Maar vanaf Pinksteren, met het zwaard van Gods geest, het Woord van God, kon hij mensen diep in het hart treffen (Hn 2:37).
Doordat Jezus het oor genas bespaarde hij niet slechts Petrus grote problemen, maar hij bewees daarmee ook dat hij niet een werelds, politiek rijk najoeg, zoals hij naderhand met overtuiging tot Pilatus kon zeggen:
Mijn koninkrijk spruit niet voort uit deze wereld. Indien mijn koninkrijk uit deze wereld zou zijn, zouden mijn ondergeschikten wel strijden opdat ik niet aan de Joden zou worden overgeleverd. Nu echter is mijn koninkrijk niet van hier.
Alleen Johannes noemt de slaaf van de hogepriester bij name: Malchus.
De naam is een afgeleide van het Hebreeuwse melek, het woord voor koning.
In het Messiaanse koninkrijk zal Jezus de functies van Koning en Hogepriester in zich verenigen, en dat naar de wijze van Melchizedek, de koningpriester van Salem met wie Abraham een ontmoeting had. Onder de Koningpriester Jezus zal Israël, als de Knecht van YHWH, in het Millenniumrijk dienen tot zegen van de Heidenvolken (natiën).
Maar met die Knechtnatie doet zich tot op heden een groot probleem voor. Omdat het volk als geheel zich verhard heeft jegens haar Messias en zich onontvankelijk heeft getoond voor het Evangelie, is haar een zwaar, ongevoelig oor gegeven (Js 6:10; Mt 13:15; Hn 28:27).
Gedurende de gehele eeuw van de Gemeente - die gebouwd is op Petrus’ belijdenis Gij zijt de Messias, de Zoon van de levende God - zijn haar geen oren gegeven om te horen (Dt 29:4; Rm 11:8).
Maar bij het aanbreken van de laatste Jaarweek voor Israël, de zeventigste (Dn 9:27), komt in die situatie een opvallende verandering. YHWH God zal zijn Knechtnatie, die tot dan toe 'blind' en 'doof' was, het oor openen:
De Heer YHWH heeft mij als een leerling leren spreken, om uitgeputte mensen bij te kunnen staan. Met een woord wekt Hij mij in de morgen, in de morgen wekt Hij mijn oor om als een leerling toe te horen. De Heer YHWH heeft mijn oor ontsloten, en ik heb mij niet verweerd, en ben niet teruggedeinsd. (wv78)
Niet langer zal de natie zich dan weerspannig gedragen. Morgen na morgen wekt YHWH haar het oor voor onderricht, met de bedoeling dat zij, op haar beurt, anderen - vermoeide, uitgeputte mensen - kan bijstaan, want dat is principieel altijd Israëls roeping geweest (Js 43:8-12; 50:4-5). Over dat herstel en de heerlijke aard ervan, spreekt ook Js 51:3-5
Want YHWH bemoedigt Sion, al haar puinhopen troost Hij; Hij maakt haar woestijn als een paradijs, haar dorre grond als een tuin van YHWH; vreugde en blijdschap zijn er te vinden. Luistert naar Mij, mijn volk, mijn natie, luistert naar Mij; want onderrichting gaat er van Mij uit en mijn recht is een licht voor de volken. In een oogwenk breng Ik mijn gerechtigheid nabij, mijn heil verschijnt, met machtige arm doe Ik de volken recht wedervaren; de eilanden zien naar Mij uit en mijn arm is hun hoop. (wv78)
Dat alles gaat plaatsvinden bij het aanbreken van de 70ste Week. Het is daarom betekenisvol dat Jezus het einde van de 69ste Week afsloot met het wonderbaarlijke herstel van Malchus’ oor. Of er geen interval van bijna 20 eeuwen is geweest zal Israël - althans een godvruchtig overblijfsel van de natie - weer horen en ook werkelijk het oor lenen. Dat wil zeggen in gehoorzaamheid leven aan God, daarmee tonend dat ze uit God is. Zoals de Messias zelf heeft gezegd: Hij die uit God is luistert naar de woorden [of: uitspraken] van God (Jh 8:47).
Malchus’ oor werd door de Messias op wonderbaarlijke wijze
hersteld. Op even miraculeuze wijze was dat oor door Petrus afgeslagen. Het
zwaard moet namelijk bovennatuurlijk geleid zijn; het was om zo te zeggen een
precisieslag, want anders zou Malchus’ hoofd zeker veel meer toegetakeld zijn
geweest. Maar nu bleef de ‘schade’ beperkt tot zijn rechteroor.
In de Wet van Mozes heeft het rechteroor speciale aandacht
gekregen. Toen Israëls priesterschap namelijk geïnstalleerd moest worden, werd
Mozes geboden wat van het bloed van de ram der installatie te nemen en het
ondermeer op de rechteroorlel van Aäron en van elk van zijn zonen te doen (Lv 8:22-24).
Ook in het geval van de gereinigde melaatse moest de
priester volgens de Wet wat van het bloed van de ram die als schuldoffer werd
aangeboden, evenals iets van de als offer aangeboden olie op de rechteroorlel
van de melaatse doen (Lv 14:14, 17,
25, 28).
In de Bijbel is het sleutelwoord voor de juiste reactie op God horen in plaats van zien. In de mysteriereligies is de hoogste religieuze ervaring het zien van de godheid. Maar in de Bijbel - waar de fundamentele religieuze houding die van gehoorzaamheid aan het Woord van God is - ligt de nadruk op het horen van zijn stem. De belangrijkste formule van Israëls religie begint op karakteristieke wijze met de woorden: Hoor, o Israël.
De mens die uit God is, is niet
de mysticus die een visioen heeft gezien, maar degene die de woorden van God hoort.
Zo bemerken we dan dat zowel Jezus’ eerste als zijn laatste wonder dat hij als mens verrichtte, de aandacht vestigden op het failliet van het Judaïsme en de noodzaak van een Israël dat ontvankelijk is voor de Messias.
Johannes is de enige die Malchus bij name heeft genoemd. Hij is ook de enige die het eerste wonder verhaalt: Het veranderen van water in wijn. Het verslag daarover, in Jh 2:1-11, sluit op logische wijze aan op de feiten die in Johannes, hoofdstuk 1, betreffende het Judaïsme van die dagen duidelijk worden. De heersende religieuze elite verkeerde in onwetendheid, zowel wat de Messias zelf betreft als zijn voorloper. De Messias kwam tot zijn eigen huis, maar de zijnen namen hem niet tot zich (Jh 1:10-11, 19-27).
In het wonder van Kana staan de zes lege waterkruiken voor de geestelijke leegte van het Judaïsme naar het vlees. Als religieus systeem functioneerde het nog wel maar het bood geen vreugde aan het hart. Tot op heden is die situatie ongewijzigd gebleven. Het Israël van het Judaïsme heeft de nieuwe wijn die Jezus aanbiedt als verachtelijk van de hand gewezen (Lk 5:33-39).
ειπεν δε Ιησους προς τους παραγενομενους επ αυτον αρχιερεις και στρατηγους του ιερου και πρεσβυτερους, Ως επι ληστην εξηλθατε μετα μαχαιρων και ξυλων; καθ ημεραν οντος μου μεθ υμων εν τω ιερω ουκ εξετεινατε τας χειρας επ εμε· αλλ αυτη εστιν υμων η ωρα και η εξουσια του σκοτους. Συλλαβοντες δε αυτον ηγαγον και εισηγαγον εις την οικιαν του αρχιερεως· ο δε Πετρος ηκολουθει μακροθεν.
52-54 Jezus nu zei tot hen die op hem afgekomen waren, Overpriesters en Hoofdlieden van de tempel en Oudsten: Als tegen een rover zijn jullie erop uitgegaan met zwaarden en stokken? Toen ik dagelijks bij jullie in de tempel was, hebben jullie niet de hand aan mij geslagen; maar dit is jullie uur en de macht der duisternis. Na hem dan gevangen genomen te hebben, voerden zij hem weg en brachten hem in het huis van de Hogepriester. Petrus echter volgde van verre.
Jezus stelt vast hoe absurd de actie is die deze leiders van het volk, religieus, militair en politiek, tegen hun Messias ondernemen! In het bezit van wapens, gereed om een gevecht tegen hem te voeren, komen zij in het holst van de nacht op hem af, als op een rover! Hoeveel eenvoudiger ware het geweest hem bij daglicht te arresteren toen hij vreedzaam in de tempel aan het onderwijzen was!
Aldus legt hij zowel hun vrees voor het volk, welke hen van die actie had weerhouden, als de huichelachtigheid van deze nachtelijke onderneming bloot.
Maar dit is
jullie uur en de macht der duisternis…
De εξουσια [macht; autoriteit] der duisternis verwijst naar Satans duistere machinaties die het licht niet kunnen verdragen. Die invloed was werkzaam achter deze nachtelijke actie. Maar God verleende hem en zijn menselijke werktuigen de gelegenheid daartoe; of hun uur. Toch gaf Jezus door zijn optreden er blijk van dat hij het duistere en wanordelijke tafereel door de majesteit van zijn persoon volkomen beheerste. Vergelijk vooral Jh 18:6-9.
Petrus
echter volgde van verre…
De parallelle verslagen vermelden dat alle leerlingen hem in de steek lieten en vluchtten. Bovendien laat Johannes zien dat de gelegenheid daartoe hun door Jezus’ besliste optreden mogelijk was geworden (Mt 26:56; Mr 14:50; Jh 18:8-9).
Dat de situatie voor Jezus’ medestanders niet ongevaarlijk was, blijkt uit Mr 14:51-52, waar Markus kennelijk over zichzelf spreekt als de jongeman die, slechts gehuld in een linnen [nacht] gewaad en die Jezus [heimelijk] was gevolgd, door de bende werd vastgegrepen. Hij kon echter de vlucht nemen door zijn lijnwaad achter te laten en naakt weg te rennen.
Petrus die aanvankelijk ook was gevlucht, moet op zijn schreden zijn teruggekeerd, tezamen met Johannes. De laatste was, zoals hijzelf schrijft, aan de hogepriester bekend. Er wordt wel verondersteld dat de visser Johannes door visleveranties voor Kajafas’ huishouding geen onbekende was. Om die reden kon Petrus met hem de binnenplaats betreden van het hogepriesterlijke paleis, waar kennelijk zowel Annas, als zijn schoonzoon Kajafas, hun eigen residentie hadden (Jh 18:15-16).
Petrus’
verloochening/Bespotting
περιαψαντων δε πυρ εν μεσω της αυλης και συγκαθισαντων εκαθητο ο Πετρος μεσος αυτων. ιδουσα δε αυτον παιδισκη τις καθημενον προς το φως και ατενισασα αυτω ειπεν, Kαι ουτος συν αυτω ην· ο δε ηρνησατο λεγων, Oυκ οιδα αυτον, γυναι. και μετα βραχυ ετερος ιδων αυτον εφη, Kαι συ εξ αυτων ει· ο δε Πετρος εφη, Aνθρωπε, ουκ ειμι. και διαστασης ωσει ωρας μιας αλλος τις διισχυριζετο λεγων, Eπ αληθειας και ουτος μετ αυτου ην, και γαρ Γαλιλαιος εστιν· ειπεν δε ο Πετρος, Aνθρωπε, ουκ οιδα ο λεγεις. και παραχρημα ετι λαλουντος αυτου εφωνησεν αλεκτωρ. και στραφεις ο κυριος ενεβλεψεν τω Πετρω, και υπεμνησθη ο Πετρος του ρηματος του κυριου ως ειπεν αυτω οτι Πριν αλεκτορα φωνησαι σημερον απαρνηση με τρις· και εξελθων εξω εκλαυσεν πικρως.
55-62 Toen zij nu een vuur hadden ontstoken in het midden van de binnenplaats en bij elkaar zaten, ging Petrus te midden van hen zitten. Een zeker dienstmeisje echter zag hem bij het schijnsel zitten en na hem aandachtig te hebben opgenomen, zei zij: Ook deze was bij hem. Maar hij ontkende het, zeggend: Ik ken hem niet, vrouw. En kort daarna zei een ander die hem zag: Ook jij bent één van hen. Maar Petrus zei: Mens, dat ben ik niet! En nadat ongeveer een uur was verlopen verzekerde iemand anders met stelligheid, zeggend: In waarheid, ook deze was met hem, want ook hij is een Galileeër. Petrus echter zei: Mens, ik weet niet wat je zegt. En onmiddellijk, terwijl hij nog sprak, kraaide een haan. En na zich omgekeerd te hebben keek de Heer Petrus aan, en Petrus herinnerde zich het woord van de Heer, hoe hij tot hem had gezegd: Vóórdat vandaag een haan kraait, zul jij mij driemaal verloochenen. En hij ging naar buiten en weende bitter.
Van alle dingen welke die nacht plaats vonden, verhaalt Lukas uitsluitend Petrus’ verloochening en hoe Jezus door de knechten die hem moesten bewaken, bespot werd. Uit de verslagen van de andere Evangelisten kan worden afgeleid dat Jezus eerst in de vertrekken van de bejaarde Annas werd gebracht die Jezus ondervroeg over diens leerlingen en zijn leer. Toen dat voor hem zo goed als niets had opgeleverd, zond hij hem door naar zijn schoonzoon Kajafas die kennelijk intussen van de gelegenheid gebruik had gemaakt om de Sanhedristen bijeen te roepen en valse getuigen te verzamelen (Jh 18:13, 19-24; Mt 26:57-75).
Doordat Lukas zich voornamelijk concentreert op Petrus’ gedrag terwijl deze zich te midden van het dienstpersoneel bij een vuur probeert warm te houden, is hij in staat om de lezer de gevolgen te laten zien van het feit dat de apostel in Gethsémané onvoldoende acht had geslagen op Jezus’ vermaning om door gebed waakzaam te blijven met het oog op verzoekingen (vv 39-46).
Bij Mattheüs is het vooral duidelijk dat Petrus na elke ontkenning dieper valt: In het eerste geval door een ontwijkend antwoord te geven. In het tweede door formeel en onder ede te ontkennen - en tenslotte, bij de derde keer - Gods straf over zich af te roepen [te vloeken], mocht hij niet de waarheid spreken.
En
onmiddellijk, terwijl hij nog sprak, kraaide een haan. En na zich omgekeerd te
hebben keek de Heer Petrus aan…
Alleen Lukas heeft deze kostbare bijzonderheid. Het was kennelijk juist het moment dat Jezus uit de vertrekken van Kajafas werd weggeleid om overgebracht te worden naar een plaats waar hij bewaakt zou worden. Jezus keerde zich om, Petrus veelbetekenend aankijkend, maar waarschijnlijk ook met liefdevol begrip voor diens menselijke zwakheid.
Hoe dan ook, Petrus hield het niet langer uit, daar op die binnenplaats. Vol verdriet haastte hij zich naar buiten. Jezus’ blik was voldoende geweest om hem tot inkeer te brengen. Zijn geloof in en liefde voor de Messias waren geenszins verdwenen; mede daarom was hij overmand door droefheid.
Kαι οι ανδρες οι συνεχοντες αυτον ενεπαιζον αυτω δεροντες, και περικαλυψαντες αυτον επηρωτων λεγοντες, Προφητευσον, τις εστιν ο παισας σε; και ετερα πολλα βλασφημουντες ελεγον εις αυτον.
63-65 En de mannen die hem gevangen hielden, gingen de spot met hem drijven, waarbij zij hem sloegen; en na hem geblinddoekt te hebben, vroegen zij telkens: Profeteer, wie is het die je heeft geslagen? En nog vele andere lasterlijke dingen zeiden zij tegen hem.
Uit een vergelijking met Mr 14:63-65 blijkt dat bij deze onwaardige vertoning, naast ondergeschikte dienaren, ook Sanhedristen zelf betrokken waren, die daarmee, geheel in strijd met de Wet, hun haat jegens de Messias botvierden. Was hij echt de Messias? Dan moest hij maar eens bewijzen dat hij kon profeteren; in deze situatie in de betekenis van beschikken over bovennatuurlijke kennis en/of openbaring. Kon hij zijn beulen die hem sloegen terwijl hij geblinddoekt was, bij name noemen? Waarlijk het was hun uur en de macht der duisternis!
Kαι ως εγενετο ημερα, συνηχθη το πρεσβυτεριον του λαου, αρχιερεις τε και γραμματεις, και απηγαγον αυτον εις το συνεδριον αυτων, λεγοντες, Eι συ ει ο Χριστος, ειπον ημιν. ειπεν δε αυτοις, Eαν υμιν ειπω ου μη πιστευσητε· εαν δε ερωτησω ου μη αποκριθητε. απο του νυν δε εσται ο υιος του ανθρωπου καθημενος εκ δεξιων της δυναμεως του θεου. ειπαν δε παντες, Συ ουν ει ο υιος του θεου; ο δε προς αυτους εφη, Υμεις λεγετε οτι εγω ειμι. οι δε ειπαν, Τι ετι εχομεν μαρτυριας χρειαν; αυτοι γαρ ηκουσαμεν απο του στοματος αυτου.
66-71 En toen het dag was geworden, kwam de raad van oudsten van het volk bijeen, zowel overpriesters als schriftgeleerden. En zij voerden hem weg naar hun Sanhedrin en zeiden: Indien jij de Messias bent, zeg het ons. Hij echter zei tot hen: Als ik het jullie al zou zeggen, zouden jullie het geenszins geloven; ook als ik jullie vragen zou stellen, zouden jullie beslist niet antwoorden. Maar vanaf nu zal de Mensenzoon gezeten zijn aan de rechterhand der kracht Gods. Zij nu zeiden allen: Ben jij dan de Zoon van God? Waarop hij tot hen zei: Jullie zeggen dat ik het ben. Hierop zeiden zij: Waarom hebben wij nog getuigenis nodig? Want wij hebben het zelf uit zijn mond gehoord.
Lukas gaat voorbij aan de beraadslagingen en verhoren die in de vroege nacht bij Annas en Kajafas hebben plaatsgevonden. Hij vat slechts in het kort samen hoe datgene wat tijdens de nachtelijke zittingen al in principe was besloten, nu, op deze vroege ochtendbijeenkomst, door de voltallige Raad bevestigd zou worden: Het doodsoordeel.
Deze formele procedure moest nog plaats hebben, omdat officiële zittingen van het Sanhedrin alleen konden worden gehouden vanaf de tijd waarop het dagelijkse morgenoffer werd gebracht tot op de tijd van het avondoffer (Talmoed; Sanhedrin 7:1).
Daarna zou hen niets meer in de weg staan om Jezus aan de Romeinse autoriteit uit te leveren, zodat die het vonnis kon bekrachtigen.
Wel worden formeel nog enkele gerichte vragen gesteld. Die zijn zodanig 'slim' geformuleerd dat er, naar men verwacht, voor Jezus niets anders over blijft dan zichzelf schuldig te verklaren. Hij hoeft eigenlijk alleen maar te bevestigen dat hij volgens eigen zeggen de Messias is, de Zoon van God. Dan hebben zij als Raad de aanklacht rond: Grove godslastering in religieuze zin, terwijl zij hem voor de landvoogd van opstand kunnen beschuldigen tegen de Romeinse autoriteit.
Toch verschaft Jezus hun niet onmiddellijk het antwoord waarop zij wachten. Hij maakt duidelijk dat er geen eenduidige opvatting is over de persoon van de Messias. Wat bedoelen zij met die term? Als Jezus zijn visie daarop zou toelichten, zouden zij die toch niet accepteren. En als hij hen over hun eigen opvattingen zou ondervragen, zouden er van hun kant toch geen antwoorden komen.
Niettemin antwoordt hij indirect door te zinspelen op de bekende Messiaanse Psalm 110. Er zou een tijd komen waarin YHWH Elohim tot de Heer van koning David zou zeggen: Zet je neer aan mijn rechterhand totdat ik je vijanden plaats tot een voetbank van je voeten. Zie bij Lk 21:41-44.
Jezus is werkelijk de Messias, maar niet die welke zij verwachten. Door dood, opstanding en hemelvaart is nu de tijd gekomen dat hij, de Mensenzoon, die verheven positie zal gaan innemen.
Uit zijn antwoord leiden de Sanhedristen af dat Jezus zich bijna tot Gods gelijke maakt: Ben jij dan de Zoon van God? Zijn antwoord houdt een uitdrukkelijke bevestiging in.
Wat zij al eerder over hem vernomen hadden - zijn claim van goddelijk Zoonschap - horen zij nu zelf uit zijn eigen mond. Vergelijk Jh 5:17-18; 8:54-58; 10:17-18, 27-30.
Kαι ανασταν απαν το πληθος αυτων ηγαγον αυτον επι τον Πιλατον. ηρξαντο δε κατηγορειν αυτου λεγοντες, Τουτον ευραμεν διαστρεφοντα το εθνος ημων και κωλυοντα φορους Kαισαρι διδοναι και λεγοντα εαυτον Χριστον βασιλεα ειναι. ο δε Πιλατος ηρωτησεν αυτον λεγων, Συ ει ο βασιλευς των Ιουδαιων; ο δε αποκριθεις αυτω εφη, Συ λεγεις. ο δε Πιλατος ειπεν προς τους αρχιερεις και τους οχλους, Ουδεν ευρισκω αιτιον εν τω ανθρωπω τουτω. οι δε επισχυον λεγοντες οτι Aνασειει τον λαον διδασκων καθ ολης της Ιουδαιας, και αρξαμενος απο της Γαλιλαιας εως ωδε. Πιλατος δε ακουσας επηρωτησεν ει ο ανθρωπος Γαλιλαιος εστιν· και επιγνους οτι εκ της εξουσιας Ηρωδου εστιν ανεπεμψεν αυτον προς Ηρωδην, οντα και αυτον εν Ιεροσολυμοις εν ταυταις ταις ημεραις.
1-7 En de hele groep van hen stond op en leidde hem voor Pilatus. Zij dan begonnen hem te beschuldigen, zeggend: Wij hebben bevonden dat deze onze natie verkeerd beïnvloedt en verbiedt belasting te betalen aan Caesar en van zichzelf zegt Messias, een koning te zijn. Pilatus dan vroeg hem, zeggend: Jij bent [dus] de koning der Joden? Hij nu zei ten antwoord tot hem: Gij zegt het. Hierop zei Pilatus tot de Overpriesters en de menigten: Ik vind geen enkele schuld in deze mens. Maar zij hielden aan, zeggend: Hij hitst het volk op door te onderwijzen in heel Judea, waarmee hij begonnen is vanuit Galilea tot hiertoe. Toen nu Pilatus [dat] hoorde, informeerde hij of de mens een Galileeër was. En na zich vergewist te hebben dat hij uit het gezagsgebied van Herodes was, zond hij hem naar Herodes, die ook zelf in die dagen in Jeruzalem verbleef.
In vergelijking met de twee andere synoptici laat Lukas heel wat bijzonderheden weg, zoals de waarschuwende woorden van Pilatus’ vrouw; het wassen van diens handen als teken van onschuld; de geseling en bespotting door de Romeinse soldaten (Mt 27:11-31).
Daarnaast legt hij eigen accenten: De aanhoudende aanklachten van de zijde der Joden; Pilatus’ herhaalde verklaringen van Jezus’ onschuld. De episode van Herodes is zelfs geheel uniek voor hem.
Van de drie beschuldigingen die Jezus’ opponenten bij Pilatus inbrengen. moet de laatste het grootste effect sorteren: Hij zegt van zichzelf dat hij de Messias is. Ter verduidelijking voegen zij er het woord koning aan toe, om bij de Heidense landvoogd de indruk te wekken dat hij met een gevaarlijk sujet te maken heeft, iemand die zich tegen het Romeinse gezag keert en zelf heerser wil worden. En inderdaad gaat Pilatus alleen op die aanklacht in.
De eerste twee beschuldigingen waren trouwens uit de lucht gegrepen. Jezus was geen oproerling en hij erkende dat Caesar recht had op wat van Caesar is.
Ik vind geen
enkele schuld in deze mens…
Zonder de toelichting van Jh 18:33-38 zou deze beslissing onbegrijpelijk zijn, gezien Jezus’ antwoord op de vraag van de landvoogd: Jij bent [dus] de koning der Joden? Jezus ontkende zijn Messianiteit niet. Maar het verhoor binnenskamers bracht Pilatus tot de overtuiging dat deze Joodse leraar geen enkele bedreiging vormde voor de Romeinse overheersing:
Pilatus dan ging opnieuw in het pretorium en riep Jezus en zei tot hem: Bent u de koning der Joden? Jezus antwoordde: Zegt u dit uit uzelf, of hebben anderen het u van mij gezegd? Pilatus antwoordde: Ben ik soms een Jood? Uw volk en de overpriesters hebben u aan mij overgeleverd; wat hebt u gedaan? Jezus antwoordde: Mijn koninkrijk is niet van deze wereld. Als mijn koninkrijk van deze wereld was, zouden mijn dienaars hebben gestreden, opdat ik niet aan de Joden zou worden overgeleverd; maar nu is mijn koninkrijk niet van hier. Pilatus dan zei tot hem: Bent u dus toch een koning? Jezus antwoordde: U zegt het, ik ben een koning. Hiertoe ben ik geboren en hiertoe ben ik in de wereld gekomen, opdat ik van de waarheid zou getuigen. Ieder die uit de waarheid is, hoort naar mijn stem. Pilatus zei tot hem: Wat is waarheid? En toen hij dit had gezegd, ging hij opnieuw naar buiten naar de Joden en zei tot hen: Ik vind geen enkele schuld in hem.
(telos)
Onverwacht krijgt Pilatus een kans om, naar hij meent én hoopt, onder zijn verantwoordelijkheden uit te komen, en dat nog wel dankzij de verscherpte aanklacht der Joden. Jezus zou door zijn onderricht een oproerige stemming onder het volk bevorderen, maar tot opluchting van de Landvoogd voegen zij er aan toe dat hij daarmee al in Galilea was begonnen.
Als Pilatus er zeker van is dat hij inderdaad met een Galileeër van doen heeft, zendt hij Jezus gaarne door naar Herodes Antipas, de viervorst van Galilea. Deze verblijft ter gelegenheid van het Pascha eveneens te Jeruzalem.
Ook Pilatus zelf was hiervoor naar de hoofdstad gekomen. Hoewel residerend in Cesarea, verbleef hij nu in Jeruzalem omdat door het feest grote aantallen mensen werden aangetrokken en burgerlijke onrust dan niet denkbeeldig was.
Of Pilatus werkelijk heeft gehoopt dat hij hiermee van ‘de zaak Jezus’ af was, is niet met zekerheid te zeggen en wellicht zelfs onwaarschijnlijk te achten. Aangezien Jezus uit Galilea afkomstig was en Herodes meer bekend was met de situatie aldaar en ook met de kwesties in het algemeen die onder de Joden speelden, kan de Landvoogd er slechts op uit zijn geweest een gedegen advies van zijn collega te verkrijgen.
ο δε Ηρωδης ιδων τον Ιησουν εχαρη λιαν, ην γαρ εξ ικανων χρονων θελων ιδειν αυτον δια το ακουειν περι αυτου, και ηλπιζεν τι σημειον ιδειν υπ αυτου γινομενον. επηρωτα δε αυτον εν λογοις ικανοις· αυτος δε ουδεν απεκρινατο αυτω. ειστηκεισαν δε οι αρχιερεις και οι γραμματεις ευτονως κατηγορουντες αυτου. εξουθενησας δε αυτον [και] ο Ηρωδης συν τοις στρατευμασιν αυτου και εμπαιξας περιβαλων εσθητα λαμπραν ανεπεμψεν αυτον τω Πιλατω. εγενοντο δε φιλοι ο τε Ηρωδης και ο Πιλατος εν αυτη τη ημερα μετ αλληλων· προυπηρχον γαρ εν εχθρα οντες προς αυτους.
8-12 Toen nu Herodes Jezus zag, verheugde hij zich zeer, want al geruime tijd wilde hij hem zien vanwege alles wat hij over hem had gehoord, en hij hoopte een of ander teken door hem te zien geschieden. Hij dan stelde hem talrijke vragen; hij echter antwoordde hem niets. Maar de Overpriesters en de Schriftgeleerden die erbij stonden, beschuldigden hem heftig. Herodes evenwel maakte hem met zijn soldaten te schande, en na de spot met hem te hebben gedreven - door hem in een schitterend kleed te hullen - zond hij hem naar Pilatus terug. Op diezelfde dag nu werden Herodes en Pilatus elkaars vrienden. Want voordien leefden zij in vijandschap jegens elkaar.
Volgens 9:7-9 had Herodes al eerder naar een gelegenheid gezocht om met Jezus in contact te komen. Allerlei geruchten hadden hem bereikt die hem zeer verontrustten, ondermeer dat deze Rabbi misschien wel één van de grote figuren uit Israëls geschiedenis kon zijn die nu was opgestaan.
Vanwege zijn vrouw had Herodes zich genoodzaakt gevoeld Johannes de Doper te onthoofden, en gezien de wonderdaden die Jezus verrichtte heeft hij er kennelijk enige tijd rekening mee gehouden dat deze wel eens de opgewekte Johannes kon zijn. Hoe dan ook, zijn bijgelovige vrees liet hem niet met rust, want als Jezus niet de verrezen Johannes was, wie was die Wonderdoener dan wel?
Vanwege Herodes’ sluwheid enerzijds, maar zijn lafheid anderzijds, had Jezus hem gekarakteriseerd als een vos. Vergelijk Lk 13:31-32; "die vos".
Dankzij de vriendelijkheid welke Pilatus hem bewijst, heeft "die vos" nu een onverwachte ontmoeting met degene die hem op die wijze had getypeerd, en hij is er blij mee; wellicht wordt hij vergast op een wonderdaad, iets spectaculairs. Maar Jezus voelt er niets voor om ook maar in de geringste mate aan de nieuwsgierigheid en sensatiezucht van degene die zijn Elia-voorloper, Johannes, had omgebracht, tegemoet te komen. Hij antwoordt die moordenaar op geen enkele vraag.
Om zich over Jezus’ stilzwijgen te wreken, laat Herodes hem met een schitterend gewaad bekleden [λαμπρος; stralend; bij kleding: elegant; luxueus; vorstelijk]. Samen met zijn militair gevolg maakt hij Jezus, die zogenaamde koning, belachelijk!
Het moet daar op die morgen in Jeruzalem een vreemd schouwspel zijn geweest. Toen de gevangene Jezus naar Herodes werd gevoerd, waren de Overpriesters en Schriftgeleerden gevolgd, bevreesd als zij waren dat hun prooi hun misschien toch nog zou ontsnappen. Om die reden gingen zij Jezus ook vóór Herodes heftig beschuldigen. Misschien hebben zij daarbij veel nadruk gelegd op wat hij in Galilea geleerd en gedaan had.
Maar tevergeefs, Herodes is niet geïmponeerd door hun aanklachten. Voor hem is Jezus ongevaarlijk gebleken en bovendien had hij zijn bijgelovige twijfels en wilde hij zich niet opnieuw - als hij daartoe niet werd gedwongen - aan een daad bezondigen zoals in het geval van de Doper.
Dus begaf de stoet zich weer op weg, terug naar de Landvoogd!
Πιλατος δε συγκαλεσαμενος τους αρχιερεις και τους αρχοντας και τον λαον ειπεν προς αυτους, Προσηνεγκατε μοι τον ανθρωπον τουτον ως αποστρεφοντα τον λαον, και ιδου εγω ενωπιον υμων ανακρινας ουθεν ευρον εν τω ανθρωπω τουτω αιτιον ων κατηγορειτε κατ αυτου, αλλ ουδε Ηρωδης· ανεπεμψεν γαρ αυτον προς ημας· και ιδου ουδεν αξιον θανατου εστιν πεπραγμενον αυτω. παιδευσας ουν αυτον απολυσω.
13-17 Nadat Pilatus dan de Overpriesters en de Leiders en het volk bijeen had geroepen, zei hij tot hen: Jullie hebben deze mens bij mij gebracht als iemand die het volk afvallig maakt. En zie, na hem in jullie bijzijn verhoord te hebben, heb ik in deze mens geen enkele grond gevonden voor datgene waarvan jullie hem beschuldigen. Trouwens, Herodes evenmin; want hij heeft hem naar ons teruggezonden, en zie, er is niets door hem bedreven wat de dood verdient. Dus zal ik hem na tuchtiging vrijlaten.
Pilatus is nu gedwongen een uitspraak te doen. Daarom roept hij de leden van de Joodse Raad en het volk bijeen. Hij vat hun aanklacht nogmaals kort samen, herinnert hen eraan dat hij de zaak in hun tegenwoordigheid heeft onderzocht, en dat hij geen enkele grond voor veroordeling heeft gevonden. Ook beroept hij zich op Herodes in wiens gebied Jezus voornamelijk actief is geweest, en de conclusie kan geen andere zijn dan deze: De mens is onschuldig.
Hoewel hij de handwassing die door Mattheüs wordt verhaald, niet vermeldt, laat Lukas niettemin uitkomen hoe nadrukkelijk de Landvoogd Jezus’ onschuld verzekert. Dit is des te opvallender omdat bekend is dat voor Pilatus een mensenleven maar weinig waard was. Dat hij dan toch hardnekkig tegen Jezus’ veroordeling gekant bleek te zijn, kan alleen verklaard worden vanuit de Romeinse rechtspraktijk. Wanneer zich onder de door hen overwonnen volken onenigheden op godsdienstig gebied voordeden, was de regel dat de Romeinse magistraten zich van inmenging dienden te onthouden, zeker wanneer zulke kwesties geen aanleiding waren voor staatsgevaarlijke bewegingen. De positie die Pilatus in de zaak van de Messias innam, was dezelfde welke ook de proconsul Gallio later innam tegenover de apostel Paulus (Hn 18:12-16).
Dus zal ik
hem na tuchtiging vrijlaten...
Een onvergeeflijke zwakheid van de Landvoogd. Hij weet dat de Joodse religieuze elite een diepe haat jegens Jezus koestert en dat ze bloed wil zien. Om vrijlating mogelijk te maken en toch de wraaklust van de Joden te bevredigen, neemt hij daarom zijn toevlucht tot een groot onrecht. We moeten namelijk wel bedenken dat παιδευω [opvoeden] hier de betekenis heeft van φραγελλοω, geselen, dat wil zeggen iemand slagen toedienen met de flagellum, een korte zweep met ineengevlochten leren riemen van verschillende lengten, waaraan op bepaalde afstanden ijzeren kogeltjes of scherpe stukjes schapenbot waren bevestigd. Wanneer de Romeinse soldaten een slachtoffer daarmee herhaaldelijk sloegen, veroorzaakten de ijzeren kogeltjes diepe kneuzingen, terwijl de leren riemen en stukjes schapenbot de huid en het weefsel daaronder openreten. Zie Mt 27:26; Mr 15:15.
ανεκραγον δε παμπληθει λεγοντες, Αιρε τουτον, απολυσον δε ημιν τον Βαραββαν· οστις ην δια στασιν τινα γενομενην εν τη πολει και φονον βληθεις εν τη φυλακη. παλιν δε ο Πιλατος προσεφωνησεν αυτοις, θελων απολυσαι τον Ιησουν· οι δε επεφωνουν λεγοντες, Σταυρου, σταυρου αυτον. ο δε τριτον ειπεν προς αυτους, Τι γαρ κακον εποιησεν ουτος; ουδεν αιτιον θανατου ευρον εν αυτω· παιδευσας ουν αυτον απολυσω. οι δε επεκειντο φωναις μεγαλαις αιτουμενοι αυτον σταυρωθηναι, και κατισχυον αι φωναι αυτων. και Πιλατος επεκρινεν γενεσθαι το αιτημα αυτων· απελυσεν δε τον δια στασιν και φονον βεβλημενον εις φυλακην ον ητουντο, τον δε Ιησουν παρεδωκεν τω θεληματι αυτων.
18-25 Maar zij schreeuwden het massaal uit, zeggend: Weg met hem, maar laat ons Barabbas vrij! Deze was wegens een zeker oproer dat in de stad had plaatsgevonden, en moord in de gevangenis geworpen. Pilatus nu riep hun opnieuw toe, daar hij Jezus wilde vrijlaten. Maar zij schreeuwden er tegenin, zeggend: Aan de paal, aan de paal met hem! Hij dan richtte zich voor de derde maal tot hen: Wat voor kwaad heeft deze dan toch gedaan? Ik vond in hem geen enkele schuld waar de dood op staat. Dus zal ik hem na tuchtiging vrijlaten. Maar zij drongen met luider stem aan, eisend dat hij aan de paal zou worden gehangen; en hun stemmen kregen de overhand. En Pilatus besliste dat aan hun eis voldaan moest worden. Hierop liet hij hem die wegens oproer en moord in de gevangenis was geworpen [en] die zij eisten, vrij, maar Jezus gaf hij over aan hun wil.
Lukas vertelt niet het hele verhaal. Zo maakt hij bijvoorbeeld geen melding van het gebruik dat de Landvoogd bij het Paschafeest een gevangene losliet waarom door het volk werd gevraagd (Mt 27:15-17; Jh 18:39).
Ook vermeldt hij niet dat Pilatus, nog vóór het uitspreken van het doodvonnis, Jezus alsnog liet geselen en hem vervolgens, toegetakeld door zijn soldaten, met een kroon van doorns op het hoofd en getooid in een purperen mantel, aan het volk toonde; blijkbaar met de bedoeling de wraaklust van de Joden te bevredigen en Jezus van de dood te redden. Zijn bespottelijk en gehavend uiterlijk moest hen ervan overtuigen dat de man die zij zo gevaarlijk achtten, nu niet bepaald de trekken van een misdadiger vertoonde.
Al die details en andere worden uitgebreid verhaald door Johannes, en ze verduidelijken waarom de landvoogd bezweek onder de druk van het volk:
Toen liet Pilatus Jezus geselen. De soldaten vlochten een kroon van doorntakken, zetten die op zijn hoofd en deden hem een purperen mantel aan. Ze liepen naar hem toe en zeiden: ‘Leve de koning van de Joden!', en ze sloegen hem in het gezicht. Pilatus liep weer naar buiten en zei: ‘Ik zal hem hier buiten aan u tonen om u duidelijk te maken dat ik geen enkel bewijs van zijn schuld heb gevonden.' Daarop kwam Jezus naar buiten, met de doornenkroon op en de purperen mantel aan. ‘Hier is hij, de mens, 'zei Pilatus. Maar toen de hogepriesters en de gerechtsdienaars hem zagen begonnen ze te schreeuwen: ‘Kruisig hem, kruisig hem!' Toen zei Pilatus: ‘Neem hem dan maar mee en kruisig hem zelf, want ik zie niet waaraan hij schuldig is.' De Joden zeiden: ‘Wij hebben een wet die zegt dat hij moet sterven, omdat hij zich de Zoon van God heeft genoemd.' Toen Pilatus dat hoorde werd hij erg bang. Hij ging het pretorium weer in en vroeg aan Jezus: ‘Waar komt u vandaan?' Maar Jezus gaf geen antwoord. ‘Waarom zegt u niets tegen mij?' vroeg Pilatus. ‘Weet u dan niet dat ik de macht heb om u vrij te laten of u te kruisigen?' Jezus antwoordde: ‘De enige macht die u over mij hebt, is u van boven gegeven. Daarom draagt degene die mij aan u uitgeleverd heeft de meeste schuld.' Vanaf dat moment wilde Pilatus hem vrijlaten. Maar de Joden riepen: ‘Als u die man vrijlaat bent u geen vriend van de keizer, want iedereen die zichzelf tot koning uitroept pleegt verzet tegen de keizer.' Pilatus hoorde dat, liet Jezus naar buiten brengen en nam plaats op de rechterstoel op het zogeheten Mozaïekterras, in het Hebreeuws Gabbata. Het was rond het middaguur op de voorbereidingsdag van Pesach. Pilatus zei tegen de Joden: ‘Hier is hij, uw koning.' Meteen schreeuwden ze: ‘Weg met hem, weg met hem, aan het kruis met hem!' Pilatus vroeg: ‘Moet ik uw koning kruisigen?' Maar de hogepriesters antwoordden: ‘Wij hebben geen andere koning dan de keizer!' Toen droeg Pilatus hem aan hen over om hem te laten kruisigen. Zij voerden Jezus weg.
(Jh 19:1-16; nbv)
Vanaf dat
moment wilde Pilatus hem vrijlaten…
Pilatus moet
door de gedachte dat Jezus wel eens de Zoon van God zou kunnen zijn, en ook dat
Deze hem een uitzonderlijke macht over die Zoon had verleend, aangegrepen zijn
door een bijgelovige vrees. Bijgevolg toont hij zich vastbesloten om Jezus’
vrijlating door te zetten en dat moet hij op een zeker moment aan de
Sanhedristen hebben laten blijken. Want alleen daaruit kan hun veranderde
houding verklaard worden om een ultiem drukmiddel aan te wenden: Als u die man vrijlaat bent u geen vriend van de keizer,
want iedereen die zichzelf tot koning uitroept pleegt verzet tegen de keizer.
In De Boeken van het Nieuwe Testament heeft dr Jos. Keulers op deze poging tot chantage het volgende commentaar gegeven:
Zij zijn dus van plan de keizer mede te delen dat Pilatus iemand heeft
vrijgelaten die zich de titel van koning aanmatigde. Nu weet de Landvoogd wel
dat Jezus’ koningschap ongevaarlijk is. Maar hij weet ook dat Tiberius
achterdochtig is en vooral het "crimen laesae majestatis"
(majesteitsschennis) zeer streng straft.
Vriend van de keizer was een titel waarop de hovelingen, de senatoren,
de prefecten en procuratoren der provincies recht hadden. Wie zich die titel
onwaardig maakte, verloor natuurlijk zijn ambt. Daar Pilatus reeds meerdere
aanleidingen tot klachten gegeven had, vreesde hij met recht dat deze laatste
de doorslag zou geven. Daarom besloot hij nu zijn weifelende houding te laten
varen en Jezus ter dood te veroordelen. De Joden lieten dus de beschuldiging
van godslastering, waarmee zij niets bereikt hadden, varen en keerden terug tot
de eerste aanklacht: Jezus geeft zich uit voor koning der Joden.
Wij hebben
geen andere koning dan de keizer!
Grote huichelarij natuurlijk. Maar in hun pogingen om zich van Jezus te ontdoen zijn zij bereid elk rechtvaardig beginsel te laten varen. Petrus kon daarom kort na de Pinksterdag tegen een menigte in de tempel het volgende zeggen:
De God van Abraham en Isaäk en Jakob, de God onzer vaderen, heeft zijn knecht Jezus verheerlijkt, die gij hebt overgeleverd en verloochend ten overstaan van Pilatus, ofschoon deze oordeelde dat men hem moest loslaten. Doch gij hebt de Heilige en Rechtvaardige verloochend en begeerd dat u een man, die een moordenaar was, geschonken zou worden. En de Leidsman ten leven hebt gij gedood…
Maar niet alleen hun Messias werd toen door de Joden verloochend. Met hun openbare verklaring dat zij geen andere koning hadden dan Caesar, verwierpen zij ook hun God, YHWH, als de ware koning van Israël.
Vergelijk 1Sm 8:4-8.
Begrijpelijkerwijs is sindsdien de verhouding tussen YHWH Elohim en zijn volk diep verstoord geraakt. Pas wanneer voor het volk herstel aanbreekt en door een overblijfsel de Messias wordt aanvaard, zullen zij een koning [Jezus] in zijn schoonheid aanschouwen. Door tussenkomst van hem zal God zijn heerschappij dan weer over Israël laten gelden, maar niet over zijn volk alleen, doch over de gehele mensheid:
Want YHWH is onze Rechter, YHWH onze Wetgever, YHWH onze koning: Hij alleen zal ons redden.
Kαι ως απηγαγον αυτον, επιλαβομενοι Σιμωνα τινα Κυρηναιον ερχομενον απ αγρου επεθηκαν αυτω τον σταυρον φερειν οπισθεν του Ιησου. Ηκολουθει δε αυτω πολυ πληθος του λαου και γυναικων αι εκοπτοντο και εθρηνουν αυτον. στραφεις δε προς αυτας [ο] Ιησους ειπεν, Θυγατερες Ιερουσαλημ, μη κλαιετε επ εμε· πλην εφ εαυτας κλαιετε και επι τα τεκνα υμων, οτι ιδου ερχονται ημεραι εν αις ερουσιν, Μακαριαι αι στειραι και αι κοιλιαι αι ουκ εγεννησαν και μαστοι οι ουκ εθρεψαν.
τοτε αρξονται λεγειν τοις ορεσιν, Πεσετε εφ ημας,
και τοις βουνοις, Καλυψατε ημας·
οτι ει εν τω υγρω ξυλω ταυτα ποιουσιν, εν τω ξηρω τι γενηται;
26-31 En toen zij hem wegvoerden grepen zij een zekere Simon van
Cyrene, die van het veld kwam, en legden hem de martelpaal op om achter Jezus
te dragen. Nu volgde hem een grote massa van het volk en van vrouwen die zich
aanhoudend op de borst sloegen en over hem weeklaagden. Jezus echter keerde
zich om naar hen en zei: Dochters van Jeruzalem, weent niet over mij; weent
veeleer over jezelf en over jullie kinderen. Want zie, er komen dagen waarop
men zal zeggen: Gelukkig de onvruchtbaren en de schoten die niet gebaard hebben
en borsten die niet hebben gevoed.
Dan zullen zij beginnen te zeggen tot de bergen: Valt op ons, en tot de heuvels: Bedekt ons.
Want indien zij deze dingen doen met vochtig [sappig] hout,
wat zal er [dan] met het droge [dorre] gebeuren?
Tot de ontmoeting met Simon - volgens Markus de vader van Alexander en Rufus, mannen die kennelijk aan de Christenen te Rome bekend waren - had Jezus zelf de dwarsbalk waaraan hij gehangen zou worden, gedragen, daarmee het beeld vervullend van Isaäk die ook het hout van het brandoffer droeg (Gn 22:6).
Zie ook: Jh 19:16-18; Mr 15:21; Rm 16:13.
Ook elke leerling van de Messias moet er op voorbereid zijn om Jezus’ martelpaal achter hem te dragen, namelijk in de zin van met hem geïdentificeerd worden als verworpen door zijn omgeving (Lk 9:23; Hb 13:12-13).
Dochters van
Jeruzalem, weent niet over mij…
Met die woorden leidt Jezus voor de derde maal - in het Lukas’ Evangelie - een profetische uitspraak in over het lot van de stad Jeruzalem.
Bij zijn intocht had hij zelf reeds geweend over de stad en voorzegd dat de Romeinen haar en haar kinderen tegen de grond zouden verpletteren (19:41-44). En in 21:20-24 had hij te kennen gegeven dat de Romeinse legerkampen Gods werktuig zouden zijn om zijn wraak over de stad tot uitdrukking te brengen. Ook had hij toen het ellendige lot der overlevenden geschilderd en de lange periode van vertreding der stad voorzegd.
Ook nu zijn de vrouwen, de dochters van Jeruzalem, weer speciaal in beeld. De rampen die over de stad zullen komen, zullen immers vooral hen treffen. Zij zullen moeten toezien hoe hun kinderen door honger en het zwaard aan hun einde komen. Geen wonder derhalve dat Jezus de kinderloze vrouwen (in dit geval) gelukkig prijst; zij zullen tenminste niet om hun kinderen lijden.
Dan zullen
zij beginnen te zeggen tot de bergen: Valt op ons, en tot de heuvels: Bedekt
ons…
Een vrije toepassing van Hs 10:8 om de verschrikkingen die de Joden in 70 AD zullen treffen, krachtig te laten uitkomen. Zij zullen zo groot zijn dat de Joden naar de dood zullen verlangen, wensend om maar onder de bergen en heuvels begraven te worden. Zie ook Op 6:12-17.
Waarom moet een catastrofe van zulk een omvang verwacht worden?
Jezus beantwoordt die vraag door een algemeen gezegde te citeren:
Want indien zij deze dingen doen met vochtig [sappig] hout,
wat zal er [dan] met het droge [dorre] gebeuren?
Op dat moment is nationaal Israël in haar voornaamste vertegenwoordiger, de Messias, nog als een levenskrachtige, sappige boom, die niet gemakkelijk te verbranden is. Maar als YHWH thans de Romeinen de gelegenheid biedt die 'boom' - de onschuldige Jezus die veel vruchten draagt en nog veel meer vruchten belooft voor de toekomst - ter dood te brengen, wat kan er dan wel aan oordeel over de verdroogde, zeer schuldige natie verwacht worden, wanneer YHWH God de Romeinse legioenen tegen de stad brengt? Dat verdroogde, dorre 'hout' zal dan heel gemakkelijk vlam vatten.
Ηγοντο δε και ετεροι κακουργοι δυο συν αυτω αναιρεθηναι. και οτε ηλθον επι τον τοπον τον καλουμενον Κρανιον, εκει εσταυρωσαν αυτον και τους κακουργους, ον μεν εκ δεξιων ον δε εξ αριστερων. [[ο δε Ιησους ελεγεν, Πατερ, αφες αυτοις, ου γαρ οιδασιν τι ποιουσιν.]] διαμεριζομενοι δε τα ιματια αυτου εβαλον κληρους.
32-34 Er werden echter ook anderen, twee misdadigers, weggeleid om met hem ter dood gebracht te worden. En toen zij op de plaats kwamen die Schedel wordt genoemd, hingen zij hem en de misdadigers daar aan palen, de een ter rechter-, de ander ter linkerzijde. Maar Jezus zei: Vader, vergeef hun, want zij weten niet wat zij doen. Om zijn klederen te verdelen wierpen zij het lot.
Maar Jezus
zei: Vader, vergeef hun, want zij weten niet wat zij doen…
Evenals de twee verzen in 22:43-44 ontbreekt deze passage in enkele bekende MSS; in dit geval in de P75 en de codices Vaticanus en Bezae. De codices Sinaiticus en Ephraemi Syri rescriptus, alsook de Latijnse Vulgaat bevatten de tussen teksthaken geplaatste woorden wél.
Misschien moet de weglating ook hier toegeschreven worden aan de menselijke overweging van een kopiist. Jezus zou met zijn bede de Joden te sterk verontschuldigd hebben. Ze zou in strijd zijn met wat hij eerder over hun schuld en verstoktheid had gezegd.
Natuurlijk, de Sanhedristen kon deze grote misdaad beslist aangerekend worden: Jezus was door de Landvoogd in principe onschuldig verklaard. Toch pleitte Jezus behalve voor het volk ook voor hen, want het was niet tot hen doorgedrongen dat zij werkelijk hun Messias, de Zoon van God, ter dood lieten brengen. Vooroordeel had hen verblind; de volle omvang van hun misdaad ontging hun.
Kort na Pinksteren heeft Petrus in één van zijn toespraken tot het volk die visie bevestigd:
Het is deze Jezus die door u is uitgeleverd en verstoten, ook toen Pilatus bereid was hem vrij te laten. U hebt de Heilige en Rechtvaardige verstoten en geëist dat aan een moordenaar gratie verleend zou worden. Hem die de weg naar het leven wijst hebt u gedood, maar God heeft hem uit de dood doen opstaan, en daarvan getuigen wij. Het komt door zijn naam en door het geloof in zijn naam dat deze man, die u hier voor u ziet en die u kent, kan lopen; het geloof dat Jezus schenkt, heeft hem in aanwezigheid van u allen gezond gemaakt. Volksgenoten, ik weet dat u uit onwetendheid hebt gehandeld, evenals uw leiders. Zo heeft God echter in vervulling doen gaan wat hij bij monde van alle profeten had aangekondigd: dat zijn messias zou lijden en sterven.
(Hn 3:13-18; nbv)
Zie ook: Js 53:12; Ps 22:19 (18), en vergelijk 1Ko 2:8 en Hn 7:60.
Alleen Lukas heeft deze uiting van barmhartigheid in zijn verslag vastgelegd. Terwijl Jezus aan de executiepaal werd genageld, bad hij voor hen die daarvoor in hun haatdragendheid verantwoordelijk waren. Wat een contrast!
Het is niet
ondenkbaar dat dit feit ertoe heeft bijgedragen dat één van de misdadigers,
kort hierna, genoeg vertrouwen had om zijn verzoek tot Jezus te richten: Heer, denk aan mij wanneer gij in uw koninkrijk zijt
gekomen.
και ειστηκει ο λαος θεωρων. εξεμυκτηριζον δε και οι αρχοντες λεγοντες, Αλλους εσωσεν, σωσατω εαυτον, ει ουτος εστιν ο Χριστος του θεου ο εκλεκτος. ενεπαιξαν δε αυτω και οι στρατιωται προσερχομενοι, οξος προσφεροντες αυτω και λεγοντες, Ει συ ει ο βασιλευς των Ιουδαιων, σωσον σεαυτον. ην δε και επιγραφη επ αυτω, Ο βασιλευς των Ιουδαιων ουτος.
35-38 En het volk stond toe te kijken. Maar ook de leiders haalden spottend hun neus op, zeggend: Anderen heeft hij gered, laat hij zichzelf redden indien deze de Messias van God is, de Uitverkorene. Zelfs de soldaten die naderbij kwamen dreven de spot met hem, terwijl zij hem zure wijn aanboden, en zeiden: Als jij de koning der Joden bent, red jezelf! Er was dan ook een opschrift boven hem: De koning der Joden [is] deze.
De Evangelist Mattheüs verschaft meer details over de wijze waarop Jezus werd bespot:
De voorbijgangers keken hoofdschuddend toe en dreven de spot met hem: ‘Jij was toch de man die de tempel kon afbreken en in drie dagen weer opbouwen? Als je de Zoon van God bent, red jezelf dan maar en kom van dat kruis af!' Ook de hogepriesters, de schriftgeleerden en de oudsten maakten zulke spottende opmerkingen: ‘Anderen heeft hij gered, maar zichzelf redden kan hij niet. Hij is toch koning van Israël, laat hij dan nu van het kruis afkomen, dan zullen we in hem geloven. Hij heeft zijn vertrouwen in God gesteld, laat die hem nu dan redden, als hij hem tenminste goedgezind is. Hij heeft immers gezegd: “Ik ben de Zoon van God.”' Precies zo beschimpten hem de misdadigers die samen met hem gekruisigd waren.
(Mt 27:39-44; nbv)
Anderen
heeft hij gered, maar zichzelf redden kan hij niet…
Met die woorden hebben de Sanhedristen zich kennelijk tot het volk gericht, duidelijk met de bedoeling om Jezus’ Messiaanse aanspraken nog verder te ondermijnen. Goed, hij heeft misschien enkele machtige werken verricht - zij willen dat nu niet ontkennen - maar als hij werkelijk de Messias van God was, de koning van Israël, dan zouden we nu wel iets anders zien dan deze machteloze gehangene!
Anderen
heeft hij gered, maar zichzelf redden kan hij niet…
Wat een waar woord! Zonder er ook maar enig benul van te hebben, schetst die religieuze elite de situatie zoals ze precies is, en…, vanuit Gods standpunt bezien ook moet zijn. Want alleen door Jezus’ plaatsvervangend lijden en sterven, wordt de weg tot redding - verlossing van het oordeel der zonde - voor de mensheid geopend (Rm 6:23; 2Ko 5:14-15, 21).
Hij is toch
koning van Israël, laat hij dan nu van het kruis afkomen, dan zullen we in hem
geloven…
Aldus belijden de Leiders van het volk dat ze inderdaad niet in Jezus’ Messianiteit geloven. Hiermee vervullen zij het beeld van de halfbroers van Jozef die hem haatten vanwege zijn betekenisvolle dromen en die er op een cruciaal moment eveneens blijk van gaven dat ze niet in hem geloofden, noch in zijn dromen van goddelijke oorsprong:
Zijn broers zagen hem al van ver, en nog voordat hij hen had bereikt, hadden ze een plan beraamd om hem te doden. Kijk daar eens, zeiden ze tegen elkaar, daar komt die meesterdromer aan. Dit is onze kans! Laten we hem vermoorden en hem ergens in een put gooien. We zeggen gewoon dat hij door een roofdier is verslonden. Dan zullen we eens zien wat er van zijn dromen uitkomt.
(Gn 37:18-20; nbv)
Uiteindelijk werd Jozef door hen verkocht aan een voorbijtrekkende karavaan Ismaëlieten. Daarmee dachten zij dat hij, wat hen betreft, voor altijd van het toneel was verdwenen. Later stonden zij dan ook aan de grond genageld toen de machtige Voedselbeheerder van Egypte zich bekendmaakte als hun broer Jozef over wie zij in hun haat zoveel lijden hadden gebracht (Ps 105:16-22).
Maar Jozef onthulde Gods visie op de zaak aan hen:
Zijn broers waren niet in staat antwoord te geven, ze waren verlamd van schrik. Kom toch dichterbij, zei Jozef tegen hen, en daarop gingen ze dichter naar hem toe. Ik ben Jozef, zei hij, jullie broer, die jullie verkocht hebben en die naar Egypte is meegevoerd. Maar wees niet bang en maak jezelf geen verwijten dat jullie mij verkocht hebben en dat ik hier ben terechtgekomen, want God heeft mij voor jullie uit gestuurd om jullie leven te redden. De hongersnood teistert het land nu al twee jaar, en ook de komende vijf jaar zal er niet geploegd of geoogst worden. God heeft mij voor jullie uit gestuurd om jullie voortbestaan op aarde veilig te stellen; zo wilde hij veel levens redden. Niet jullie hebben mij dus hierheen gestuurd maar God.
(Gn 45:3-8; nbv)
Op grond van deze geschiedenis hadden de leiders van het volk iets behoren te weten over het beginsel van een plaatsvervangend lijden met redding als resultaat. Trouwens, ook op hun jaarlijkse Verzoendag kregen zij geregeld een inkijkje in dit goddelijke princiep, wanneer de zondenverzoenende offers aan God werden opgedragen en de 'zondebok' de zonden van het volk naar de vergetelheid wegdroeg (Lv 16:11, 15, 20-22).
Bovendien hadden zij op grond van Js 53:4-7 kunnen weten dat Gods Messiaanse Knecht te zijner tijd plaatsvervangend voor het volk zou lijden.
Zie de studie The Messiah typified by Joseph
Εις δε των κρεμασθεντων κακουργων εβλασφημει αυτον
λεγων, Ουχι συ ει ο Χριστος; σωσον σεαυτον και ημας. αποκριθεις δε ο ετερος
επιτιμων αυτω εφη, Ουδε φοβη συ τον θεον, οτι εν τω αυτω κριματι ει; και ημεις
μεν δικαιως, αξια γαρ ων επραξαμεν απολαμβανομεν· ουτος δε ουδεν ατοπον
επραξεν. και ελεγεν, Ιησου, μνησθητι μου οταν ελθης εις την βασιλειαν σου. και
ειπεν αυτω, Αμην σοι λεγω, σημερον μετ εμου εση εν τω παραδεισω.
39-43 Eén van de gehangen misdadigers nu hoonde hem: Ben jij niet de Messias? Red jezelf en ons. Ten antwoord zei de andere echter bestraffend tot hem: Vrees zelfs jij God niet, daar je in hetzelfde oordeel bent? En wij zeker terecht, want wij ontvangen terug wat onze daden verdienen. Maar deze deed niets verkeerds. Voorts zei hij: Jezus, denk aan mij, wanneer gij in uw koninkrijk gekomen zijt. En hij zei tot hem: Voorwaar, ik zeg je: Heden zal jij met mij in het paradijs zijn.
Uit Mt 27:44 zou blijken dat aanvankelijk beide misdadigers - rovers bij Mattheüs - zich lieten meeslepen in de algemene bespotting van Jezus. Maar het daar gebruikte werkwoord ονειδιζω [verwijten; beschimpen] is minder krachtig dan het door Lukas gebruikte werkwoord βλασφημεω [lasteren; honen; kwaad afsmeken].
Hoe dan ook, blijkbaar kwam één der rovers door wat hij waarnam in verband met Jezus, geleidelijk tot een beter inzicht. Die man was geen misdadiger zoals zij. Integendeel, hij had in het geheel niets misdaan. Zelfs zijn Messiaanse aanspraken waren niet misplaatst. Als Davids Zoon zou God hem daarom zeker opwekken zodat hij alsnog koning zou kunnen worden in het Davidische koninkrijk. Zijn bede Jezus, denk aan mij, getuigde daarom van een gefundeerd geloof.
Voorwaar, ik
zeg je: Heden zal jij met mij in het paradijs zijn…
Natuurlijk bedoelde Jezus met die belofte niet dat deze rover nog diezelfde dag met Jezus in de hemel zou zijn. Jezus zelf werd immers pas op de derde dag opgewekt en zijn terugkeer naar de hemel vond weer 40 dagen later plaats (Hn 1:3). Hier is zelfs in het geheel geen sprake van de hemel.
Van het woord paradijs kan vermeld worden dat het van oorsprong een Perzisch woord is met de betekenis park, een lusttuin.
In de LXX werd παραδεισος gebruikt om Gan Eden, d.i. de tuin van Eden, weer te geven.
De koning van Tyrus was in een paradeisos (Ez 28:13).
Ook van Farao, de koning van Egypte, in zijn grootheid gelijkend op "een Assyriër, een ceder op de Libanon", wordt gezegd dat hij was in het paradeisos van God, Eden (Ez 31:8, 9).
Tot de gelovige rover die tot inkeer kwam sprak Jezus binnen een Joodse
omlijsting. Bijgevolg moet hij gedoeld hebben op het herstelde paradijs tijdens
het Millennium; een verwachting die ook bij de Joden leefde.
En Jezus zal in die zin met die voormalige misdadiger in het paradijs
zijn dat hij hem tot leven zal opwekken en erop zal toezien dat er in zowel
zijn fysieke als geestelijke behoeften wordt voorzien.
Als Gods Koning in het Messiaanse koninkrijk zal Jezus niet slechts
zijn met deze man, maar met allen die in het Millennium op aarde zullen zijn,
in de zin dat zijn koninklijke aandacht op hen allen zal worden gericht.
Toen Jezus zei: Jij
zult met mij in het paradijs zijn, hoefde
hij er niet zoiets aan toe te voegen als: Ik bedoel het paradijs op aarde,
hoor!
Dat sprak voor die
berouwvolle rover als vanzelfsprekend.
De man was een
Jood en tot op die tijd wist Israël niets over de mogelijkheid van een hemelse
bestemming. Dat kwam pas toen de Christelijke Gemeente op het religieuze toneel
verscheen.
Om dit te
begrijpen moeten we aan de Tabernakelregeling denken.
In dat heiligdom
- later de Tempel - dienden
a. Een priesterschap onder leiding van een
hogepriester.
b. Een gezelschap van Levitische helpers.
Alleen de priesters
dienden ook in het heiligdom zelf, het Heilige, de voorste afdeling.
Daar verkeerden
ze in een hemelse sfeer. Ze waren namelijk omringd door hemelse schepselen die
op de binnenwanden waren aangebracht.
Om die reden is
de priesterschap een afbeelding van de Christelijke Gemeente.
Na de Opname (1Thessalonicenzen
4) zullen zij met hun hogepriester Jezus in de hemel dienen, ten behoeve
van de mensheid op aarde.
De bestemming
van de mensheid is namelijk van meet af aards geweest.
Maar door de
zonde en de overheersing van Satan is het mensdom in een miserabele toestand
geraakt. YHWH God toonde aan Abraham dat in zijn zaad (nageslacht) het mensdom
niettemin grote weldaden ten deel zullen vallen (Genesis
22), maar daarvoor is in de eerste plaats een hemelse Gemeente nodig,
beschikkend over bovenmenselijke vermogens. Dan pas kan de mensheid genezen
worden.
En de Levitische
helpers?
Zij kwamen bij
hun dienst in de Tabernakel niet verder dan het Voorhof waar het
brandofferaltaar was, waarop de offers werden gebracht ter verzoening met God.
Zij dienden daar
niet in een hemelse, maar in een aardse sfeer.
Bijgevolg
beelden zij de Joodse Gemeente af die in het Millennium hier op aarde het
Messiaanse koninkrijk naar de mensen toe zal vertegenwoordigen en een zichtbaar
aards bestuur zal vormen. Zie Ex
19:5-6.
In Openbaring 20
en 21 vinden we dat allemaal terug in het tegenbeeld van de Tabernakel,
namelijk de Tempelstad Nieuw Jeruzalem.
Het paradijs dat
dan op aarde hersteld zal worden is dus niet bestemd voor een select groepje,
maar voor de mensheid als geheel. De Christelijke Gemeente vormt daarop een
uitzondering, maar dat heeft te maken met het specifieke onderdeel van Gods
plan met haar.
Zie ook: Binnen het Nieuwe Verbond
Jezus en ook de rover stierven beide nog op diezelfde dag. Jezus werd al vlug opgewekt, maar de opstanding van de rover laat nog altijd op zich wachten, precies als die van koning David en alle andere ontslapenen (Hn 2:29).
Tot de tijd van zijn opstanding zou de rover dood liggen - of slapen - in het graf (Jh 11:11-13).
De tijd zou ongemerkt aan hem voorbijgaan. Voor zijn beleving zal het daarom zijn dat zijn opstanding als het ware plaats vindt op dezelfde dag als die waarop hij stierf. Vergelijk Paulus’ verwachting, volgens Fp 1:23.
Και ην ηδη ωσει ωρα εκτη και σκοτος εγενετο εφ ολην την γην εως ωρας ενατης του ηλιου εκλιποντος, εσχισθη δε το καταπετασμα του ναου μεσον. και φωνησας φωνη μεγαλη ο Ιησους ειπεν, Πατερ, εις χειρας σου παρατιθεμαι το πνευμα μου· τουτο δε ειπων εξεπνευσεν.
44-46 En [hoewel] het al ongeveer het zesde uur was, ontstond er niettemin duisternis over de gehele aarde, tot het negende uur toe, omdat het zonlicht achterwege bleef. Toen scheurde het voorhangsel van het tempelheiligdom middendoor. En met luider stem roepend zei Jezus: Vader, in uw handen geef ik mijn geest in bewaring. En na dit gezegd te hebben, blies hij de laatste adem uit.
Volgens de drie synoptici heerste er duisternis van het zesde tot het negende uur, dat is de periode van 12 tot 3 uur ’s middags. Hoewel de zon haar energie bleef uitstralen bereikte haar licht niet de aarde, of wellicht alleen het land Palestina niet, aangezien de duisternis een speciale betekenis moest hebben voor Gods eigen volk. Vergelijk Lk 4:25, waar γη duidelijk geen betrekking heeft op de hele aarde.
Bij de profeten is duisternis gewoonlijk het begeleidend verschijnsel van Gods oordeelsvoltrekkingen (Js 13:9-11; Jl 2:31; Mt 24:29; Op 6:12).
In dit geval worden wij toch vooral herinnerd aan Am 8:9
Op die dag - zo luidt de godsspraak van de Heer, YHWH - doe Ik de zon ondergaan op het middaguur, verduister Ik de aarde op klaarlichte dag.
(wv78)
Toen
scheurde het voorhangsel van het tempelheiligdom middendoor…
Vrijwel zeker wordt hier gedoeld op het gordijn dat het Heilige van het Allerheiligste in de ναος, het eigenlijke tempelhuis, scheidde.
In de symboliek van Hb 10:19-22 wordt dat gordijn gelijkgesteld met Jezus’ vlees:
Daar wij dus, broeders, vrijmoedigheid hebben met betrekking tot de weg die toegang verleent tot het heiligdom, in het bloed van Jezus, welke hij voor ons heeft gebaand: een weg vers en levend, door het voorhangsel heen, dat is zijn vlees, en wij een grote priester over het Huis van God hebben, laten wij naderen met een waarachtig hart, in volle zekerheid van het geloof, de harten door besprenkeling gezuiverd van een boos geweten en het lichaam gewassen met rein water.
Dat bij Jezus’ dood het voorhangsel miraculeus van boven naar beneden middendoor scheurde (Mt 27:51), blijkt dan ook een goddelijke aanwijzing geweest te zijn: Voor het Israël Gods werd een nieuwe weg geopend om tot God te naderen; een weg die solide berust op de kracht van het offer van de Messias, het bloed van het (nieuwe) Verbond. Vergelijk ook Hb 6:17-20; 9:1-8, 11-12, 24; 10:14-18.
Vader, in uw handen geef ik mijn geest in bewaring…
Met die luide
uitroep vervulde Jezus Ps 31:5, waar koning David - zich profetisch
verplaatsend in de Messiaspositie - schreef: Aan
uw hand vertrouw ik mijn geest toe.
In het Hebreeuws gebruikte David voor geest het woord roeach, daarmee doelend op de levensgeest die bij ’s mensen leven alle cellen in zijn lichaam doet leven. Zonder die geest of levenskracht [Grieks: πneuma] gaat de mens dood: Het lichaam zonder geest [pneuma] is dood (Jk 2:26). Neemt gij hun geest [roeach] weg, zij blazen de laatste adem uit, en tot hun stof keren zij terug (Ps 104:29).
Betekent het feit dat die geest, zoals Pr 12:7 vaststelt, bij de dood tot God terugkeert, dat iemands bewuste bestaan bij God wordt voortgezet? Nee, dat is niet het geval. In Ps 146:4 lezen we daarover definitief: Zijn geest gaat uit, hij keert terug naar zijn grond; waarlijk, op die dag vergaan zijn gedachten.
Het is waar dat tijdens het leven de geest ook de levenskracht vormt voor de hersencellen, maar bij de dood behoudt de geest niet de informatie die daarin werd opgeslagen. Bijgevolg zet ze ook niet onafhankelijk van die cellen het denkproces voort.
Toen Jezus dan ook zijn geest bij God, zijn Vader, in bewaring gaf, of: aan hem toevertrouwde, deed hij dat in het volste vertrouwen dat YHWH, zijn Vader, hem tot het leven zou terugroepen. Op de derde dag vond dat inderdaad, door middel van de opstanding, plaats. Zoals iedere gestorvene geen macht meer heeft over zijn geest of levenskracht, en al zijn levensvooruitzichten bij God berusten, was ook Jezus’ toekomstige bestaan geheel in Gods handen. Maar daar was zijn toekomstig leven dan ook volkomen veilig, zoals hijzelf wist en ook beleed:
Om die reden heeft de Vader mij lief, daar ik afstand doe van mijn ziel, opdat ik ze wederom moge ontvangen. Niemand neemt ze mij af, maar ik doe er uit mijzelf afstand van. Ik heb macht er afstand van te doen, en ik heb macht ze wederom te ontvangen. Dit gebod ontving ik bij mijn Vader.
(Jh 10:17-18)
Ιδων δε ο εκατονταρχης το γενομενον εδοξαζεν τον θεον λεγων, Οντως ο ανθρωπος ουτος δικαιος ην. και παντες οι συμπαραγενομενοι οχλοι επι την θεωριαν ταυτην, θεωρησαντες τα γενομενα, τυπτοντες τα στηθη υπεστρεφον. ειστηκεισαν δε παντες οι γνωστοι αυτω απο μακροθεν, και γυναικες αι συνακολουθουσαι αυτω απο της Γαλιλαιας, ορωσαι ταυτα.
47-49 Toen nu de centurio zag wat er gebeurde, verheerlijkte hij God en zei: Inderdaad, deze mens was rechtvaardig. En al de menigten die waren samengekomen voor dit schouwspel, keerden - toen zij de dingen hadden aanschouwd die geschied waren – terug, terwijl zij zich op de borst sloegen. Al zijn bekenden nu, ook de vrouwen die hem tezamen waren gevolgd vanaf Galilea, stonden op een afstand dit aan te zien.
Volgens Mt 27:54 zei de centurio, nadat hij, zijn soldaten, en alle overige toeschouwers getuige waren geworden van de drie uur durende duisternis, en van het beven der aarde en het vaneen splijten der rotsen toen Jezus de geest gaf: Waarlijk, deze was Gods zoon.
Blijkbaar had hij bij het verhoor door Pilatus gehoord dat de Joden Jezus beschuldigden van godslastering: Hij zou zich tot de Zoon van God gemaakt hebben (Jh 19:6-7). Nu komt de centurio tot de conclusie dat Jezus werkelijke degene was voor wie zij zich uitgaf.
Over de reactie van het gewone volk schrijft (alleen) Lukas dat het zich, op de borst slaand als teken van rouw en wroeging, van de executieplaats verwijderde. Blijkbaar zijn zij overweldigd door de wonderbare gebeurtenissen en komen zij met intens verdriet tot de conclusie dat zij wellicht schuldig zijn geworden aan de dood van hun Messias.
Daarmee, en ook met de reactie van de centurio, begint vrijwel onmiddellijk in vervulling te gaan wat Jezus eerder had voorzegd: En ik, als ik van de aarde omhooggeheven ben, zal ik allen tot mijzelf trekken, daarmee zinspelend op het beeld van de koperen slang die in de wildernis door Mozes werd omhooggeheven (Jh 12:32; 3:14-15; Nm 21:4-9). Voor redding zouden veel mensen naar Jezus gaan opzien (Zc 12:10).
Dat we de Sanhedristen hier niet toe moeten rekenen blijkt uit het vervolg. Zij blijven hardnekkig verstokt, ook ná Jezus’ dood (Mt 27:62-66).
Dat de vrouwen die Jezus vanaf Galilea hadden vergezeld, ter plekke aanwezig waren, wordt ook door de andere Evangelisten vermeld; maar alleen Lukas noemt ook al zijn bekenden. Blijkbaar hadden de leerlingen moed gevat en zich onder de menigte begeven om de afloop te kunnen zien. In ieder geval blijkt uit Jh 19:25-27, dat Johannes, de leerling die Jezus’ bijzondere liefde genoot, zeker aanwezig was. Bij die gelegenheid vertrouwde Jezus zijn 'moeder' voortaan aan diens zorg toe.
Και ιδου ανηρ ονοματι Ιωσηφ βουλευτης υπαρχων [και] ανηρ αγαθος και δικαιος − ουτος ουκ ην συγκατατεθειμενος τη βουλη και τη πραξει αυτων − απο Αριμαθαιας πολεως των Ιουδαιων, ος προσεδεχετο την βασιλειαν του θεου, ουτος προσελθων τω Πιλατω ητησατο το σωμα του Ιησου, και καθελων ενετυλιξεν αυτο σινδονι, και εθηκεν αυτον εν μνηματι λαξευτω ου ουκ ην ουδεις ουπω κειμενος.
50-53 En zie, een man genaamd Jozef, die een lid van de Raad was, een goed en rechtvaardig man − deze had niet ingestemd met hun besluit en handelwijze − afkomstig van Arimathea, een stad der Joden, die het koninkrijk Gods verwachtte. Deze ging naar Pilatus en vroeg om het lichaam van Jezus. En toen hij het had afgenomen, wikkelde hij het in linnen en legde hem in een uit de rots gehouwen graf waarin nog nooit iemand gelegen had.
De Evangelisten spreken eenstemmig gunstig over Jozef van Arimathea. Hoewel hij zijn geloof in Jezus als de Messias tot dan toe verborgen had gehouden uit vrees voor de Joden, kiest hij nu vastberaden partij voor hem. Zijn positie benuttend als een aanzienlijk lid van het Sanhedrin, benadert hij de Landvoogd teneinde - blijkens de mediumvorm van het werkwoord αιτεω - als een persoonlijke gunst om het lichaam van Jezus te verzoeken.
Pilatus die van Jezus’ onschuld overtuigd was geweest, heeft het verzoek waarschijnlijk gaarne ingewilligd, hoewel volgens Markus niet aanstonds, daar hij zich verwonderde dat Jezus al gestorven was. Maar toen hij zich via de centurio van de feiten had vergewist, stond hij het lijk aan Jozef af, iets wat hij zeker niet gedaan zou hebben wanneer Jezus op grond van majesteitsschennis zou zijn veroordeeld.
Samen met Nikodemus, een leraar van Israël die vroeg in Jezus’ bediening in het geheim naar hem toe was gekomen, trof Jozef de nodige maatregelen voor de begrafenis. Het graf dat in een rots was uitgehouwen was nieuw en bevond zich in een tuin welke zijn eigendom was, dicht bij de plaats van terechtstelling. Zo werd op een wijze die alleen God had kunnen voorzien, Jezus bijgezet bij de rijke klasse in zijn dood, aangezien Jozef een rijk man was (Js 53:9).
Vergelijk ook Mt 27:57-60; Mr 15:42-47; Jh 3:1-10; 7:50-52; 19:38-42.
και ημερα ην παρασκευης, και σαββατον επεφωσκεν. Κατακολουθησασαι δε αι γυναικες, αιτινες ησαν συνεληλυθυιαι εκ της Γαλιλαιας αυτω, εθεασαντο το μνημειον και ως ετεθη το σωμα αυτου, υποστρεψασαι δε ητοιμασαν αρωματα και μυρα. Και το μεν σαββατον ησυχασαν κατα την εντολην,
54-56 En het was de dag van voorbereiding en de schemer van de sabbat viel al in. Maar de vrouwen die met hem waren meegekomen uit Galilea, volgden [Jozef], bekeken het graf en hoe zijn lichaam werd gelegd. Na hun terugkeer nu bereidden zij specerijen en welriekende oliën. En op de sabbat rustten zij uiteraard naar het gebod.
Bij de Joden was de dag van voorbereiding de technische term om de dag aan te duiden die aan de sabbat voorafging. Op dit moment begon volgens het gebruikte werkwoord επιφωσκω de avond van die dag te neigen. Met andere woorden het begon al donker te worden, maar letterlijk: De sabbat begon te dagen. In Israël kon men zich op die wijze uitdrukken omdat de nieuwe dag aanbrak bij zonsondergang.
Lukas lijkt te kennen te geven dat alle vrouwen die Jezus vanuit Galilea hadden vergezeld, bij de afname van Jezus’ dode lichaam aanwezig waren. Maar de beide andere synoptici noemen alleen Maria Magdalena en Maria, de moeder van Jakobus en Jozef.
Nikodemus had een rol mirre en kostbare aloë meegebracht en kennelijk met de assistentie van de vrouwen wordt Jezus’ lichaam in windsels gewikkeld met daartussen die specerijen.
Dit alles geschiedde in grote haast vanwege de nabijheid van de sabbat. Om die reden gaan de vrouwen vlug naar huis om nog meer specerijen en welriekende oliën te bereiden, om daarmee na de sabbat Jezus’ lichaam verder te behandelen. Waarom?
Het mengsel van mirre en aloë had niet de vorm van een vloeistof waarmee men het lichaam gebruikelijk zalfde. Dat laatste wilden de vrouwen alsnog doen op de zondagmorgen na de sabbat (Mr 16:1). De zorg voor Jezus’ lichaam was in hun opvatting aan hen toevertrouwd en wat Jozef en Nikodemus hadden gedaan - het mengsel in de vorm van poeder tussen de windsels strooien - beschouwden zij als onvoldoende.
Opgemerkt kan worden dat niemand, noch de mannen noch de vrouwen, ook maar een moment rekening hield met de mogelijkheid van een opstanding op de derde dag.
Opstanding – Leeg graf
τη δε μια των σαββατων ορθρου βαθεως επι το μνημα ηλθον φερουσαι α ητοιμασαν αρωματα. ευρον δε τον λιθον αποκεκυλισμενον απο του μνημειου, εισελθουσαι δε ουχ ευρον το σωμα του κυριου Ιησου. και εγενετο εν τω απορεισθαι αυτας περι τουτου και ιδου ανδρες δυο επεστησαν αυταις εν εσθητι αστραπτουση. εμφοβων δε γενομενων αυτων και κλινουσων τα προσωπα εις την γην ειπαν προς αυτας, Τι ζητειτε τον ζωντα μετα των νεκρων;
1-5 Op de eerste dag van de week echter, vroeg in de morgenstond, kwamen zij bij het graf terwijl zij de specerijen droegen die zij hadden bereid. Maar zij vonden de steen van het graf weggerold. Toen zij naar binnen gegaan waren, vonden zij het lichaam van de Heer Jezus niet. En het geschiedde, terwijl zij niet wisten wat daarvan te denken, dat zie, twee mannen bij hen stonden in blinkende kleding. Maar toen zij door vrees bevangen werden en hun gezichten ter aarde bogen, zeiden zij tot hen: Waarom zoeken jullie de Levende onder de doden?
Alle Evangelisten verhalen eenparig dat het graf op de derde dag leeg werd bevonden. Het praatje dat de Sanhedristen naar aanleiding daarvan hebben rondgestrooid, dat de leerlingen ’s nachts waren gekomen en Jezus’ lichaam heimelijk hadden weggehaald teneinde een opstanding op de derde dag te suggereren, is door de feiten volledig gelogenstraft. Zie Mt 28:1-15.
Wél vertonen de Evangelieverslagen aanzienlijke verschillen met betrekking tot details, zoals de namen van de vrouwen, het verschijnen van één of twee engelen, het gedrag van de vrouwen en naderhand dat van de leerlingen toen zij over de opstanding werden geïnformeerd.
Lukas’ verslag is weer beknopt, maar bevat wel - zoals gebruikelijk - aanvullende bijzonderheden. Alleen hij vermeldt de verschijning van twee engelen in mannelijke gedaante en dat de vrouwen daarop hun aangezicht ter aarde bogen wegens de schittering die dezen uitstraalden.
Waarom zoeken
jullie de Levende onder de doden?
De vraag klinkt als een licht verwijt. Waarom komen jullie iemand die leeft bij de doden zoeken? Waren zij vergeten wat Jezus zelf bij herhaling over zijn (onvermijdelijke) dood en opstanding op de derde dag had gezegd? Uit wat volgt blijkt dat zij Jezus daarover wel hadden horen spreken, maar dat het niet echt bij hen was doorgedrongen. Trouwens bij niemand van de leerlingen.
De vrouwen kwamen dus te laat bij het graf om Jezus nog te kunnen zalven.
Maar dat was geen probleem in Gods Voorzienigheid. De zalving had immers al op een eerder tijdstip plaatsgevonden te Bethanië, verricht door Maria:
Zes dagen voor Pesach ging
Jezus naar Betanië, naar Lazarus die hij uit de dood had opgewekt. Daar hield
men ter ere van hem een maaltijd; Marta bediende, en Lazarus was een van de
mensen die met hem aanlagen. Maria nam een kruikje kostbare, zuivere
nardusolie, zalfde de voeten van Jezus en droogde ze af met haar haar. De geur
van de olie trok door het hele huis. Judas Iskariot, een van de leerlingen,
degene die hem zou uitleveren, vroeg: ‘Waarom is die olie niet voor driehonderd
denarie verkocht om het geld aan de armen te geven?' Dat zei hij niet omdat hij
zich om de armen bekommerde–hij was een dief: hij beheerde de kas en stal
eruit. Maar Jezus zei: ‘Laat haar, ze
doet dit voor de dag van mijn begrafenis.
(Jh 12:1-7; nbv)
ουκ εστιν ωδε, αλλα ηγερθη. μνησθητε ως ελαλησεν υμιν ετι ων εν τη Γαλιλαια, λεγων τον υιον του ανθρωπου οτι δει παραδοθηναι εις χειρας ανθρωπων αμαρτωλων και σταυρωθηναι και τη τριτη ημερα αναστηναι. και εμνησθησαν των ρηματων αυτου, και υποστρεψασαι απο του μνημειου απηγγειλαν ταυτα παντα τοις ενδεκα και πασιν τοις λοιποις. ησαν δε η Μαγδαληνη Μαρια και Ιωαννα και Μαρια η Ιακωβου· και αι λοιπαι συν αυταις ελεγον προς τους αποστολους ταυτα. και εφανησαν ενωπιον αυτων ωσει ληρος τα ρηματα ταυτα, και ηπιστουν αυταις.
6-11 Hij is hier niet, maar hij is opgewekt. Herinner je hoe hij tot jullie sprak toen hij nog in Galilea was, zeggend dat de Mensenzoon in handen van zondige mensen moest overgeleverd worden en aan een paal gehangen en op de derde dag opstaan. En zij herinnerden zich zijn woorden. En teruggekeerd van het graf berichtten zij al deze dingen aan de elf en aan al de overigen. Zij nu waren de Magdalena Maria en Johanna en Maria, de [moeder] van Jakobus. Ook de overige [vrouwen] gingen samen met hen deze dingen tegen de apostelen zeggen. En deze woorden kwamen hun als kletspraat voor en zij geloofden hen niet.
Alleen bij Lukas verwijzen de engelen naar de profetische woorden die Jezus in Galilea had gesproken. Zelfs tot driemaal toe had hij de leerlingen voorbereid op zijn (onvermijdelijke) dood, maar ook op zijn opstanding. De vrouwen waren daarbij aanwezig geweest, want toen de engelen het in hun herinnering terugbrachten wisten zij het weer.
Volgens Lk 9:22
had Jezus bijvoorbeeld uitdrukkelijk gezegd: De Mensenzoon moet veel lijden en verworpen worden door de
Oudsten en Overpriesters en Schriftgeleerden, en gedood en op de derde dag
opgewekt worden.
In Lk 9:44 en
18:33 was Jezus daarop teruggekomen, maar kennelijk hadden de leerlingen in hun
geest een psychologische barrière opgeworpen. Zo lezen we in 9:45 > Doch zij begrepen dit woord niet, ja, het was voor hen verborgen,
zodat zij het niet zouden vatten. En zij waren bevreesd hem over deze uitspraak
een vraag te stellen.
Een soortgelijke reactie wordt door Lukas in 18:32-34 verhaald:
Want hij zal worden overgeleverd aan de Heidenen en bespot
en mishandeld en bespuwd worden. En na [hem] gegeseld
te hebben zullen zij hem doden; en op de derde dag zal hij opstaan. En zij
begrepen niets van deze dingen, en dit woord was voor hen verborgen en zij
wisten niet wat er gezegd werd.
Deze woorden
kwamen hun als kletspraat voor…
Onze reactie tegenwoordig zou zijn: Hoe arrogant!
Maar we moeten bedenken dat de samenleving van die tijd vooral een mannenmaatschappij was. En kennelijk achtten de apostelen en hun manlijke metgezellen het uitgesloten dat vrouwen als eersten over de opstanding zouden zijn geïnformeerd.
Natuurlijk had Jezus eerst aan Petrus, aan Johannes of aan één van de andere mannelijke leerlingen kunnen verschijnen. Maar nee, in plaats daarvan verkoos hij deze vrouwen te begunstigen door hen als eersten ooggetuigen te laten worden van zijn opstanding.
Uit Johannes 20:1-18 kan afgeleid worden dat de Magdalena Maria zelfs de eerste ontmoeting had met de opgestane Messias. Zie ook Mr 16:9.
De mannen konden het blijkbaar evenmin verkroppen dat, eerst de engelen, maar naderhand ook Jezus zelf, vrouwen hadden opgedragen getuigenis af te leggen én aanwijzingen over te brengen aan hen, mannen, over wat zij gezien en gehoord hadden (Mt 28:5-10). Dat dezen hun verhaal als louter onzin kwalificeerden, duidt er kennelijk eens temeer op dat zij het moeilijk te verteren vonden een getuigenis te aanvaarden dat afkomstig was van vrouwen.
Ο δε Πετρος αναστας εδραμεν επι το μνημειον, και παρακυψας βλεπει τα οθονια μονα· και απηλθεν προς εαυτον θαυμαζων το γεγονος.
12 Petrus echter stond op en liep snel naar het graf; en zich voorover bukkend zag hij alleen de linnen doeken; en hij ging heen, bij zichzelf verwonderd over het gebeurde.
Dat Petrus zich ondanks het 'onzin' verhaal der vrouwen toch snel naar het graf begaf, moet daarom eerder als een uiting van zijn impulsieve aard alsook van zijn nieuwsgierigheid gezien worden, dan als een verstandig besluit. Blijkbaar wilde hij zich met eigen ogen overtuigen. Johannes, die met Petrus meeging, heeft als ooggetuige het beknopte verslag van Lukas aangevuld:
Vroeg op de eerste dag van de week, toen het nog donker was, kwam Maria uit Magdala bij het graf. Ze zag dat de steen van de opening van het graf was weggehaald. Ze liep snel terug naar Simon Petrus en de andere leerling, van wie Jezus veel hield, en zei: ‘Ze hebben de Heer uit het graf weggehaald en we weten niet waar ze hem nu neergelegd hebben.' Petrus en de andere leerling gingen op weg naar het graf. Ze liepen beiden snel, maar de andere leerling rende vooruit, sneller dan Petrus, en kwam als eerste bij het graf. Hij boog zich voorover en zag de linnen doeken liggen, maar hij ging niet naar binnen. Even later kwam Simon Petrus en hij ging het graf wel in. Ook hij zag de linnen doeken, en hij zag dat de doek die Jezus' gezicht bedekt had niet bij de andere doeken lag, maar apart opgerold op een andere plek. Toen ging ook de andere leerling, die het eerst bij het graf gekomen was, het graf in. Hij zag het en geloofde.
(Jh 20:1-8; NBV)
Hij zag het
en geloofde…
Terwijl Petrus enkel verbaasd was en niet wist hoe hij de situatie moest duiden [volgens Lukas], vernemen we hier dat Johannes geloofde.
Aanvankelijk had hij slechts een vluchtige blik in de grafkamer geworpen, maar toen hij, naar het voorbeeld van Petrus, de spelonk was binnengetreden, de linnen doeken en de doek die Jezus' gezicht bedekt had - apart opgerold en liggend op een andere plek - zag, deed het zien van die ogenschijnlijk onbeduidende dingen in hem het geloof in de opstanding ontwaken. Herinneringen aan vroegere dingen die door Jezus voorzegd waren, maar die door de ontstellende gebeurtenissen van de afgelopen week waren vervaagd, kwamen weer boven en deden bij hem een licht opgaan: Natuurlijk, hij is werkelijk opgestaan, precies zoals hij had voorzegd!
Maar…, waar bevond de opgestane Jezus zich? En met onze kennis achteraf zouden we er nog een vraag aan toe kunnen voegen: In welke gedaante was hij opgewekt?
Niet zo lang hierna begon het (ene) antwoord op beide vragen duidelijk te worden. Zeker is dat Petrus op de Pinksterdag, vijftig dagen later, het antwoord bleek te weten:
Deze Jezus heeft God opgewekt, van welk feit wij allen getuigen zijn. Daar hij dan door de rechterhand Gods is verhoogd en de belofte van de heilige geest heeft ontvangen bij de Vader, heeft hij deze uitgestort wat jullie zowel zien als horen. Want David is niet opgestegen naar de hemelen…
(Hn 2:32-34)
Aanvullend kunnen wij zeggen: Maar Jezus wél! Zie Hn 1:9.
Later, in zijn Eerste Brief, zou Petrus het heel gericht formuleren:
Daar ook [de] Messias eens voor altijd betreffende zonden is gestorven, een rechtvaardige voor onrechtvaardigen, opdat hij jullie tot God zou leiden; weliswaar ter dood gebracht in vlees maar levend gemaakt in geest, waarin hij ook, nadat hij was heengegaan, heeft gepredikt tot de geesten in verzekerde bewaring, … die aan Gods rechterhand is, heengegaan naar de hemel, terwijl engelen, machten en krachten aan hem onderworpen werden.
(1Pt 3:18-22)
Και ιδου δυο εξ αυτων εν αυτη τη ημερα ησαν πορευομενοι
εις κωμην απεχουσαν σταδιους εξηκοντα απο Ιερουσαλημ, η ονομα Εμμαους, και
αυτοι ωμιλουν προς αλληλους περι παντων των συμβεβηκοτων τουτων. και εγενετο εν
τω ομιλειν αυτους και συζητειν και αυτος Ιησους εγγισας συνεπορευετο αυτοις, οι
δε οφθαλμοι αυτων εκρατουντο του μη επιγνωναι αυτον. ειπεν δε προς αυτους,
Τινες οι λογοι ουτοι ους αντιβαλλετε προς αλληλους περιπατουντες; και εσταθησαν
σκυθρωποι.
13-17 En zie, twee van hen waren op diezelfde dag op weg naar een dorp, zestig stadiën van Jeruzalem verwijderd, genaamd Emmaüs, en zij onderhielden zich met elkaar over al deze dingen die waren voorgevallen. En het geschiedde, terwijl zij in gesprek waren en heftig van gedachten wisselden, dat ook Jezus zelf naderbij kwam en met hen ging meelopen; hun ogen werden echter verhinderd hem te herkennen. Hij nu zei tot hen: Wat zijn dit voor gesprekken die jullie onder het voortlopen met elkaar voeren? En met somber gelaat bleven zij staan.
Twee van
hen…
Die twee leerlingen behoorden tot al de overigen van vers 9, die ’s morgens, met de elf, door de vrouwen over het lege graf, de engelen en Jezus’ opstanding waren geïnformeerd (vers 22). Duidelijker dan de andere Evangelisten heeft Lukas getoond dat Jezus buiten de apostelen nog andere leerlingen had, die overigens niet altijd in zijn gezelschap verkeerden. De uitzending van de [twee en] zeventig anderen, welke alleen door Lukas wordt verhaald, laat dat vooral uitkomen (Lk 10:1).
Emmaüs was ongeveer op 11 kilometer afstand van Jeruzalem gelegen. Blijkbaar waren de twee uit dat dorp afkomstig en keerden zij nu, na het feest van Pesach, naar huis terug. De gebeurtenissen die zich rondom Jezus hadden voorgedaan, hadden hen niet onberoerd gelaten. Integendeel, hoewel de stemming bedrukt was (vers 17), waren ze in een levendig gesprek gewikkeld. De Griekse tekst laat in het werkwoord συζητεω zelfs uitkomen dat zij op een aantal punten met elkaar van mening verschilden en daarover heftig disputeerden (Mr 8:11; 12:28; Hn 6:9; 9:29). Voor de opgestane Jezus een gemakkelijke gelegenheid om zich op een natuurlijke wijze bij hen te voegen en te vragen waarover zij zich zo druk maakten.
Hun ogen
werden echter verhinderd hem te herkennen…
Dit was duidelijk Jezus’ bedoeling. Hij had niet langer een vleselijk, maar een geestelijk lichaam. Om zichtbaar te verschijnen moest hij zich daarom materialiseren, d.i een menselijk lichaam aannemen, zoals ook engelen deden wanneer zij contact zochten met mensen. ’s Morgens had hij dat reeds gedaan in de aanwezigheid van de Magdalena Maria. Ook zij herkende hem niet aan zijn uiterlijk en meende dat zij met de tuinman te maken had (Jh 20:14-15).
En ook nu nam Jezus een gematerialiseerd manlijk lichaam aan waardoor hij niet onmiddellijk herkend werd door die twee leerlingen. Dat bood hem de gelegenheid om hen eerst in hun geest op zijn identificatie voor te bereiden. Dit zou hij, zoals uit het vervolg blijkt, doen door hen te begunstigen met een Schriftuurlijk begrip betreffende de loopbaan die God voor de Messias had voorzien. Wanneer dan de herkenning kwam zou het geestelijke effect het grootst zijn (vers 32).
Hieruit leren wij de grote waarheid dat, willen wij de Heer als de Messias, de Zoon van God, herkennen, zodat wij geloof in hem kunnen oefenen, hij zich eerst aan ons moet openbaren. Vergelijk Mt 16:13-17.
In het Grieks gebruikte Lukas het werkwoord επιγινωσκω dat de waarde heeft van precies, volledig kennen.
De nieuwe verhouding tot de Messias - waarbij men hem niet langer naar het vlees ken t- zou Paulus in 2Ko 5:16-17 onder woorden brengen.
αποκριθεις δε εις ονοματι
Κλεοπας ειπεν προς αυτον, Συ μονος παροικεις Ιερουσαλημ και ουκ εγνως τα
γενομενα εν αυτη εν ταις ημεραις ταυταις; και ειπεν αυτοις, Ποια; οι δε ειπαν
αυτω, Τα περι Ιησου του Ναζαρηνου, ος εγενετο ανηρ προφητης δυνατος εν εργω και
λογω εναντιον του θεου και παντος του λαου, οπως τε παρεδωκαν αυτον οι
αρχιερεις και οι αρχοντες ημων εις κριμα θανατου και εσταυρωσαν αυτον. ημεις δε
ηλπιζομεν οτι αυτος εστιν ο μελλων λυτρουσθαι τον Ισραηλ· αλλα γε και συν πασιν
τουτοις τριτην ταυτην ημεραν αγει αφ ου ταυτα εγενετο.
18-21 Eén nu, genaamd Kleopas, zei ten antwoord tot hem: Verblijf jij op jezelf als vreemdeling in Jeruzalem en weet niet de dingen die in haar zijn geschied, in deze dagen? En hij zei tot hen: Wat voor dingen? Zij nu zeiden tot hem: De dingen betreffende Jezus de Nazarener, een man die een profeet werd, krachtig in werk en woord voor God en al het volk, hoe onze Overpriesters en Leiders hem hebben overgegeven tot een doodvonnis en hem aan een paal hebben gehangen. Wij echter hoopten dat hij degene was die Israël zou verlossen. Maar met dit alles is het nu de derde dag sinds deze dingen geschied zijn.
Kleopas toont zich zeer verwonderd: Waren alle schokkende gebeurtenissen van de vorige week aan deze man, kennelijk één van de duizenden pelgrims, voorbijgegaan? Had hij helemaal geen contact met andere pelgrims en bewoners van Jeruzalem? Bijna niet te geloven!
Als Jezus zich bewust onwetend houdt, branden de beide leerlingen los: Hun hoop die zij op Jezus hadden gesteld en die zij, ondanks zijn smadelijke dood, nog altijd voor een groot profeet houden. Machtige daden had hij verricht; onmiskenbaar was hij een afgezant van God, óók in zijn spreken.
Elkaar aanvullend vertellen zij verder: Het verschrikkelijke was gebeurd, de Leiders van Israël hadden hem onschuldig ter dood veroordeeld en waren erin geslaagd het vonnis door de Romeinen te laten voltrekken.
Wij echter hoopten dat hij degene was die Israël zou verlossen…
En nu waren zij teleurgesteld. Maar hoe kwam dat? Omdat hun verwachtingen typisch menselijk waren geweest. Zeker, zij hadden in Jezus hun Messias gezien, maar hadden zij hem ook herkend als de Zoon van God? Blijkbaar niet, want in dat geval zouden zij geweten hebben dat hij in die hoedanigheid niet door de dood vastgehouden zou kunnen worden (Ps 16:10-11).
Zij hadden altijd aan de Messias gedacht in termen van glorie, heerlijkheid, Davids langverwachte zoon die hen van hun Heidense overheersers zou bevrijden en het koninkrijk voor Israël zou herstellen.
In die zin ook hadden zij het profetische Woord gelezen, daarbij voorbijgaand aan voorzeggingen betreffende zijn lijden en dood, de moeilijkere gedeelten die zij niet goed konden duiden. De heerlijkheden zouden pas later volgen, ná het lijden (1Pt 1:10-11).
Met dit alles is het nu de derde dag…
Hiermee onthullen de leerlingen dat, hoewel zijn dood hun hoop danig had geschokt, er toch nog iets wonderbaars kon gebeuren. Jezus had meerdere malen gesproken over een derde dag, en kennelijk was in hun geest iets daarvan blijven hangen: De derde dag, mogelijk een keerpunt.
Wellicht dat hun disputen onderweg ondermeer over zulke thema’s waren gegaan, maar op dit ogenblik spoedde ook de derde dag zich ten einde en leek alle hoop vervlogen.
αλλα και γυναικες τινες εξ ημων εξεστησαν ημας· γενομεναι ορθριναι επι το μνημειον και μη ευρουσαι το σωμα αυτου ηλθον λεγουσαι και οπτασιαν αγγελων εωρακεναι, οι λεγουσιν αυτον ζην. και απηλθον τινες των συν ημιν επι το μνημειον, και ευρον ουτως καθως και αι γυναικες ειπον, αυτον δε ουκ ειδον.
22-24 Maar ook hebben enige vrouwen uit ons midden ons in verwarring gebracht: Zij kwamen vroeg bij het graf, en toen zij zijn lichaam niet vonden, kwamen zij zeggen dat zij ook een verschijning van engelen hadden gezien, die zeiden dat hij leeft. En enigen van de onzen zijn naar het graf gegaan en vonden het precies zó gelijk ook de vrouwen hadden gezegd; maar hem zagen zij niet.
Maar hem zagen zij niet…
Daarmee verwoorden zij de grote moeilijkheid waarmee zij (vooral) kampen.
Het verhaal der vrouwen had hun hoop weliswaar enigszins doen opleven, ook al omdat Petrus en Johannes - enigen van de onzen - hun informatie hadden geverifieerd. Wat zij hadden gezegd over het lege graf was waar. Zeker, maar de twee apostelen hadden géén engelen gezien, zoals die vrouwen. En hoe konden de engelen tot de vrouwen gezegd hebben - als zij hen al gezien hadden (!) - dat Jezus leefde, wanneer hij nergens te vinden was. Kortom, zij voelden zich onzeker, verward. Voor Kleopas en zijn metgezel waren al die zaken - vrouwen en engelen - te indirect; te onzeker.
και αυτος ειπεν προς αυτους, Ω ανοητοι και βραδεις τη
καρδια του πιστευειν επι πασιν οις ελαλησαν οι προφηται· ουχι ταυτα εδει παθειν
τον Χριστον και εισελθειν εις την δοξαν αυτου; και αρξαμενος απο Μωυσεως και
απο παντων των προφητων διερμηνευσεν αυτοις εν πασαις ταις γραφαις τα περι
εαυτου.
25-27 En hij zei tot hen: O onverstandigen en tragen van hart in
het geloven van alles wat de Profeten gesproken hebben! Moest de Messias deze
dingen niet lijden, en in zijn heerlijkheid binnengaan? En beginnend vanaf
Mozes en vanaf al de Profeten legde hij hun uit wat in al de Schriften op
hemzelf betrekking had.
O
onverstandigen en tragen van hart…
Terecht maakt Jezus hun verwijten. Weliswaar kenden de Joden in die tijd alleen een Messias die de vijanden van Israël zou overwinnen en alle volken aan zijn heerschappij zou onderwerpen. En met die opvatting was een lijdende Messias moeilijk te verenigen, en een dode Messias al helemaal niet.
Maar zij hadden als Jezus’ leerlingen in zijn nabijheid verkeerd en hem ook geheel andere dingen horen zeggen, zaken die eveneens in de Schrift over de Messias te vinden waren.
Daarvoor hadden zij echter geen open oog gehad. Hadden zij echter van een onbeperkt vertrouwen blijk gegeven in alles wat in de Schrift over de Messias was aangekondigd, dan zouden zij ook begrepen hebben dat het lijden van de Messias in werkelijkheid de weg was naar zijn verheerlijking. Ze hadden zich teveel bezig gehouden met Israël en te weinig met de persoon van de Messias zelf.
Op welke Schriftdelen heeft Jezus die leerlingen in het bijzonder geattendeerd?
Misschien op Gn 3:15, waar Mozes Gods woorden tot de Slang had opgetekend: Gij zult hem [het zaad van de Vrouw] in de hiel vermorzelen.
Of wellicht op Genesis, hoofdstuk 22, waar - in het tafereel van Abraham die zijn zoon Isaäk poogde te offeren - werd afgebeeld hoe God zijn enigverwekte Zoon als offer zou geven ten behoeve van de wereld (Jh 3:14-16; Hb 11:17-19).
En diende het offerlam van Pesach niet als voorafbeelding van het Lam Gods dat de zonden der wereld wegneemt? Hadden zij niet vernomen dat Johannes, Jezus’ Voorloper, ook al die vergelijking gemaakt had (Jh 1:29)?
En had Jesaja niet expliciet gesproken over Gods lijdende Knecht wiens ziel [leven], naar de wijze van Israëls offercultus, tot een schuldoffer zou worden gesteld, en dat hij zich daarom gewillig als een schaap ter slachting zou laten leiden (Js 53:7-12)?
Maar het is goed mogelijk dat Jezus hen (ook) op andere Schriftdelen heeft gewezen, zoals Dn 9:26a; 7:13-14 en Ps16:10-11; Ps 110:1, waaruit afgeleid kon worden dat op de dood van de Messias, verhoging en heerlijkheid voor hem zou volgen.
We kunnen ons goed voorstellen dat velen graag hadden gezien dat Jezus’ Schriftverklaring door Lukas was vastgelegd, maar dat is nu eenmaal niet gebeurd. Toch zijn ook wij begunstigd want in deze eeuw van de Gemeente is het de taak van de heilige geest om van de dingen van de Messias te nemen en ze ons bekend te maken. Door ijverig onderzoek, in geloof gedaan, kunnen wij daarom ook diezelfde dingen te weten komen (Jh 16:12-15).
Kαι ηγγισαν εις την κωμην ου
επορευοντο, και αυτος προσεποιησατο πορρωτερον πορευεσθαι. και παρεβιασαντο
αυτον λεγοντες, Μεινον μεθ ημων, οτι προς εσπεραν εστιν και κεκλικεν ηδη η
ημερα. και εισηλθεν του μειναι συν αυτοις. και εγενετο εν τω κατακλιθηναι αυτον
μετ αυτων λαβων τον αρτον ευλογησεν και κλασας επεδιδου αυτοις· αυτων δε
διηνοιχθησαν οι οφθαλμοι και επεγνωσαν αυτον· και αυτος αφαντος εγενετο απ
αυτων.
28-31 En zij naderden het dorp
waarheen zij op weg waren; en hij deed alsof hij verder wilde gaan. En zij
drongen sterk bij hem aan en zeiden: Blijf bij ons, want het is tegen de avond
en de dag loopt ten einde. En hij ging naar binnen om bij hen te verblijven. En
het geschiedde, toen hij met hen aanlag, dat hij het brood nam, de zegen
uitsprak, en nadat hij het gebroken had, het hun toereikte. Hun ogen dan werden
volledig geopend en zij herkenden hem; en hij werd onzichtbaar voor hen.
Jezus hield zich alsof hij verder wilde gaan. Hij dringt zich namelijk nooit als gast aan iemand op. Men moet uit eigen beweging en verlangen de deur voor hem opendoen. Vergelijk Op 3:20.
De twee leerlingen hadden dat verlangen. Al onder het voortlopen met hem voelden zij zich één geworden met deze wonderbare vreemdeling. Het Woord van God en de wijze waarop het voor hen werd ontvouwd, had een band tussen hen gesmeed. Ongetwijfeld verheugden zij zich bijzonder over hun nieuwe inzichten en hadden zij nog veel vragen. Dus drongen zij sterk bij hem aan om toch vooral hun gastvrijheid te aanvaarden.
Het werkwoord παραβιαζομαι heeft de gedachte in zich van kracht of zelfs geweld aanwenden, wat bij een Oosterse uitnodiging bijna letterlijk waar wordt. Vergelijk Lydia van Filippi. Over de gastvrijheid die zij Paulus en zijn gezelschap wilde verlenen, schrijft Lukas: En zij dwong ons er gewoon toe (Hn 16:15).
De leerlingen hebben iets van Gods wonderbare gaven geproefd en zij hebben het intense verlangen naar meer. De eerbied die zij inmiddels voor de Vreemdeling hadden ontwikkeld en zijn op natuurlijke wijze verkregen overwicht over hen, bracht die leerlingen er kennelijk toe hem te verzoeken de plaats van de huisvader in te nemen bij het breken van het brood.
Maar toen Jezus daaraan gehoor gaf en de zegen uitsprak, was daar plotseling het punt van herkenning: Een dergelijk tafereel hadden zij eerder meegemaakt, wellicht bij de twee bijzondere broodvermenigvuldigingen (Lk 9:16):
Daarop nam hij de vijf broden en
de twee vissen, zag op naar de hemel, zegende ze en brak [ze] en gaf [ze] aan de leerlingen om [ze] de menigte aan te bieden.
En hij werd onzichtbaar voor hen…
Een belangrijke mededeling. Jezus loste als het ware voor hun ogen op.
Het ene moment zat hij daar nog bij hen, het volgende moment was zijn stoel [of het rustbed waarop hij aanlag] leeg. Hij had zich gedematerialiseerd. Hij had slechts tijdelijk, om zichtbaar aan hen te verschijnen, een menselijk lichaam aangenomen.
Hij was nu een geest, zijn vroegere menselijke lichaam had hij definitief afgelegd in een offerandelijke dood en daarom niet terugontvangen bij de opstanding. Hij had zijn vlees gegeven ten behoeve van het leven der wereld (Jh 6:51). Met het oog daarop had God hem juist een lichaam bereid (Hb 10:4-5).
De gedachte dat zij hem herkend zouden hebben aan de littekens in zijn handen, is om die reden volledig uit de lucht gegrepen. Slechts om Thomas tegemoet te komen in zijn twijfels, materialiseerde Jezus zich acht dagen later in een lichaam dat de sporen droeg van zijn terechtstelling (Jh 20:19-29).
και ειπαν προς αλληλους, Ουχι
η καρδια ημων καιομενη ην [εν ημιν] ως ελαλει ημιν εν τη οδω, ως διηνοιγεν ημιν
τας γραφας; και ανασταντες αυτη τη ωρα υπεστρεψαν εις Ιερουσαλημ, και ευρον
ηθροισμενους τους ενδεκα και τους συν αυτοις, λεγοντας οτι οντως ηγερθη ο
κυριος και ωφθη Σιμωνι. και αυτοι εξηγουντο τα εν τη οδω και ως εγνωσθη αυτοις
εν τη κλασει του αρτου.
32-35 En zij zeiden tot elkaar: Was
ons hart niet brandend in ons, toen hij onderweg tot ons sprak, toen hij ons de
Schriften volledig opende? En in datzelfde uur stonden zij op en keerden naar
Jeruzalem terug, en zij vonden de elf en hen die bij hen waren tezamen
vergaderd, die zeiden: De Heer is inderdaad opgewekt en is aan Simon
verschenen. Daarop verhaalden zijzelf wat er onderweg gebeurd was en hoe hij
hun bekend was geworden in het breken van het brood.
Nu pas realiseren zij zich wat zij hebben meegemaakt, en waarom zij zich onderweg zo opgewonden voelden toen hun de Schriften verklaard werden. De vreemdeling had een onweerstaanbare invloed op hen uitgeoefend; maar geen wonder, hij was Jezus zelf! En nog iets: Hij was dus wel degelijk opgewekt. Op dat punt hadden zij nu zekerheid. Maar dat moeten ook de anderen in Jeruzalem weten! En zonder uitstel aanvaardden zij de terugweg.
Zij hebben heel wat aan hun broeders te vertellen. Maar in de Stad wacht hun een verrassing; ook bij de anderen heerst grote opwinding; ook zij weten inmiddels met zekerheid dat de Heer is opgewekt. Nog voordat de twee ook maar iets kunnen vertellen over hun eigen ervaring, wordt dat nieuws hun al toegeroepen: De Heer heeft zich aan Petrus laten zien!
Later, in 1Ko 15:5, zou de apostel Paulus eveneens melding maken van dat feit.
Overigens lijken die leerlingen daar in Jeruzalem nog niet te onderscheiden wat er echt met Jezus aan de hand is. Dat blijkt wel uit datgene wat onmiddellijk hierna plaats vindt.
Verschijning
Ταυτα δε αυτων λαλουντων αυτος εστη εν μεσω αυτων και
λεγει αυτοις, Ειρηνη υμιν. πτοηθεντες δε και εμφοβοι γενομενοι εδοκουν πνευμα
θεωρειν. και ειπεν αυτοις, Τι τεταραγμενοι εστε, και δια τι διαλογισμοι
αναβαινουσιν εν τη καρδια υμων; ιδετε τας χειρας μου και τους ποδας μου οτι εγω
ειμι αυτος· ψηλαφησατε με και ιδετε, οτι πνευμα σαρκα και οστεα ουκ εχει καθως
εμε θεωρειτε εχοντα. και τουτο ειπων εδειξεν αυτοις τας χειρας και τους ποδας.
36-40 Terwijl zij nu deze dingen bespraken, stond hijzelf in hun
midden en zei tot hen: Vrede zij jullie. Zij echter, met schrik vervuld en door
vrees aangegrepen, meenden een geest te zien. En hij zei tot hen: Waarom zijn
jullie verontrust en om welke reden komen er twijfels op in jullie hart? Ziet
mijn handen en mijn voeten, dat ik het zelf ben; raak me aan en ziet, want een
geest heeft geen vlees en beenderen, gelijk jullie zien dat ik heb. En toen hij
dit zei, toonde hij hun de handen en de voeten.
In plaats van vrede te ontvangen op Jezus’ groet, schrikken de leerlingen heftig; zij worden door vrees bevangen. Het wonder van zijn verschijning in een kamer met gesloten deuren brengt hen geheel van hun stuk. Vergelijk Jh 20:19.
Dat hij zich, volkomen onverwacht, voor hun ogen materialiseert en zich plotseling in zichtbare gestalte in hun midden bevindt, is even te veel voor hun gewone menselijke ervaring.
Zij meenden
een geest te zien…
Inderdaad was Jezus niet langer een mens maar een hemels wezen met een geestelijk lichaam, dat voor mensen niet waarneembaar is. Als eerste had Jezus ervaren wat de apostel Paulus naderhand over de geestelijke opstanding schreef:
Zo ook de opstanding der doden…Er wordt een fysiek lichaam
gezaaid, er wordt een geestelijk lichaam opgewekt…De eerste mens, Adam, werd
tot een levende ziel; de laatste Adam tot een levendmakende geest.
(1Ko 15:42-45)
De leerlingen zagen dus geen geest, maar een hemels persoon die een zichtbaar, fysiek lichaam had gematerialiseerd. Dit was in hun situatie de enige manier om de opgewekte Messias te kunnen waarnemen.
Om hen hierbij behulpzaam te zijn, wees Jezus hun op zijn handen en voeten. Heeft een geest zulke ledematen? Beslist niet, en trouwens ook geen vlees en beenderen, fysieke lichaamsdelen die nodig zijn om een gematerialiseerde gestalte stevigheid te verlenen. Door te schrijven dat Jezus hun de handen, en de voeten liet zien, laat Lukas het onpersoonlijke van die ledematen uitkomen. Ze behoorden hem niet blijvend toe.
Merk op dat Jezus niet zei: "Een geest heeft geen vlees en bloed", wat wel gezegd kon worden van zijn menswording (Hb 2:14).
Ook kunnen vlees en bloed Gods koninkrijk [in de hemel] niet beërven. Vlees en beenderen uiteraard ook niet! Die zaken horen bij een aardse situatie van mensen (Gn 2:23).
Voor geestelijke wezens maakt die omstandigheid het nodig zich [tijdelijk] te materialiseren.
In de hemel heeft Jezus geen fysiek lichaam met vlees en beenderen. En ook de leden van de Gemeente zullen na de Opname - wanneer zij veranderd worden - niet langer een fysiek, maar een geestelijk lichaam bezitten. Hun lichaam der vernedering zal door hun Redder, Jezus Messias, (van gedaante) veranderd worden, om het gelijkvormig te maken aan zijn eigen lichaam der heerlijkheid (1Ko 15:50-53; Fp 3:20-21).
ετι δε απιστουντων αυτων απο της χαρας και θαυμαζοντων
ειπεν αυτοις, Εχετε τι βρωσιμον ενθαδε; οι δε επεδωκαν αυτω ιχθυος οπτου μερος·
και λαβων ενωπιον αυτων εφαγεν.
41-43 Toen zij het nu van vreugde nog niet geloofden en zich verwonderden, zei hij tot hen: Hebben jullie hier iets te eten? Zij dan gaven hem een stuk geroosterde vis. En hij nam het en at het voor hun aangezicht.
We kunnen veilig aannemen dat Jezus’ gematerialiseerde lichaam geen voedsel nodig had, maar door om voedsel te vragen en het stuk vis voor hun ogen op te eten, gaf hij de leerlingen eens te meer de verzekering dat hij op dat moment in het bezit was van een fysiek lichaam, in staat tot eten.
Op dezelfde wijze hadden in het verleden engelen zich gematerialiseerd ten einde door mensen gezien te kunnen worden. De engelen die (eerst) bij Abraham kwamen en later bij Lot in Sodom overnachtten, namen uitgebreid voedsel tot zich (Gn 18:1-8; 19:1-3).
Ja, uit het verslag van Gn 6:1-4 kan geconcludeerd worden dat de afvallige zonen Gods die zich in Noachs dagen materialiseerden tot mannen, zelfs vrouwen namen en kinderen bij hen verwekten.
Wanneer wij de verslagen over de opstanding onderzoeken, zal duidelijk worden dat Jezus niet altijd in hetzelfde vleselijke lichaam verscheen. Bijgevolg werd hij meerdere malen niet meteen herkend, zelfs niet door zijn naaste metgezellen (Jh 21:4-7). Maar door herhaaldelijk in gematerialiseerde lichamen aan hen te verschijnen en vervolgens dingen te zeggen en te doen waardoor zij hem zouden vereenzelvigen met de Jezus die zij kenden, versterkte hij hun geloof in het feit dat hij werkelijk uit de doden was opgewekt.
Indien de leerlingen Jezus werkelijk hadden gezien in het lichaam dat hij nu in de hemel heeft - wat uiteraard niet mogelijk is - zou Paulus hem later niet hebben kunnen beschrijven als zijnde de afdruk - of: de exacte weergave - van zijn [d.i. Gods] wezen. Want God is geest en is nooit vlees geweest (Hb 1:3; Jh 4:24).
Laatste instructies/Hemelvaart
Ειπεν δε προς αυτους, Ουτοι οι λογοι μου ους ελαλησα προς
υμας ετι ων συν υμιν, οτι δει πληρωθηναι παντα τα γεγραμμενα εν τω νομω Μωυσεως
και τοις προφηταις και ψαλμοις περι εμου. τοτε διηνοιξεν αυτων τον νουν του
συνιεναι τας γραφας. και ειπεν αυτοις οτι Ουτως γεγραπται παθειν τον Χριστον
και αναστηναι εκ νεκρων τη τριτη ημερα, και κηρυχθηναι επι τω ονοματι αυτου
μετανοιαν εις αφεσιν αμαρτιων εις παντα τα εθνη – αρξαμενοι απο Ιερουσαλημ·
υμεις μαρτυρες τουτων.
44-48 Hij nu zei tot hen: Dit zijn mijn woorden die ik tot
jullie sprak toen ik nog bij jullie was, dat alle dingen vervuld moesten worden
die over mij geschreven staan in de Wet van Mozes en in de Profeten en Psalmen.
Toen opende hij hun verstand volledig, om de Schriften te begrijpen. En hij zei
tot hen: Aldus staat er geschreven dat de Messias zou lijden en uit de doden opstaan
op de derde dag, en op [basis
van] zijn naam zou berouw tot vergeving van zonden gepredikt worden tot
alle natiën – beginnend vanaf Jeruzalem. Jullie zijn getuigen van deze dingen.
Jezus benut dit samenzijn met de leerlingen om hen in hun geloof te sterken, zoals hij eerder, in de namiddag, de twee van Emmaüs had geholpen meer inzicht te krijgen. Niet alleen kon zijn lijden, dood en opstanding uit de Schriften worden afgeleid, maar ook het feit dat de Heidenvolken erover geïnformeerd zouden worden dat er eens, in samenhang met de Messias en op grond van inkeer, vergeving van zonden mogelijk zou zijn.
In het commentaar bij de vv 25-27 zagen we al dat Jezus Kleopas en zijn metgezel wees op Schriftpassages waarin zijn lijden wordt voorzegd. Maar ook op andere waarin op het binnengaan van zijn heerlijkheid - volgend op dat lijden - wordt gezinspeeld.
Maar waar in het OT wordt geattendeerd op de mogelijkheid dat de zonden der Heidenen eens vergeven zullen worden wegens een berouwvolle houding van hun kant? Blijkbaar moeten we dan denken aan Gods beloften dat de Heidenvolken eens gezegend zouden worden in Abrahams zaad, in het bijzonder die welke bij herhaling gedaan werden aan de Joodse voorvaders; beloften die profetisch verder worden uitgewerkt in de voorzeggingen betreffende Ebed YHWH, Gods Messiaanse Knecht.
Zie: Gn 22:18; 28:13-14; Js 42:1-7; 49:6, 22; Lk 2:29-32.
Beginnend
vanaf Jeruzalem. Jullie zijn getuigen van deze dingen…
Jeruzalem is de Stad, vanwaar het Woord en de Leer van God moet uitgaan:
Maar op het einde der tijden zal de Berg van YHWH’s tempel
boven de toppen der bergen staan, zich verheffen boven de heuvels. Alle volken
stromen er heen, talloze naties maken zich op. Komt, zeggen ze, trekken we naar
de Berg van YHWH, naar het Huis van Jakobs God: Hij zal ons zijn wegen doen
kennen, wij zullen zijn paden betreden. Want uit Sion komt de wet, uit
Jerusalem YHWH’s woord.
(Js 2:2-3; PC)
Lukas heeft geen verdere verschijningen vermeld; hij heeft zich dienaangaande ook beperkt tot Jeruzalem. Aan Jezus’ verschijningen in Galilea gaat hij geheel voorbij. De reden daarvoor is ongetwijfeld dat vanaf Lk 9:51 wordt vermeld dat voor de Messias Jeruzalem het eindpunt zou zijn. Bij Lukas staat het leven van Jezus geheel in het teken van een opgaan naar Jeruzalem.
Doordat in zijn Evangelie die Stad het eindpunt is, kan ze in de Handelingen - het vervolgverslag - dienen als het beginpunt (Hn 1:1-8).
Toch moeten wij, gezien de volgorde der gebeurtenissen, zowel bij Lukas als bij Mattheüs, er vanuit gaan dat de leerlingen op een zeker moment gehoor hebben gegeven aan Jezus’ opdracht om zich naar Galilea te begeven, aangezien zij hem daar zouden zien (Mt 28:5-10).
Maar nemen we ook het verslag van Johannes in aanmerking dan concluderen we dat zij aanvankelijk niet wisten wat zij daar moesten doen, gezien het feit dat Petrus voorstelde om maar weer te gaan vissen (Johannes, hoofdstuk 21).
Op een zeker moment moet Jezus met hen hebben afgesproken om hem bij een zekere berg in Galilea te ontmoeten, waarschijnlijk de berg waar hij eerder de bekende Bergrede uitsprak. Misschien doelt de apostel Paulus op die gelegenheid als hij schrijft: Vervolgens is hij aan meer dan vijfhonderd broeders tegelijk verschenen (1Ko 15:6).
Kennelijk was er voldoende tijd om vele andere leerlingen op de hoogte te brengen van die bijeenkomst. Mattheüs heeft er het volgende over vastgelegd:
De elf leerlingen gingen echter naar Galilea, naar de berg
waar Jezus met hen had afgesproken. En toen zij hem zagen, brachten zij hem
hulde, maar sommigen twijfelden. En naderbij gekomen sprak Jezus tot hen,
zeggend: Alle macht in hemel en op de aarde werd mij gegeven. Gaat daarom en
maakt alle Heidenvolken tot leerlingen, hen dopend in de naam van de Vader en
van de Zoon en van de heilige geest, hun lerend alle dingen te onderhouden
welke ik jullie geboden heb. En zie! Ik ben met jullie, alle dagen, tot de
voleinding der eeuw.
(Mt 28:16-20)
De opdracht is, geheel in overeenstemming met de strekking van het Mattheüs’ Evangelie, weer typisch Joods te noemen en herinnert aan de principeopdracht die Gods uitverkoren volk vanaf het begin voor ogen is gesteld: Op actieve wijze tot zegen worden van de Heidenvolken. Kerntaak daarbij zal zijn de mensen der natiën vertrouwd maken met Gods voorziening die Hij in de Messias getroffen heeft. In het bijzonder in de Millenniumperiode zullen alle mensen die dan op aarde leven zich duidelijk moeten vereenzelvigen met zijn heerschappij. Allen zullen hém moeten dienen (Gn 49:10; Dn 7:14). Daarvoor is onderwijs nodig.
In Op 20:11-15 zag Johannes tevoren hoe daarin voorzien zal worden:
En ik zag de doden, de groten en de kleinen, staande vóór de
troon, en boekrollen werden geopend. Ook een andere boekrol werd geopend, die
is des levens. En de doden werden geoordeeld uit de dingen geschreven zijnde in
de boekrollen in overeenstemming met hun werken. En de Zee gaf de doden die in
haar [waren]; ook de Dood en
de Hades gaven de doden die in hen [waren]. En zij werden
geoordeeld, een ieder overeenkomstig hun werken.
In grote aantallen zullen de mensen die door de millennia heen gestorven zijn, op aarde worden opgewekt om voor de grote Witte Troon van oordeel te verschijnen. Niet met de bedoeling om onmiddellijk te worden 'afgerekend' op hun levenswijze van vroeger. Daarvoor hebben zij reeds de prijs betaald met hun fysieke dood. Vergelijk Rm 6:7; 5:12.
In plaats daarvan gaan zij een programma van onderwijs volgen. De groten en de kleinen, mensen die uit alle lagen der bevolking afkomstig zijn, de geringen en de voornamen, zij allen moeten vernemen wat de levenswijze voor de Millenniumperiode behelst. Daartoe worden boekrollen van onderricht geopend om hen in de weg der rechtvaardigheid op te leiden. En hun reactie daarop is maatgevend hoe het oordeel uitvalt.
και [ιδου] εγω αποστελλω την επαγγελιαν του πατρος μου εφ
υμας· υμεις δε καθισατε εν τη πολει εως ου ενδυσησθε εξ υψους δυναμιν.
49 En zie, ik zend de belofte van mijn Vader op jullie; jullie echter, blijft in de stad wonen totdat jullie worden bekleed met kracht uit de hoogte.
Kennelijk moet Jezus, terwijl zijn leerlingen nog in Galilea waren, hen te eniger tijd hebben opgedragen om weer naar Jeruzalem terug te gaan.
Het is daarom onjuist te menen dat Jezus deze aanwijzing gaf op de avond van de opstandingdag, toen hij voor het eerst met zijn leerlingen samenkwam, ook al lijkt Lukas’ verslag dat in eerste instantie te suggereren. Nee, ze moet hun veeleer gegeven zijn ná hun terugkeer in de Stad, en Jezus moet wederom aan hen zijn verschenen.
In Hn 1:4 schrijft Lukas inderdaad dat Jezus bij die gelegenheid met hen samenkwam.
En zie, ik
zend de belofte van mijn Vader op jullie…
Wat Jezus hier voor zijn leerlingen aankondigt, verschilt zeer veel van de 'Grote Opdracht' die de meer dan vijfhonderd broeders bij de berg in Galilea ontvingen.
Jezus anticipeert
reeds op datgene wat er op de Pinksterdag zal gaan plaats vinden, wanneer de
geest op hen zal worden uitgestort en zij aldus met kracht uit de hoogte bekleed zullen worden.
Een en ander zal gebeuren volgens de belofte van mijn Vader.
Daarbij valt te denken aan een vroege - niet de definitieve - vervulling van Js 32:15 en Jl 2:28.
Naar Joëls
profetie wordt ook door Petrus verwezen (in Hn 2:16) wanneer hij het
Pinksterwonder toelicht. Opvallend is dat hij dan niet spreekt
over een vervulling, maar over een overeenkomst met wat Joël zei: Maar dit is wat gesproken werd door de profeet Joël.
Εξηγαγεν δε αυτους [εξω] εως
προς βηθανιαν, και επαρας τας χειρας αυτου ευλογησεν αυτους. και εγενετο εν τω
ευλογειν αυτον αυτους διεστη απ αυτων και ανεφερετο εις τον ουρανον. και αυτοι
προσκυνησαντες αυτον υπεστρεψαν εις Ιερουσαλημ μετα χαρας μεγαλης, και ησαν δια
παντος εν τω ιερω ευλογουντες τον θεον.
50-53 Hij dan leidde hen uit naar
buiten tot bij Bethanië; en zijn handen opgeheven hebbend zegende hij hen. En
het geschiedde, terwijl hij hen zegende, dat hij van hen scheidde en omhoog
werd gevoerd tot in de hemel. En na hem hulde gebracht te hebben keerden zij
naar Jeruzalem terug met grote vreugde. En zij waren voortdurend in de tempel
en zegenden God.
Het afscheid vond plaats in de nabijheid van Bethanië, op de Berg der Olijven.
Aldaar had Jezus een laatste onderhoud met zijn leerlingen, wat Lukas ons niet hier maar in Hn 1:6-11 laat weten:
Zij die bijeengekomen waren,
vroegen hem: 'Heer, gaat u dan binnen afzienbare tijd het koningschap over
Israël herstellen?' Hij antwoordde: 'Het is niet jullie zaak om te weten wat de
Vader in zijn macht heeft vastgesteld over de tijd en het ogenblik waarop deze
gebeurtenissen zullen plaatsvinden. Maar wanneer de heilige Geest over jullie
komt, zullen jullie kracht ontvangen en van mij getuigen in Jeruzalem, in heel
Judea en Samaria, tot aan de uiteinden van de aarde.' Toen hij dit gezegd had,
werd hij voor hun ogen omhooggeheven en opgenomen in een wolk, zodat ze hem
niet meer zagen. Terwijl hij zo van hen wegging en zij nog steeds naar de hemel
staarden, stonden er opeens twee mannen in witte gewaden bij hen. Ze zeiden:
'Galileeërs, wat staan jullie naar de hemel te kijken? Jezus, die uit jullie
midden in de hemel is opgenomen, zal op dezelfde wijze terugkomen als jullie
hem naar de hemel hebben zien gaan.'
(nbv)
Zij keerden naar Jeruzalem terug met grote vreugde…
Ofschoon zij zich gerealiseerd moeten hebben dat dit een definitief afscheid was en Jezus niet meer aan hen zou verschijnen, voelden zij zich toch niet bedroefd. Integendeel, zij waren vervuld met blijdschap. Blijkbaar waren nu veel dingen die aanvankelijk voor hen zo duister waren, helder geworden. Bijvoorbeeld wat hij hen over het heengaan naar de Vader had gezegd.
Dat hij een plaats voor hen ging bereiden om hen later bij zichzelf te ontvangen. Dat zij intussen niet aan hun lot werden overgelaten; hij zou hen weldra de heilige geest zenden, een Helper die voortaan bij hen zou zijn (Jh 14:1-3, 15-18).
En zij waren voortdurend in de tempel en zegenden God…
Lukas’ verslag begon in de tempel. We herinneren ons Zacharias die tijdens de vervulling van zijn toewijzing om het reukwerk te offeren, verrast werd door de verschijning van Gabriël. En daar, in de tempel, beëindigt Lukas ook zijn Evangelie. Geheel terecht achten de leerlingen die omgeving de beste plaats om lof te brengen aan God teneinde hem aldus hun dankbaarheid te betuigen.
In de dagen van Zacharias zagen getrouwe Israëlieten uit naar de Messias en de vertroosting die deze hun natie zou brengen. En hoewel Israëls herstel nog niet onmiddellijk zou aanbreken, hebben de leerlingen Jezus reeds leren kennen als de Gezalfde koning, en tevens als de grote Hogepriester die hen bij zijn afscheid zegende, daarbij hun harten op de hemel richtend.
-.-.-.-
